ՀԱՍԱՐԱԿԱՑ ԲՈՂՈՔ

Գեր­մա­նիոյ խորհր­դա­րա­նին կող­մէ հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման ար­ձա­գանգ­նե­րը կը շա­րու­նա­կուին Թուր­քիոյ մէջ։ Պուն­տես­թա­կի նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նով պայ­մա­նա­ւո­րուած հա­կազ­դե­ցու­թեան հուժ­կու ա­լի­քը կը բնո­րո­շէ երկ­րին օ­րա­կար­գը։ Դէ­պի Ափ­րի­կէ ձեռ­նար­կած ու­ղե­ւո­րու­թե­նէն վե­րա­դար­ձի ճա­նա­պար­հին լրագ­րող­նե­րու հետ զրու­ցե­լու ժա­մա­նակ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան ը­սաւ. «Այս ո­րո­շու­մով մեր պատ­մու­թիւ­նը պի­տի չփո­խուի»։ Էր­տո­ղան հարց տուաւ, թէ Գեր­մա­նիոյ ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը աս­կէ վերջ ի՞նչ ե­րե­սով պի­տի նա­յի ի­րեն եւ Ան­գա­րա­յի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու ե­րե­սին։ Ըստ ի­րեն, գեր­մա­նա­կան կող­մը Թուր­քիոյ նման բա­րե­կամ մը կորսնց­նե­լու վտան­գին դէմ յան­դի­ման կը գտնուի։ Ան նշեց, որ Հո­լո­քոս­տի եւ 1915-ի դէպ­քե­րուն մի­ջեւ ո­րե­ւէ նմա­նու­թիւն գո­յու­թիւն չու­նի։ Եւ­րո­պա­յի մար­դու ի­րա­ւանց ա­տեանն ալ բա­ցա­յայ­տօ­րէն վճռած է, թէ հա­յոց մօ­տե­ցու­մը բա­ցար­ձակ ի­րա­կա­նու­թիւն չէ եւ կա­րե­լի է ա­նոր շուրջ վի­ճիլ ա­զա­տօ­րէն։

Պուն­տես­թա­կի ո­րո­շու­մէն ան­մի­ջա­պէս վերջ, ե­րէկ, Վար­չա­պետ Պի­նա­լի Եըլ­տը­րըմ այ­ցե­լեց Պա­քու, ուր հիւ­րըն­կա­լուե­ցաւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի կող­մէ։ Պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րու հա­ղոր­դում­նե­րով, քննար­կում­նե­րու ըն­թաց­քին օ­րա­կար­գի վրայ ե­կաւ նաեւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախն­դի­րը։ Եըլ­տը­րըմ եւ Ա­լիեւ Պա­քուի մէջ սար­քե­ցին նաեւ հա­մա­տեղ մամ­լոյ ա­սու­լիս մը, ինչ որ ա­ռիթ հան­դի­սա­ցաւ՝ որ­պէս­զի Թուր­քիա եւ Ատր­պէյ­ճան միաս­նա­բար հա­կազ­դեն Գեր­մա­նիոյ դէմ։ Ա­նոնք Պուն­տես­թա­կի ո­րոշ­ման կա­պակ­ցու­թեամբ հա­սա­րա­կաց բո­ղոք մը ար­տա­յայ­տե­ցին՝ ի­րենց ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րու ե­րանգ­նե­րով։ Եըլ­տը­րըմ ը­սաւ, թէ Պուն­տես­թա­կի ո­րո­շու­մը պատ­մա­կան սխալ մըն է եւ գո­յու­թիւն չու­նի Թուր­քիոյ տե­սան­կիւ­նէն։ Ա­լիեւն ալ յի­շե­ցուց Խո­ճա­լուի դէպ­քե­րը։ Ղա­րա­բա­ղեան հար­ցին անդ­րա­դառ­նա­լով՝ Պի­նա­լի Եըլ­տը­րըմ ը­սաւ, թէ Հա­յաս­տան Ատր­պէյ­ճա­նի տա­րած­քին 20 տո­կո­սը բռնագ­րա­ւած է ու տա­րի­նե­րէ ի վեր այս ա­պօ­րի­նի ե­րե­ւոյ­թը կը շա­րու­նա­կուի։ «Հա­մայն աշ­խարհ գի­տէ, թէ Հա­յաս­տան պատ­մու­թեան ըն­թաց­քին կարգ մը սխալ­ներ գոր­ծած է գրգռու­թիւն­նե­րով», ը­սաւ վար­չա­պե­տը։

Հարկ է նշել, որ Եըլ­տը­րը­մի Պա­քուի շփում­նե­րուն մաս­նակ­ցե­ցան Փոխ-վար­չա­պետ Թուղ­րուլ Թիւր­քէշ, Ազ­գա­յին կրթու­թեան նա­խա­րար Իս­մէթ Եըլ­մազ, Հա­ղոր­դակ­ցու­թեան նա­խա­րար Ահ­մէտ Արս­լան եւ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան խոր-հըր­դա­տու դես­պան Ֆե­րի­տուն Սի­նիր­լիօղ­լու։

Թէ՛ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը եւ թէ ընդ­դի­մա­դիր քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը ներ­կա­յիս բուռն ո­ճով կը քննա­դա­տեն Գեր­մա­նիան։ Բո­ղոք­նե­րէն մաս­նա­ւո­րա­պէս ան­մասն չեն մնար նաեւ Պուն­տես­թա­կի թրքա­կան ար­մատ­նե­րով ան­դամ­նե­րը, ո­րոնց հաս­ցէին ե­րէկ ծան­րակ­շիռ ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ ու­նե­ցաւ Ար­դա­րա­դա­տու­թեան նա­խա­րար Պե­քիր Պոզ­տաղ։ Իր կար­գին, Եւ­րո­միու­թեան գծով նա­խա­րար Էօ­մէր Չե­լիքն ալ ե­րէկ յայ­տնեց, թէ ե­թէ Թուր­քիա-Հա­յաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բնա­կա­նո­նաց­ման ուղ­ղու­թեամբ պի­տի փո­խան­ցուի պատ­գամ մը, ա­պա ա­նոր հաս­ցէն պէտք է ըլ­լայ Ե­րե­ւա­նը, այլ ոչ թէ Ան­գա­րան։ Իր խօս­քե­րով, Ցիւ­րի­խի մէջ ստո­րագ­րուած ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րա­կան ա­տեա­նին կող­մէ նկա­տուած են երկ­րի սահ­մա­նադ­րու­թեան ներ­հակ։ Թուր­քիա այս նիւ­թին շուրջ երկ­խօ­սու­թեան զար­գաց­ման եւ փո­խա­դարձ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ուղ­ղու­թեամբ ծայր աս­տի­ճան դրա­կան օ­րա­կարգ մը ու­նի։