ԼԱՒՐՈՎԻ ՋԱՆՔԵՐԸ

Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Սէր­կէյ Լաւ­րով այ­սօր կ՚այ­ցե­լէ Ե­րե­ւան, ուր տե­ղի կ՚ու­նե­նայ Հա­ւա­քա­կան անվ­տան­գու­թեան պայ­մա­նագ­րի կազ­մա­կեր­պու­թեան (ՀԱՊԿ) ան­դամ եր­կիր­նե­րու ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար­նե­րուն ժո­ղո­վը։ Թէեւ այս այ­ցը նա­խա­տե­սուած է ՀԱՊԿ-ի հա­ւա­քին բե­րու­մով, սա­կայն ռուս նա­խա­րա­րը Ե­րե­ւա­նէն ան­մի­ջա­պէս վերջ պի­տի ու­ղե­ւո­րուի դէ­պի Պա­քու։ Այս հան­գա­ման­քը ինք­նին ա­պա­ցոյց մըն է, որ Սէր­կէյ Լաւ­րո­վի շփում­նե­րուն ըն­թաց­քին Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին տե­սա­կէ­տէ կա­րե­ւոր զար­գա­ցում­ներ կրնան ապ­րուիլ։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց փոխ-նա­խա­րար Կրի­կո­րի Քա­րա­սին յայտ­նեց, թէ Սէր­կէյ Լաւ­րով այս շփում­նե­րուն ըն­թաց­քին կը շօ­շա­փէ տա­րած­քաշր­ջա­նա­յին անվ­տան­գու­թեան հրա­տապ խնդիր­ներ։ Ռու­սաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Մա­րիա Զա­խա­րո­վա նա­խըն­թաց օր յայ­տա­րա­րած էր, թէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման նիւ­թը կը պա­հան­ջէ լռու­թիւն։

Ապ­րի­լի սկիզ­բին Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ ապ­րուած ռազ­մա­կան լայ­նա­ծա­ւալ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին տե­սա­կէ­տէ ստեղ­ծե­ցին ար­տա­սո­վոր պայ­ման­ներ։ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րը՝ Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ, Ռու­սաս­տան եւ Ֆրան­սա ան­մի­ջա­պէս շարժ­ման ան­ցան՝ ի­րե­րա­յա­ջորդ նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րով։ Այս շրջագ­ծով Վիեն­նա­յի եւ Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ կազ­մա­կեր­պուե­ցան Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նի եւ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիե­ւի հան­դի­պում­նե­րը։ Եր­կու գա­գա­թա­ժո­ղով­նե­րէն ներս լա­ւա­տես մթնո­լորտ մը ստեղ­ծուե­ցաւ՝ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու վերսկս­ման հա­մար հիմ­քե­րու պատ­րաստ­ման տե­սա­կէ­տէ։ Նա­խա­գահ­նե­րու մա­կար­դա­կին վրայ շարք մը հա­մա­ձայ­նու­թիւն­ներ գո­յա­ցան։ Ա­ւե­լի վերջ դար­ձեալ մտա­հո­գու­թեան ազ­դան­շան­ներ հաս­նիլ սկսան, ո­րով­հե­տեւ Պա­քուի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը մտադ­րու­թիւն յայտ­նեց այդ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րէն հրա­ժա­րե­լու ուղ­ղու­թեամբ։ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րը ի­րե­րա­յա­ջորդ ձե­ւով, բարձր մա­կար­դա­կի վրայ սկսան վերս­տին ար­ձա­գան­գել այս ի­րադ­րու­թեան ու միեւ­նոյն ժա­մա­նակ խտա­ցու­ցին նաեւ ի­րենց մի­ջեւ շփում­նե­րը։ ԵԱՀԿ-ի մօտ Ռու­սաս­տա­նի մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ա­լեք­սանտր Լու­քա­շե­ւիչ այս մթնո­լոր­տին մէջ յայ­տա­րա­րեց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցի շար­ժիչ ու­ժը կը հան­դի­սա­նան ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը։

