ՆՈՐ ԻՐԱԴՐՈՒԹԻՒՆ

Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մը կը շա­րու­նա­կէ ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն զբա­ղեց­նել մի­ջազ­գա­յին օ­րա­կար­գը։ Թէեւ լուծ­ման ո­րո­նում­նե­րը միշտ կը մատ­նուին փա­կու­ղիի, սա­կայն շա­հագր­գիռ կող­մե­րը չեն վհա­տիր եւ յա­րա­տեւ աշ­խա­տանք կը տա­նին՝ լուծ­ման հե­ռա­նա­կար­ներ յստա­կեց­նե­լու ա­ռա­ջադ­րու­թեամբ։

Լոն­տո­նի մէջ այ­սօր տե­ղի կ՚ու­նե­նայ «Սու­րիան եւ տա­րած­քաշր­ջա­նը խրա­խու­սել»ու ուղ­ղեալ խորհր­դա­ժո­ղով մը։ Անգ­լիոյ Վար­չա­պետ Տէյ­վիտ Քեմ­րը­նի տան­տի­րու­թեամբ տե­ղի կ՚ու­նե­նայ այս ժո­ղո­վը, ո­րուն կը մաս­նակ­ցի նաեւ Վար­չա­պետ Ահ­մէտ Տա­վու­տօղ­լու։ Խորհր­դա­ժո­ղո­վի օ­րա­կար­գա­յին քննար­կում­նե­րուն զու­գա­հեռ՝ Տա­վու­տօղ­լու Լոն­տո­նի մէջ կ՚ու­նե­նայ նաեւ շարք մը երկ­կող­մա­նի հան­դի­պում­ներ։ Ան կը մէկ­տե­ղուի Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէ­լի, Քուէյ­թի Է­միր Շէյխ Սա­պահ Էլ Ահ­մէտ Էլ Ճա­պիր Էլ Սա­պա­հի, ինչ­պէս նաեւ Տէյ­վիտ Քեմ­րը­նի հետ։ Հարկ է նշել, որ այս խորհր­դա­ժո­ղո­վէն ան­մի­ջա­պէս վերջ՝ վա­ղը Լոն­տոն պի­տի հիւ­րըն­կա­լէ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մի ա­ռանց­քա­յին դե­րա­կա­տար­նե­րէն Ի­րա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մու­համ­մէտ Ճե­ւատ Զա­րի­ֆը։

Լոն­տո­նի այ­սօ­րուան խորհր­դա­ժո­ղո­վին նա­խոր­դե­ցին Ժը­նե­ւի քննար­կում­նե­րը։ ՄԱԿ-ի Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մի գծով յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը՝ Սթե­ֆան տը Միս­թու­րա ե­րէկ յայ­տա­րա­րեց, թէ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը առ­կա­խուած են՝ Սու­րիոյ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րէն բաղ­կա­ցեալ Բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու բարձր կո­մի­տէին հետ։ Ըստ ի­րեն, քննար­կում­նե­րը պի­տի շա­րու­նա­կուին Փետ­րուա­րի 25-ին։ Յե­տաձ­գեալ հան­դի­պում­նե­րու սկսե­լէն ա­ռաջ հրա­տապ ձե­ւով քայ­լե­րու պէտք է ձեռ­նար­կել մարդ­կա­յին կա­ցու­թեան ուղ­ղու­թեամբ։ Տը Միս­թու­րա հա­մո­զուած է, որ թէ՛ ՄԱԿ եւ թէ ճգնա­ժա­մի կող­մե­րը պէտք է ծա­ւա­լեն անհ­րա­ժեշտ աշ­խա­տան­քը։ Յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ընդգ­ծեց, թէ յա­ռա­ջի­կայ հան­դի­պում­նե­րը պէտք է ըլ­լան Սու­րիոյ ի նպաստ։ Այս պատ­ճա­ռով է, որ դա­դար մը տրուած է բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն, ո­րոնք պի­տի շա­րու­նա­կուին Փետ­րուա­րի 25-ին։ Տը Միս­թու­րա ընդգ­ծեց, որ Ժը­նե­ւի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը պէտք չէ ըլ­լան ինք­նան­պա­տակ, ո­րով­հե­տեւ Սու­րիոյ ժո­ղո­վուր­դը կ՚ակն­կա­լէ լուծ­ման մը ար­տադ­րուի­լը։ Ան ան­կեղ­ծօ­րէն ը­սաւ, թէ տա­կա­ւին նման ե­րե­ւոյթ մը չէ նկա­տած։ Տը Միս­թու­րա շեշ­տը դրաւ Սու­րիոյ ա­պա­գա­յին, քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցին, նոր սահ­մա­նադ­րու­թեան պատ­րաս­տու­թեան եւ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն վրայ։ Մինչ այդ, Բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու բարձր կո­մի­տէն ալ տե­ղե­կա­ցուց, թէ ընդ­դի­մու­թիւ­նը ա­պա­գայ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն պի­տի չմաս­նակ­ցի՝ ե­թէ իր պա­հանջ­նե­րը չդի­մագ­րա­ւուին։

