ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԲՈՒՌՆ ԱՐՁԱԳԱՆԳ

Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ պա­տա­հած հրա­տապ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը շա­բա­թա­վեր­ջին յե­ղաշր­ջե­ցին հայ աշ­խար­հի օ­րա­կար­գը, բուռն ար­ձա­գանգ ստեղ­ծե­լով նաեւ մի­ջազ­գա­յին գետ­նի վրայ։ Շա­բաթ ա­ռա­ւօ­տեան շատ կա­նուխ ժա­մե­րուն Ատր­պէյ­ճա­նի կող­մէ ձեռ­նար­կուած յար­ձա­կում­նե­րը ա­հա­զան­գա­յին վի­ճակ ստեղ­ծե­ցին Ե­րե­ւա­նի եւ Ստե­փա­նա­կեր­տի մօտ։ Լայ­նա­ծա­ւալ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու վե­րա­բե­րեալ լու­րե­րը Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նին զե­կու­ցուե­ցաւ Ո­ւա­շինկ­թը­նէն Ե­րե­ւան վե­րա­դար­ձի ճա­նա­պար­հին։ Շա­բաթ ա­ռա­ւօտ, Հա­յաս­տա­նի Վար­չա­պետ Յո­վիկ Աբ­րա­հա­մեա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ Ե­րե­ւա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ խորհրդակ­ցու­թիւն մը, որ­մէ վերջ յայ­տա­րա­րուե­ցաւ, թէ պե­տա­կան բո­լոր մար­մին­նե­րը պատ­րաստ են դի­մագ­րա­ւել առ­կայ մար­տահ­րա­ւէ­րը։ Նա­խա­գահ Սարգ­սեա­նի սա­ւառ­նա­կին Ե­րե­ւան վայ­րէջք կա­տա­րե­լէն ա­ռաջ ար­դէն կար­գադ­րուե­ցաւ, որ Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դը գու­մա­րէ ար­տա­հերթ ժո­ղով մը՝ իր վե­րա­դար­ձէն ան­մի­ջա­պէս վերջ։ Ո­ւա­շինկ­թը­նէն հաս­նե­լով Ե­րե­ւան՝ Սերժ Սարգ­սեան ան­մի­ջա­պէս նա­խա­գա­հեց Ազ­գա­յին անվտան­գու­թեան խոր­հուր­դի ժո­ղո­վին, ո­րու ըն­թաց­քին ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կին շուրջ ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցե­ցին Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէյ­րան Օ­հա­նեան, Ընդ­հա­նուր սպա­յա­կոյ­տի նա­խա­գահ Եու­րի Խա­չա­տու­րով եւ Ար­տա­քին գոր­ծոց փոխ-նա­խա­րար Շա­ւարշ Քո­չա­րեան։ «Ինչ­պէս բազ­մա­թիւ ան­գամ­ներ ը­սած եմ, մեր խնդիր­նե­րը մենք պէտք է լու­ծենք, բնաւ չթե­րագ­նա­հա­տե­լով ոե­ւէ մէ­կուն օգ­նու­թիւ­նը», ը­սաւ Սերժ Սարգ­սեան ժո­ղո­վի ըն­թաց­քին։

Հա­յաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան եւ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը շա­բա­թա­վեր­ջի դէպ­քե­րուն զու­գա­հեռ հան­դէս ե­կան ի­րե­րա­յա­ջորդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով։ Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թե­նէն պա­հան­ջեց գործ­նա­կան քայ­լեր՝ ի կարգ հրա­ւի­րե­լու հա­մար Ատր­պէյ­ճա­նը։

Եր­կու նա­խա­րա­րու­թիւն­ներն ալ օ­տար եր­կիր­նե­րու ռազ­մա­դի­ւա­նա­գի­տա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցե­ցին բա­խում­նե­րու ըն­թաց­քին շուրջ։ Հա­յաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րի ա­ռա­ջին տե­ղա­կալ Դա­ւիթ Տօ­նո­յեան տե­սակ­ցե­ցաւ շարք մը եւ­րո­պա­կան եր­կիր­նե­րու Ե­րե­ւա­նի մօտ հա­ւա­տար­մագրուած դես­պան­նե­րուն հետ։ Ա­ւե­լի վերջ ան հան­դի­պում մըն ալ ու­նե­ցաւ Ե­րե­ւա­նի մօտ հա­ւա­տար­մագ­րուած օ­տա­րերկ­րեայ ռազ­մա­կան կցորդ­նե­րուն հետ։

Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ բռնկած բա­խում­նե­րուն զու­գա­հեռ Ե­րե­ւան ձեռ­նար­կեց դի­ւա­նա­գի­տա­կան ոս­տու­մի մը։ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան ի­րե­րա­յա­ջորդ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­ներ ու­նե­ցաւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն՝ Ի­կոր Փո­փո­վի (Ռու­սաս­տան), Ճէյմս Ո­ւոր­լի­քի (Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ), Փիէռ Անտ­րիուի (Ֆրան­սա), ինչ­պէս նաեւ ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի անձ­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ դես­պան Ան­ճէյ Կասպր­չի­կի հետ։ Բաց աս­տի, Նալ­պան­տեան հե­ռա­ձայ­նա­յին զրոյց­ներ ու­նե­ցաւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ ե­րեք եր­կիր­նե­րէ եր­կու­քին՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ֆրան­սա­յի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րուն՝ Սէր­կէյ Լաւ­րո­վի եւ Ժան-Մարք Էյ­րո­յի հետ։ Նալ­պան­տեան ան­մի­ջա­պէս կապ հաս­տա­տեց նաեւ ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ երկ­րի՝ Գեր­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ֆրանք Վալ­թէր Շթայն­մա­յէ­րի եւ Եւ­րո­խոր­հուր­դի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Թոր­պիոն Եակ­լան­տի հետ։ Նալ­պան­տեա­նի խօ­սա­կից­նե­րու շար­քին էր նաեւ Եւ­րո­միու­թեան Հա­րա­ւա­յին Կով­կա­սի եւ Վրաս­տա­նի ճգնա­ժա­մի հար­ցե­րով յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Հեր­պերթ Զալ­պէր։

Հարկ է նշել, որ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը այ­սօր Վիեն­նա­յի մէջ կը գու­մա­րեն ժո­ղով մը՝ քննար­կե­լու հա­մար Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան մտա­հո­գիչ վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը։ Վաղն ալ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կը ընդ­հա­նուր հա­ւաք մը կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ նոյն հրա­տապ օ­րա­կար­գով։ Նոյն­պէս վա­ղը Սերժ Սարգ­սեան Պեր­լի­նի մէջ կը տե­սակ­ցի Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէ­լի հետ։ Բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն կը մաս­նակ­ցին նաեւ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան եւ Ֆրանք Վալ­թէր Շթայն­մա­յէր։ Այս փու­լին եւս օ­րա­կար­գի վրայ կու գան ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րի վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը։

Շա­բա­թա­վեր­ջին լայ­նա­ծա­ւալ բա­խում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ, Ստե­փա­նա­կեր­տի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ շարժ­ման ան­ցաւ բո­լոր ուղ­ղու­թիւն­նե­րով։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ գու­մա­րուե­ցաւ Ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի ժո­ղով։ Նա­խա­գահ Սա­հա­կեա­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ ե­րէկ ալ տե­ղի ու­նե­ցաւ աշ­խա­տան­քա­յին խորհր­դակ­ցու­թիւն մը։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վը գու­մա­րեց ար­տա­հերթ նիստ մը, ո­րու ա­ւար­տին հան­դէս ե­կաւ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը՝ դա­տա­պար­տե­լով Ատր­պէյ­ճա­նի յար­ձա­կում­նե­րը։ Յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ շեշ­տուե­ցաւ, թէ Պա­քու ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու թա­տե­րա­բեմ կը դարձ­նէ տա­րած­քաշր­ջա­նը։

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւնն ալ տե­ղե­կա­ցուց, թէ առ­կայ դէպ­քե­րու հե­տե­ւանք­նե­րուն ամ­բողջ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը կը վի­ճա­կի Պա­քուին։

Ար­ցա­խի մէջ ստեղ­ծուած մթնո­լոր­տին զու­գա­հեռ ան­մի­ջա­պէս սկսաւ կա­մա­ւոր­նե­րու ար­ձա­նագ­րու­թիւն, իսկ ե­րէկ գի­շե­րուան ժա­մե­րուն Հա­յաս­տա­նէն ալ հա­սան կա­մա­ւոր­ներ։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Վար­չա­պետ Ա­րա Յա­րու­թիւ­նեան Ստե­փա­նա­կեր­տի հրա­պա­րա­կին վրայ շա­բա­թա­վեր­ջին մէկ­տե­ղուե­ցաւ կա­մա­ւոր­նե­րուն հետ։ Յա­մե­նայն­դէպս, հայ­կա­կան կող­մը կա­մա­ւոր­նե­րու տե­սան­կիւ­նէն պա­ղա­րիւն ըն­թաց­քի մը կը հե­տե­ւի։ Բա­կօ Սա­հա­կեա­նի բան­բե­րը՝ Դա­ւիթ Պա­պա­յեան ե­րէկ օ­րուան երկ­րորդ կէ­սին տե­ղե­կա­ցուց, թէ Ատր­պէյ­ճա­նի զի­նեալ ու­ժե­րու բո­լոր նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րը տա­պա­լած են։

Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան թա­տե­րա­բե­մի գրե­թէ բո­լոր դե­րա­կա­տար­նե­րը շա­բա­թա­վեր­ջին ար­ձագան­գե­ցին Ար­ցա­խի ճա­կա­տի լայ­նա­ծա­ւալ բա­խում­նե­րուն՝ միաս­նա­կա­նու­թեան դրսե­ւորու­մով։ Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վի փոխ-նա­խա­գահ­նե­րը՝ Հեր­մի­նէ Նաղ­դա­լեան եւ Ե­դուարդ Շար­մա­­զա­նով հան­դէս ե­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով։ Ըստ Շար­մա­զա­նո­վի, Ատր­պէյ­ճա­նի նա­խա­յար­ձակ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը ա­հա­բեկ­չու­թիւն կը հա­մա­րուին Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դին եւ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րուն դէմ։ Նաղ­դա­լեա­նի հա­մոզ­մամբ՝ հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը պէտք է գործ­նա­կան քայ­լե­րու ձեռ­նար­կեն Ատր­պէյ­ճա­նը սան­ձե­լու հա­մար։ Ընդ­դի­մա­դիր Հայ ազ­գա­յին գոնկ­րէ­սը եւ ընդ­դի­մու­թեան միւս բո­լոր ու­ժե­րը միա­հա­մուռ զօ­րակ­ցու­թիւն յայտ­նե­ցին Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թեան բա­նա­կին՝ ան­կախ ներ­քին հա­կա­սու­թիւն­նե­րէն։

Հայ­կա­կան Սփիւռքն ալ զօ­րակ­ցու­թիւն յայտ­նեց Ար­ցա­խին՝ շա­բա­թա­վեր­ջին թէժ մար­տե­րու հրա­տապ մթնո­լոր­տին մէջ։ Հայ­կա­կան բարե­գոր­ծա­կան ընդ­հա­նուր միու­թեան Եւ­րո­պա­յի կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը եւ սփիւռ­քեան բազ­մա­թիւ կա­ռոյց­ներ հան­դէս ե­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով։ Եւ­րո­պա­յի զա­նա­զան քա­ղաք­նե­րէն ներս սփիւռ­քա­հա­յեր բո­ղո­քի ցոյ­ցեր կազ­մա­կեր­պե­ցին Ատր­պէյ­ճա­նի դի­ւա­նա­գի­տա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թիւն­նե­րուն մօտ։ Ա­մե­րի­կա­հայ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներն ալ տե­ղե­կա­ցու­ցին, թէ ԱՄՆ-ի Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի վար­չա­կազ­մին կող­մէ այս հիմ­նախնդ­րին շուրջ որ­դեգ­րուած լռու­թիւ­նը ար­դէն կա­նաչ լոյս վա­ռած է Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւին։

ՄԻՋ­ՆՈՐԴ­ՆԵ­ՐՈՒ ՋԱՆ­ՔԵ­ՐԸ

ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րու մայ­րա­քա­ղաք­նե­րը շա­բա­թա­վեր­ջին ար­դէն ան­մի­ջա­կան ու­շադ­րու­թեամբ հե­տե­ւե­ցան Ար­ցա­խի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը յոյս յայտ­նեց, թէ հա­կա­մար­տու­թեան գօ­տիէն ներս ի­րա­վի­ճա­կը կը կա­յու­նա­նայ։ Նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Մա­րիա Զա­խա­րո­վա յայտ­նեց, որ Մոս­կուա ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ Քրեմ­լինն ալ ար­ձա­գան­գեց դէպ­քե­րուն։ Քրեմ­լի­նի բան­բե­րը՝ Տի­միթ­րի Փես­քով յայտ­նեց, թէ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին ան­հան-գըս­տա­ցած է ծա­գած բա­խում­նե­րուն հե­տե­ւան­քով եւ կոչ կ՚ուղ­ղէ՝ ան­յա­պաղ դադ­րե­ցել կրա­կը։

Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րով բա­խում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­ներ ու­նե­ցաւ իր հայ եւ ա­զէ­րի պաշ­տօ­նա­կից­նե­րուն՝ Ե­դ-ւարդ Նալ­պան­տեա­նի եւ Էլ­մար Մա­մէ­տեա­րո­վի հետ։ Նոյ­նը ը­րաւ նաեւ Ռու­սաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէր­կէյ Շոյ­կու, որ ան­մի­ջա­պէս շփման մէջ ան­ցաւ իր հայ եւ ա­զէ­րի պաշ­տօ­նա­կից­նե­րուն՝ Սէյ­րան Օ­հա­նեա­նի եւ Զա­քիր Հա­սա­նո­վի հետ։ Ռու­սա­կան կող­մը տե­ղե­կա­ցուց նաեւ, թէ շփման մէջ ան­ցած է ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ միւս եր­կիր­նե­րուն հետ։

Ո­ւա­շինկ­թը­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ դա­տա­պար­տեց շա­բա­թա­վեր­ջին ծա­գած բա­խում­նե­րը։ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ճոն Քե­րի տե­ղե­կա­ցուց, որ ա­մե­րի­կեան կող­մը խստօ­րէն կը դա­տա­պար­տէ հրա­դա­դա­րի լայ­նա­ծա­ւալ խախ­տում­նե­րը, ո­րոնք տե­ղի տուած են կո­րուստ­նե­րու, նե­րա­ռեալ խա­ղաղ բնա­կիչ­ներ։ Ան ցա­ւակ­ցու­թիւն յայտ­նեց բո­լոր զո­հե­րու ըն­տա­նիք­նե­րուն եւ կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի կող­մե­րը ցու­ցա­բե­րեն զսպուա­ծու­թիւն, զերծ մնան հե­տա­գայ լա­րուա­ծու­թիւն­նե­րէ եւ խստօ­րէն հե­տե­ւին հրա­դա­դա­րին։ «Ան­կա­յուն ի­րա­վի­ճա­կը կը վկա­յէ, թէ ին­չու կող­մե­րը պէտք է ան­յա­պաղ վերսկ­սին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հո­վա­նա­ւո­րու­թեան ներ­քեւ՝ հա­կա­մար­տու­թեան բազ­մա­կող­մա­նի լու­ծում մը գտնե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Մենք կը վե­րա­հաս­տա­տենք, որ հա­կա­մար­տու­թիւ­նը չու­նի ռազ­մա­կան լու­ծում։ Որ­պէս հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր՝ ԱՄՆ յանձ­նա­ռու է աշ­խա­տիլ կող­մե­րուն հետ՝ հաս­նե­լու հա­մար եր­կա­րա­տեւ եւ բա­նակ­ցուած լուծ­ման», ը­սաւ Քե­րի։

Պե­տա­կան քար­տու­ղա­րի ար­ձա­գան­գին ա­ռըն­թեր ԱՄՆ-ի բազ­մա­թիւ խորհր­դա­րա­նա­կան­ներ ալ կոչ ուղ­ղե­ցին Պա­րաք Օ­պա­մա­յին՝ որ­պէս­զի պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան հրա­ւի­րէ Իլ­համ Ա­լիե­ւը։

Փա­րի­զի իշ­խա­նու­թիւն­ներն ալ մտա­հո­գու­թեամբ ար­ձա­գան­գե­ցին ի­րա­վի­ճա­կին։ Ֆրան­սա­յի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի կող­մե­րը ան­յա­պաղ վե­րա­դառ­նան բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուրջ։ Է­լի­զէի պա­լա­տի աղ­բիւր­ներն ալ տե­ղե­կա­ցու­ցին, որ Ֆրան­սա­յի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լանտ խոր ափ­սո­սանք կը յայտ­նէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի լրջա­գոյն դէպ­քե­րուն եւ հրա­դա­դա­րի դրու­թեան խախտ­ման ա­ռըն­չու­թեամբ։ Է­լի­զէի յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ ու­շադ­րու­թիւն հրա­ւի­րուե­ցաւ այն հան­գա­ման­քին վրայ, թէ զո­հե­րու շար­քին կը գտնուին խա­ղաղ բնա­կիչ­ներ։ Օ­լանտ ար­ձա­նագ­րած է, որ այս դէպ­քե­րը 1994 թուա­կա­նի հրա­դա­դա­րի հաս­տա­տու­մէն վերջ ար­դէն լրջա­գոյ­նը կը հան­դի­սա­նան։

Ֆրան­սա­յի նա­խա­գահը հա­կա­մարտ կող­մե­րուն ա­ռաւելա­գոյնս զսպուա­ծու­թեան կոչ կ՚ուղ­ղէ եւ կը յոր­դո­րէ ան­յա­պաղ յար­գել հրա­դա­դա­րի դրու­թիւ­նը։ «Բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն հա­մար այ­լընտ­րան­քա­յին ճա­նա­պարհ չկայ։ Հան­րա­պե­տու­թան նա­խա­գա­հը, որ 2014 թուա­կա­նի Հոկ­տեմ­բե­րին Փա­րի­զի մէջ ըն­դու­նեց Հա­յաս­տա­նի եւ Ա-տըր­պէյ­ճա­նի նա­խա­գահ­նե­րը, կը հաս­տա­տէ ա­ռա­ւե­լա­գոյնս սեղմ ժամ­կէտ­նե­րու մէջ խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման հա­ւա­տար­մու­թիւ­նը», ը­սուած է Է­լի­զէի յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ։

Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր ժո­ղով մը կը գու­մա­րեն Վիեն­նա­յի մէջ, շա­բա­թա­վեր­ջին հան­դէս ե­կան հա­մա­տեղ յայ­տա­րա­րու­թիւ­նով մը եւ դա­տա­պար­տե­ցին ծա­գած բա­խում­նե­րը։ Ար­տա­յայ­տե­լով ի­րենց խոր մտա­հո­գու­թիւ­նը՝ ա­նոնք շեշ­տե­ցին, թէ պա­տե­րազ­մը տար­բե­րակ մը չէ, կրա­կը պէտք է դադ­րեց­նել ան­յա­պաղ եւ ի­րա­վի­ճա­կը պէտք է կա­յու­նաց­նել։

ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ երկ­րի՝ Գեր­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Շթայ­նմա­յէրն ալ, Նալ­պան­տեա­նի եւ Մա­մէ­տեա­րո­վի հետ ու­նե­ցած հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­նե­րուն զու­գա­հեռ մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նեց կո­րուստ­նե­րուն շուրջ, նե­րա­ռեալ խա­ղաղ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը։ Ան եւս կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի ան­մի­ջա­պէս դադ­րի կրա­կը։ 

Իր կար­գին, ԵԱՀԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Լամ­պեր­թօ Զա­նիէրն ալ մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նեց Ար­ցա­խի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն շուրջ։