Սէր­կէյ Լաւ­րո­վի դէ­պի Ե­րե­ւան եւ Պա­քուի այ­ցե­լու­թեան ըն­դա­ռաջ, սահ­մա­նին վրայ Ատր­պէյ­ճան թի­րախ դար­ձուց գիւ­ղատն­տե­սա­կան տա­րածք­նե­րէ ներս աշ­խա­տող խա­ղաղ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, ինչ որ ե­կաւ ամ­րապն­դել մտա­հո­գու­թիւ­նը։ Հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րու բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տար­ներն ալ վեր­ջին օ­րե­րուն ա­նընդ­հատ ի­րենց ու­շադ­րու­թեան կեդ­րո­նին պա­հե­ցին այս հիմ­նախն­դի­րը։ ԱՄՆ-ի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ճոն Քե­րի հե­ռա­խօ­սազ­րոյց­ներ ու­նե­ցաւ Սարգ­սեա­նի եւ Ա­լիե­ւի հետ՝ յոր­դո­րե­լով շա­րու­նա­կել խա­ղաղ գոր­ծըն­թա­ցը։ Ա­մե­րի­կա­ցի պե­տա­կան քար­տու­ղա­րը նա­խա­գահ­նե­րուն խոր­հուրդ տուաւ խու­սա­փիլ լա­րուա­ծու­թիւն­նե­րէ՝ հաշ­տու­թեան գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ տա­նե­լու հա­մար։ Ան միեւ­նոյն ժա­մա­նակ կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը կա­տա­րեն ի­րենց պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րը։ Եր­կու նա­խա­գահ­նե­րուն հետ խօ­սե­լէ վերջ Քե­րի շփման մէջ ան­ցաւ նաեւ Լաւ­րո­վի հետ՝ դէ­պի Ե­րե­ւան եւ Պա­քու ու­ղե­ւո­րու­թեան ճիշդ նա­խօ­րեա­կի­ն։ Նման բո­վան­դա­կու­թիւ­նով յայ­տա­րա­րու­թիւն մըն ալ հրա­պա­րա­կուե­ցաւ ԱՄՆ-ի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան կող­մէ։

Իր կար­գին, ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահ Ճէյմս Ո­ւոր­լիքն ալ «Ա­մե­րի­կա­յի ձայն»ին տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ նշեց, թէ Սարգ­սեա­նի եւ Ա­լիե­ւի սե­ղա­նին վրայ կը գտնուին կա­րե­ւո­րա­գոյն ա­ռա­ջարկ­ներ։ Բնա­կա­նա­բար կան տա­րա­ձայ­նու­թիւն­ներ, իսկ եր­կու նա­խա­գահ­նե­րը հա­մա­ձայ­նած են այդ ա­ռա­ջարկ­նե­րուն վրայ աշ­խա­տանք տա­նե­լու շուրջ։ Ա­մե­րի­կա­ցի դի­ւա­նա­գէ­տը հա­մո­զուած է, թէ հրա­դա­դա­րի պահ­պա­նու­մը միակ նա­խա­պայ­մանն է ար­դիւ­նա­ւէտ բա­նակ­ցու­թիւն­ներ վա­րե­լու հա­մար։

Հա­մա­նա­խա­գահ միւս եր­կիր­նե­րուն՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ֆրան­սա­յի մի­ջեւ եւս ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախն­դի­րը վեր­ջին օ­րե­րուն շօ­շա­փուե­ցաւ ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կի վրայ։ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին եւ Ֆրան­սա­յի Նա­խա­գահ Ֆրան­սուա Օ­լանտ ու­նե­ցան հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մը, ո­րու ըն­թաց­քին շօ­շա­փե­ցին հիմ­նախն­դի­րը։ Եր­կու ղե­կա­վար­նե­րը պայ­մա­նա­ւո­րուե­ցան շա­րու­նա­կել աշ­խոյժ հա­մա­տեղ գոր­ծու­նէու­թիւ­նը՝ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի շրջա­նակ­նե­րէն ներս։ Այս հե­ռա­խօ­սազ­րոյ­ցէն ա­ռաջ Փա­րիզ այ­ցե­լեց Սէր­կէյ Լաւ­րով, որ հիւ­րըն­կա­լուե­ցաւ Ֆրան­սա­յի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ժան-Մարք Էյ­րո­յի կող­մէ։ Ա­նոնք ալ անդ­րա­դար­ձան ղա­րա­բա­ղեան հար­ցին։ Լաւ­րով ներ­կա­յա­ցուց Փու­թի­նի միջ­նոր­դու­թեամբ Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած Սարգ­սեան-Ա­լիեւ հան­դիպ­ման ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը։ Էյ­րօ նշեց, թէ Փա­րիզ պատ­րաստ է հար­թակ տրա­մադ­րե­լու նոր քննար­կում­նե­րու հա­մար։

Կարգ մը աղ­բիւր­ներ ներ­կա­յիս հա­ւա­նա­կան կը նկա­տեն Փա­րի­զի մէջ յա­ռա­ջի­կայ շրջա­նին Սարգ­սեան-Ա­լիեւ նոր հան­դի­պու­մի մը կազ­մա­կեր­պու­մը։ «Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նի հա­ղոր­դում­նե­րով, այս մա­սին տե­ղե­կա­ցուց նաեւ Ատր­պէյ­ճա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Էլ­մար Մա­մէ­տեա­րով, ըստ ո­րու ֆրան­սա­կան կող­մը ա­ռա­ջար­կած է կազ­մա­կեր­պել նման հան­դի­պում մը, ո­րուն դէմ չէ Պա­քու։ «Մե­զի հա­մար կա­րե­ւո­րը բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու ար­դիւնքն է, մենք չենք փա­փա­քիր բա­նակ­ցիլ՝ միայն բա­նակ­ցած ըլ­լա­լու հա­մար», յայտ­նեց Մա­մէ­տեա­րով։

ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ երկ­րի՝ Գեր­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ֆրանք Վալ­թէր Շթայն­մա­յէրն ալ վեր­ջին օ­րե­րուն տե­սակ­ցե­ցաւ Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն հետ ու քննար­կեց ղա­րա­բա­ղեան հար­ցը՝ դէ­պի Ե­րե­ւան եւ Պա­քու կա­տա­րած ու­ղե­ւո­րու­թեան ըն­դա­ռաջ։ Շթայն­մա­յէր եր­կու մայ­րա­քա­ղաք­նե­րուն մէջ յստակ պատ­գամ­ներ տուաւ կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին ա­ռըն­չու­թեամբ։ Հա­րա­ւա­յին Կով­կա­սի շփում­նե­րուն շրջագ­ծով ա­ւե­լի վերջ Թիֆ­լիզ ժա­մա­նեց Շթայն­մա­յէր, որ նշեց, թէ Պեր­լին կը ձգտի կար­գա­ւո­րել Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թիւ­նը։ Գեր­մա­նա­ցի նա­խա­րա­րը Ե­րե­ւա­նի մէջ ընդգ­ծեց, թէ Ապ­րի­լի սկիզ­բին պա­տա­հած դէպ­քե­րը պէտք չէ կրկնուին։ Իսկ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան մատ­նան­շեց, որ Ատր­պէյ­ճա­նի կազ­մէն ներս Ար­ցա­խի ինք­նա­վա­րու­թեան հար­ցը եր­բեք չէ ե­ղած ու պի­տի չըլ­լայ քննարկ­ման ա­ռար­կայ։ Ըստ Շթայն­մա­յէրի, սկզբուն­քօ­րէն ճիշդ ճա­նա­պար­հի վրայ է ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցը։ Ան ընդգ­ծեց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի առ­կայ կար­գա­վի­ճա­կի պահ­պա­նու­մը անհ­նար է ու պէտք չէ փո­շիա­ցուին ցարդ ա­պա­հո­վուած ձեռք­բե­րում­նե­րը։ Շթայն­մա­յէ­րի հա­մոզ­մամբ, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թեան գօ­տիէն ներս չա­փա­զանց մեծ է մագլց­ման վտան­գը։ Հա­րա­ւա­յին Կով­կա­սի շփում­նե­րը ա­ւար­տե­լէ վերջ գեր­մա­նա­ցի նա­խա­րա­րը հե­ռա­խօ­սազ­րոյց մըն ալ ու­նե­ցաւ իր ռուս պաշ­տօ­նակ­ցին՝ Լաւ­րո­վի հետ, որ այ­սօր ար­դէն Ե­րե­ւա­նի մէջ է ու այն­տե­ղէն ալ կ՚անց­նի Պա­քու։

ԲԱ­ՆԱԿ­ՑՈՒ­ԹԻՒՆ­ՆԵ­ՐՈՒՆ ԷՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ

Մինչ դի­ւա­նա­գի­տա­կան եր­թե­ւե­կը թափ ստա­ցած է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հար­ցին շուրջ, Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ վեր­ջին օ­րե­րուն զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով հրա­պա­րա­կեց իր մօ­տե­ցում­ներն ու ակն­կա­լու­թիւն­նե­րը հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցի առ­կայ փու­լին շուրջ։ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւ­նը կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի Ատր­պէյ­ճան դադ­րեց­նէ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու էու­թեան ա­նընդ­մէջ ա­ղա­ւա­ղու­մը։ Նոյն շրջագ­ծով ընդգ­ծուե­ցաւ, որ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քի դէմ ու­ժի կի­րա­ռու­մը կը հա­մա­րուի Հել­սին­քեան եզ­րա­փա­կիչ աք­տի եւ ԵԱՀԿ-ի յանձ­նա­ռու­թիւն­նե­րու կո­պիտ խախ­տում։

Խորհր­դա­րա­նէն ներս մե­ծա­մաս­նու­թեան տէր Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թիւնն ալ տե­ղե­կա­ցուց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բաղ չի կրնար ո­րե­ւէ կար­գա­վի­ճա­կով ըլ­լալ Ատր­պէյ­ճա­նի կազ­մին մէջ։ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը պէտք է ամ­բող­ջու­թեամբ կեն­սա­գոր­ծէ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քը։