Լուծ­ման ո­րո­նում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ, Սու­րիոյ տա­րած­քէն ներս բա­խում­ներն ալ կը շա­րու­նա­կուին ա­մե­նայն սաստ­կու­թեամբ։ Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մաօ­դա­նա­ւե­րու ռմբա­կո­ծում­նե­րուն ըն­ձե­ռած ձեռն­տու պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ Սու­րիոյ բա­նա­կը վեր­ջին օ­րե­րուն ար­ձա­նագ­րեց լուրջ յա­ռաջ­խա­ղա­ցում մը։ Ար­դա­րեւ, Սու­րիոյ բա­նա­կի եւ Հիզ­պուլ­լա­հի հա­մա­տեղ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րով փո­խուե­ցաւ Հա­լէ­պի շուրջ ի­րադ­րու­թիւ­նը, ինչ որ ու­նի ռազ­մա­կան նշա­նա­կու­թիւն։ Սու­րիա­կան բա­նա­կը հա­սաւ Հա­լէ­պի կցուած Նու­պուլ եւ Զեհ­րա շիի գիւ­ղե­րը, ո­րոնք ե­րե­քու­կէս տա­րիէ ի վեր պա­շա­րուած էին։ Այս վեր­ջին քայ­լով Դա­մաս­կո­սի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը խզեց Հա­լէ­պէն դէ­պի Թուր­քիա ճա­նա­պար­հը, որ զի­նեալ ընդ­դի­մա­դիր խմբակ­նե­րու հիմ­նա­կան օ­ժան­դա­կու­թեան նրբանց­քը կը հան­դի­սա­նար։ Ա­զա­զի մի­ջանց­քին խցա­նուի­լը կրնայ լուրջ ա­ռա­ւե­լու­թիւն մը ա­պա­հո­վել Սու­րիոյ բա­նա­կին, ո­րով­հե­տեւ Հա­լէ­պի ճա­կա­տը կը հա­մա­րուի բախ­տո­րոշ։ Մի­ջազ­գա­յին աղ­բիւր­նե­րը մատ­նան­շե­ցին, թէ Հա­լէ­պի վե­րա­բե­րեալ այս ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներն ալ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցած են՝ Ժը­նե­ւի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու յե­տաձգ­ման ուղ­ղու­թեամբ։