ՀԱ­ՐԵ­ՒԱՆ­ՆԵ­ՐԸ ՄՏԱ­ՀՈԳ

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի մէջ թափ ստա­ցած լայ­նա­ծա­ւալ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը մտա­հո­գու­թիւն յա­ռա­ջա­ցու­ցին նաեւ ամ­բողջ Հա­րա­ւա­յին Կով­կա­սին մէջ։ Հա­յաս­տա­նի հիւ­սի­սի եւ հա­րա­ւի հա­րե­ւան­նե­րը Վրաս­տան եւ Ի­րան ան­մի­ջա­պէս ար­ձա­գան­գե­ցին դէպ­քե­րուն։ Թիֆ­լի­զի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը տե­ղե­կա­ցուց, թէ Վրաս­տան ան­հան-գըս­տա­ցած է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան գօ­տիէ ներս ի­րա­վի­ճա­կի լար­մամբ։ Վրաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նի փոխ-նա­խա­գահ Մա­նա­նա Քո­պա­խի­ծէ յայտ­նեց, որ Հա­յաս­տան եւ Ատր­պէյ­ճան շատ կա­րե­ւոր եր­կիր­ներ են Վրաս­տա­նի հա­մար եւ ա­նոնց մի­ջեւ ո­րե­ւէ հա­կա­մար­տու­թիւն լուրջ ան­հանգս­տու­թեան պատ­ճառ մըն է։ Վրաստա­նի քա­ղա­քա­կան շրջա­նակ­նե­րը պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւն յայտ­նե­ցին Թիֆ­լի­զի մէջ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Իլ­համ Ա­լիե­ւի մի­ջեւ տե­սակ­ցու­թիւն մը կազ­մա­կեր­պե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ Մինչ այդ, Վրաս­տա­նի Վար­չա­պետ Կէոր­կի Քվի­լի­քաշ­վի­լի Թիֆ­լի­զի մէջ ժո­ղով մը կազ­մա­կեր­պեց Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ ի­րա­վի­ճա­կի սրման բե­րու­մով։ Ժո­ղո­վին մաս­նակ­ցե­ցան երկ­րի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար՝ Մի­խէ­իլ Ճա­նե­լի­ծէ, ու­ժա­յին նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րու ղե­կա­վար­նե­րը եւ այլ պաշ­տօ­նա­տար­ներ։ Վրա­ցի վար­չա­պե­տը պատ­կան պաշ­տօ­նա­տար­նե­րէն լսեց ամ­բողջ տե­ղե­կու­թիւ­նը՝ ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կին շուրջ։ Ան մտա­հո­գու­թիւն յայտ­նեց ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու վերսկս­ման եւ ի­րա­վի­ճա­կի շի­կաց­ման կա­պակ­ցու­թեամբ՝ ընդգ­ծե­լով մարդ­կա­յին կո­րուստ­նե­րը, նե­րա­ռեալ խա­ղաղ բնա­կիչ­նե­րը։ Քվի­լի­քաշ­վի­լի յոյս յայտ­նեց, թէ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան ջան­քե­րուն շնոր­հիւ կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ հան­դար­տեց­նել ի­րա­վի­ճա­կը, ինչ որ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ տա­րած­քաշրջա­նէ ներս կա­յու­նու­թեան եւ խա­ղա­ղու­թեան հաս­տատ­ման տե­սա­կէ­տէ։

Թիֆ­լի­զի ղե­կա­վա­րու­թեան ար­ձա­գան­գին զու­գա­հեռ՝ Սէյ­րան Օ­հա­նեան շա­բա­թա­վեր­ջին հե­ռա­խօ­սազրոյց մը ու­նե­ցաւ Վրաս­տա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Թի­նա­թին Խի­տա­շե­լիի հետ։

Թեհ­րա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ շա­բա­թա­վեր­ջի բա­խում­նե­րուն ար­ձա­գան­գեց մտա­հո­գու­թեամբ։ Ի­րա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Հիւ­սէ­յին Ճա­պէր Ան­սա­րի յայ­տա­րա­րեց, որ պէտք է խու­սա­փիլ այն­պի­սի գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րէ, ո­րոնք ի­րա­վի­ճա­կը կը լա­րեն։ Բան­բե­րին խօս­քե­րով, տա­րած­քաշր­ջա­նէ ներս ծայ­րա­յե­ղա­կան խում­բե­րու ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն ֆո­նին վրայ հայ-ա­զէ­րի բա­խում­նե­րը մտա­հո­գու­թեան լուրջ պատ­ճառ կը դառ­նան Ի­րա­նի հա­մար։ Ուս­տի, Թեհ­րան յոր­դո­րեց ան­յա­պաղ դադ­րեց­նել կրա­կը եւ օգ­տա­գոր­ծել բո­լոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան ու խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման հա­մար՝ խա­ղա­ղա­րար խում­բե­րու եւ ՄԱԿ-ի շրջա­նակ­նե­րէն ներս։

Թրքական մամուլը կը տեղեկացնէ, որ հայ-ազէրի բախումներուն ընթացքին երեք ռումբեր ինկած են Ի-րանի տարածքը։ Իրանի արեւելեան Ատրպատականի նահանգի Հուտա Աֆերին գաւառակին մերձակայ գիւղերէն մէկուն զուգադիպած է ռումբը։ Ոեւէ մէկը չէ տուժած դէպքին հետեւանքով։ Ռումբերը զուգադիպած են ելեկտրական ցանցի ձողերէն մէկուն։ Այս պատճառով շրջանէն ներս միջոց մը խզուած է ելեկ-տըրական հոսանքը։ Կը հաղորդուի, որ ըստ բախտի ուրիշ որեւէ վնաս չէ յառաջացած։

Մինչ այդ, Սէյ­րան Օ­հան­նեանն ալ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը ու­նե­ցաւ Ի­րա­նի Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Հիւ­սէ­յին Տեհ­ղա­նի հետ։

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆՆԵՐԷՆ ԵՒ ԱՇԽԱՐՀԻ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔՆԵՐԷՆ ԿԱՅՈՒՆՈՒԹԵԱՆ ԿՈՉԵՐ ԿԸ ՀՆՉԵՆ

Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ճա­կա­տին վրայ սաստ­կա­ցած բա­խում­նե­րուն հե­տե­ւան­քով շա­բա­թա­վեր­ջին ի­րե­րա­յա­ջորդ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով հան­դէս ե­կան մի­ջազ­գա­յին բո­լոր յա­ռա­ջա­տար կա­ռոյց­նե­րու ղե­կա­վա­րու­թիւն­ներն ու աշ­խար­հի բա­զում եր­կիր­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։ ՄԱԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Պան Քի Մուն յայ­տա­րա­րեց, որ հրա­տապ քայ­լե­րու պէտք է ձեռ­նար­կել՝ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ի­րա­վի­ճա­կի կա­յու­նաց­ման հա­մար։

Եւ­րո­միու­թեան գե­րա­գոյն յանձ­նա­կա­տար Ֆե­տե­րի­քա Մո­կե­րի­նի յայտ­նեց, թէ Եւ­րո­միու­թիւ­նը կ՚ուղ­ղէ զսպուա­ծու­թեան կոչ ու կը սա­տա­րէ խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման՝ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հո­վա­նա­ւո­րու­թեան ներ­քեւ։ Եւ­րո­յանձ­նա­ժո­ղո­վին ա­նու­նով յայ­տա­րա­րու­թիւն մըն ալ ը­րաւ յանձ­նա­կա­տար­նե­րէն Եո­հան­նէս Հան։

Եւ­րո­խոր­հուր­դի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Թոր­պեոն Եակ­լանտ տե­ղե­կա­ցուց, թէ սար­սափ կ՚ապ­րի բա­խում­նե­րուն հե­տե­ւան­քով ու պէտք է ան­յա­պաղ դադ­րեց­նել ա­րիւ­նա­հե­ղու­թիւ­նը։

Եւ­րո­խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գահ Մար­թին Շուլց կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի հա­կա­մարտ կող­մե­րը վե­րա­դառ­նան բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու սե­ղան՝ Մինս­քեան խմբա­կի հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ։

Եւ­րո­խոր­հուր­դի խորհր­դա­րա­նա­կան վե­հա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Փետ­րօ Ար­կա­մունտ յոր­դո­րեց պահ­պա­նել հրա­դա­դա­րը ու վերսկ­սիլ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։

ԵԱՀԿ-ի խորհր­դա­րա­նա­կան վե­հա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Իլ­քա Քա­ներ­վա եւս կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի ան­յա­պաղ դադ­րե­ցուի կրա­կը։

ՆԱ­ԹՕ-ի Հա­րա­ւա­յին Կով­կա­սի գծով ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ճէյմս Ա­փա­թու­րայ տե­ղե­կա­ցուց, թէ դա­շին­քը խո­րա­պէս մտա­հո­գուած է ստեղ­ծուած ի­րա­վի­ճա­կէն։

Անգ­լիոյ Եւ­րո­պա­յի հար­ցե­րով նա­խա­րար Տէյ­վիտ Լի­վինկ­թըն տե­ղե­կա­ցուց, որ ցնցուած ու մտա­հո­գուած է բա­խում­նե­րուն հե­տե­ւան­քով եւ կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի դադ­րե­ցուին մար­տե­րը։

Գա­նա­տա­յի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սթե­ֆան Տիոն կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի իս­կա­կան հրա­դա­դար մը հաս­տա­տուի։ Ան հա­մո­զուած է, թէ բա­նակ­ցա­յին լու­ծու­մը այ­լընտ­րանք չու­նի։

Ուք­րայ­նոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Փաւ­լօ Քլիմ­քին կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը աշ­խու­ժաց­նեն բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը։

Ղա­զա­խիս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը տե­ղե­կա­ցուց, թէ Աստա­նա­յի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւի ի­րա­դար­ձու­թիւն­ներուն եւ կոչ կ՚ուղ­ղէ հրա­դա­դա­րի պահ­պան­ման հա­մար։

Լե­հաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը ա­ռաջ­նա­հերթ հա­մա­րեց ի­րա­վի­ճա­կի կա­յու­նա­ցու­մը։

Ե­ւրոմիու­թեան ան­դամ եր­կիր­նե­րէն Պել­ժիոյ, Շվէտի, Աւստ­րիոյ եւ Նոր­վե­կիոյ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րը՝ Տի­տիէ Ռէյն­տերս, Մար­կոթ Վալսշ­թէօրն, Սե­պաս­թիան Քուրց եւ Պէոր­քէ Պրեն­տէն եւս ար­ձա­գան­գե­ցին Ար­ցա­խի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ Բո­լորն ալ դա­տա­պար­տե­ցին բա­խում­նե­րը, զսպուա­ծու­թեան եւ հրա­դա­դա­րի պահ­պան­ման կոչ ուղ­ղե­ցին՝ ի­րա­վի­ճա­կի լա­րու­մը հա­մա­րե­լով ա­նըն­դու­նե­լի, յոր­դո­րե­լով լու­ծու­մը բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուրջ։

Ռու­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւնն ալ կոչ ուղ­ղեց բա­խում­նե­րու դադ­րեց­ման ուղ­ղու­թեամբ։

Միւս կող­մէ, Սպի­տակ Ռու­սիոյ Նա­խա­գահ Ա­լէք­սանտր Լու­քա­շեն­քօ շա­բա­թա­վեր­ջի բա­խում­նե­րու մըթ-նո­լոր­տին մէջ հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­ներ ու­նե­ցաւ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Իլ­համ Ա­լիե­ւի հետ։ Յա­մե­նայն­դէպս, Մինս­քէն հնչած տե­սա­կէտ­նե­րը ան­հանգս­տու­թիւն պատ­ճա­ռե­ցին Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թեան։ Ե­րե­ւա­նի մօտ Սպի­տակ Ռու­սիոյ դես­պա­նը հրա­ւի­րուե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւն, ուր իր նկա­տառ­ման յանձ­նուե­ցաւ հայ­կա­կան կող­մին բո­ղո­քը։

ՀԱՊԿ-Ի ՀԵՏ ՄՇՏԱԿԱՆ ՇՓՈՒՄ

Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ սաստ­կա­ցած բա­խում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը շա­բա­թա­վեր­ջին շփման մէջ էր Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՀԱՊԿ) հետ։ ՀԱՊԿ-ի բան­բե­րը՝ Վլա­տի­միր Զէյ­նէտ­տի­նով յայ­տա­րա­րեց, որ Ատր­պէյ­ճա­նի գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը տե­ղի կու տան ի­րա­վի­ճա­կի սրման։

Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան եւ Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար Սէյ­րան Օ­հա­նեան հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­ներ ու­նե­ցան ՀԱՊԿ-ի ընդ­հա­նուր քար­տու­ղար Նի­քո­լայ Պոր­տեու­ժա­յի հետ։ Ծա­նօթ է, որ ՀԱՊԿ Հա­յաս­տա­նի մաս­նակ­ցած՝ մի­ջազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան հիմ­նա­կան կա­ռոյցն է։ Նի­քո­լայ Պոր­տեու­ժա Ար­ցա­խի բա­խում­նե­րուն կա­պակ­ցու­թեամբ յայ­տա­րա­րեց, թէ միայն քա­ղա­քա­կան ճա­նա­պար­հով լու­ծում մը պէտք է գտնուի, իսկ լայ­նա­ծա­ւալ հա­կա­մար­տու­թիւ­նը ձեռն­տու է ոչ ո­քի հա­մար։