Թուր­քիոյ սահ­մա­նա­կից շրջան­նե­րուն մէջ եւս սաս­տիկ բա­խում­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին։ Ռու­սա­կան ռազ­մաօ­դա­նա­ւե­րը կը ռմբա­կո­ծեն ընդ­դի­մա­դիր թիւրք­մեն­նե­րու դիր­քե­րը, ինչ որ մտա­հո­գու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ Ան­գա­րա­յին։ «Ա­նա­տու­լու» գոր­ծա­կա­լու­թեան հա­ղոր­դում­նե­րով, Սու­րիոյ ընդ­դի­մու­թեան աղ­բիւր­նե­րը ե­րէկ տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ Թուր­քիոյ սահ­մա­նա­մերձ Թիւրք­մեն­տա­ղը շրջա­նէն ներս ե­րէկ ընդ­դի­մա­դիր ու­ժե­րու կող­մէ սպան­նուե­ցան բարձ­րաս­տի­ճան զի­նուո­րա­կան­ներ։ Ար­դա­րեւ, ռու­սա­կան զօր­քե­րու եւ Սու­րիոյ բա­նա­կի հրա­մա­նա­տար­նե­րը ե­րէկ ժո­ղով մը ու­նէին այդ շրջա­նէն ներս։ Այդ մա­սին տե­ղեակ դար­ձան նաեւ ընդ­դի­մա­դիր ու­ժե­րը, ո­րոնք վրայ հա­սան հան­դիպ­ման պա­հուն։ Ռու­սա­կան եւ սու­րիա­կան բա­նակ­նե­րու չոր­սա­կան զօ­րա­վար սպան­նուե­ցաւ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րուն կող­մէ։ Մա­հա­ցած զի­նուոր­նե­րու թի­ւը կը հաս­նի տասն­հին­գի։ Իսկ Ռու­սաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թիւ­նը ե­րէկ հա­ղոր­դեց, թէ ռուս սպայ մը մա­հա­ցած է՝ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման կող­մէ։ Սու­րիոյ տա­րած­քէն ներս ե­րէկ մա­հա­ցաւ նաեւ Ի­րա­նի բա­նա­կէն հրա­մա­նա­տար մը, որ եւս կը գլխա­ւո­րէր Սու­րիոյ մէջ գտնուող ի­րա­նա­կան զօր­քեր։

Իր կար­գին, Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րովն ալ ե­րէկ բա­ցատ­րու­թիւն­ներ տուաւ Սու­րիոյ պա­րա­գա­յին Մոս­կուա­յի կող­մէ որ­դեգ­րուած ճա­նա­պար­հա­յին քար­տէ­սին շուրջ։ Լաւ­րով ը­սաւ, թէ Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նի վե­րահս­կո­ղու­թեան տակ առ­նուե­լէն վերջ օ­րա­կար­գի վրայ կրնայ գալ հրա­դա­դար մը։ Ըստ ի­րեն, Սու­րիոյ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը պի­տի վեր­ջա­նան, երբ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը ամ­բող­ջու­թեամբ ոչն­չա­ցուին։

Միւս կող­մէ, Եւ­րո­միու­թիւ­նը ե­րէկ հաս­տա­տեց Թուր­քիոյ յատ­կա­ցուե­լիք 3 մի­լիառ եւ­րօ ար­ժո­ղու­թեամբ ֆո­նը, ո­րու մի­ջոց­նե­րը  պի­տի յատ­կա­ցուին գաղ­թա­կան­նե­րուն։ Ի­տա­լիոյ կող­մէ վե­թո­յի կ՚են­թար­կուէր այդ յատ­կա­ցու­մը, որ ե­րէկ հաս­տա­տուե­ցաւ այդ վե­թո­յի ջնջման զու­գա­հեռ։ ԵՄ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ երկ­րի՝ Հո­լան­տա­յի Վար­չա­պետ Մարք Ռութ­թէ այս կա­պակ­ցու­թեամբ նշեց, թէ կը ջա­նան կա­սեց­նել գաղ­թա­կան­նե­րու հոս­քը դէ­պի Եւ­րո­պա եւ այս ուղ­ղու­թեամբ կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թիւն ու­նին Թուր­քիոյ եւ ԵՄ-ի մի­ջեւ հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը։