ՏԱՐԲԵՐԱԿՆԵՐ ՈՒ ՃԱՆԱՊԱՐՀՆԵՐ

Երեւանի մէջ, 10-12 մարտին տեղի ունեցաւ «Ապագայ հայկականը» համաժողովը. եզակի նախաձեռնութիւն մը, որու հիմնադիրներէն երկուքը հանրածանօթ դէմքեր են՝ Ռուբէն Վարդանեան եւ Նուպար Աֆէեան։ Եզակի, որովհետեւ այն ձեւաչափը, որ որդեգրուած էր սոյն համաժողովը պատրաստելու համար, առաջին անգամն էր, որ կը կիրարկուէր Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ՝ ժողովրդավարութեան եւ թուային ճարտարարուեստի շատ հմուտ գործածութեամբ ու շաղկապումով։ Յաջող էր այն իմաստով, որ այս նախաձեռնութիւնը կայացած էր Հայաստանէն, սփիւռքէն, Արցախէն, Ջաւախքէն բազմահազար հայերու մասնակցութեամբ եւ գրաւած էր մասնագիտական համայնքին հետաքրքրութիւնը։ Առաջին անգամ ըլլալով կը գումարուէր հայութեան ապագային վերաբերեալ համաժողով մը, որուն օրակարգը վերէն քանի մը մասնագէտի կամ քաղաքագէտի կողմէ չէր ճշդուած, այլ հայ հասարակութիւնը եւս մասնակցած էր անոր սահմանումին եւ որոշումները քուէարկութեան դրուած էին։ Այս համաժողովէն վերջ, ձեռնարկը կազմակերպած համանուն հիմնադրամի գործադիր տնօրէնին՝ Արտակ Ապիտոնեանին հետ ուշագրաւ հարցազրոյց մը լոյս տեսաւ Փարիզի «Նոր Յառաջ»ին մէջ։ «Մեր հիմնական նպատակն է՝ գոյացնել վերկուսակցական շարժում մը, որ կ՚ընդգրկէ բոլոր հնարաւոր հոսանքները եւ անոնցմով կրնանք ձեւաւորել մեր ապագայ տեսլականը», յայտարարած էր այս առթիւ գործադիր տնօրէնը։ Ստորեւ կ՚արտատպենք «Նոր Յառաջ»ի գլխաւոր խմբագիր Ժիրայր Չոլաքեանի կողմէ կատարուած տեսակցութիւնը։

*

-«Ապագայ հայկականը» համաժողովի գործադիր տնօրէնն էք։ Շատ բան բացատրեցիք սոյն համաժողովի նախապատրաստութեան վերաբերեալ եւ այս առումով բաւական նիւթեր արդէն հրապարակուած են։ Սա պահուս զիս հետաքրքրողը այն է, որ այս նախաձեռնութիւնը կեդրոնացած է ընտրուած անձերու վրայ եւ ձեւով մը բոլոր կազմակերպուած կառոյցները մէկդի կը դրուին «Ապագայ հայկականը»ի այս գործառոյթէն։ Որքանո՞վ արդարացուած է այս համակարգը՝ Հայաստան-սփիւռք համագործակցութեան ծիրէն ներս։

-Շատ կարեւոր է, որ տարբերակենք երկու բան։ Առաջինը՝ կ՚ընտրուին ո՛չ թէ կազմակերպութիւնները այլ՝ սովորական քաղաքացիները։ Բայց քանի որ անոնք կ՚ընտրուին ներկայացուցչական ընտրանքով, մենք կ՚ունենանք ամբողջ ազգի փոքր մանրակերտը, իսկ կազմակերպութիւնները արդէն կը մասնակցին որպէս դիտորդ։ Մենք հրաւիրած ենք բոլոր կազմակերպութիւնները՝ ներառեալ ֆրանսահայ համայնքէն, դիտարկելու հանրութեան ընկալումները։ Այսինքն՝ այստեղ մէկտեղուած է թէ՛ ֆրանսահայը, թէ՛ ռուսահայը, թէ՛ Հայաստանի տարբեր մարզերէն, Արցախէն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներէն եկած հայեր եւ շատ կարեւոր է, որ սփիւռքի կազմակերպութիւնները լսեն հայութեան ձայնը, թէ ան ի՛նչ խնդիրներ ունի։

Մենք գրեթէ բոլոր մեծ համայնքներէն համախմբած ենք փորձագէտներ, որոնք հինգ ամիս շարունակ աշխատած են զանազան տարբերակներու վրայ, իմանալու համար, որ արդեօք հանրութիւնը հետաքրքրուա՞ծ է այդ ճանապարհով ընթանալով։ Հարցը այն է, որ մենք կրնանք ճանապարհ մը որոշել, բայց ժողովուրդը, իր կարգին, կրնայ չընդունիլ այդ ճամբան։ Մենք պէտք է հասկնանք, թէ տարբեր տեղերէ եկած հասարակ հայը ի՞նչ կարծիք ունի, ի՞նչ կարողութիւններ ունի, թերեւս ալ պէտք է մեր մտածածը քիչ մը շտկել, որպէսզի ան կարողանայ աւելի լաւ կիրառել։ Իրականութեան մէջ այս ձեւաչափը գործարքէն հեռու չի պահեր մեր կողմէ հրաւիրուած կազմակերպութիւնները. ինչպէս՝ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութիւնը (ՀԲԸՄ), Հայ դատը եւ ուրիշներ։ Ըսեմ, որ մի քանի կազմակերպութիւններ ալ տարբեր պատճառներով չկարողացան ներկայ գտնուիլ. օրինակ՝ Ֆրանսահայ կազմակերպութիւններու համակարգման խորհուրդը (CCAF)։ Համագումարին հրաւիրած ենք նաեւ տարբեր հիմնադրամներ. ինչպէս՝ «Յովնանեան», «Թիւֆէնքեան» եւ այլն, որոնք կը մասնակցին եւ իրենց փորձագիտութիւնը սեղանին վրայ կը բերեն։ Կը կարծեմ՝ հայ իրականութեան մէջ ցարդ չէ եղած նման հարթակ մը, որ այսքան տարբեր մարդիկ համախմբէ մէ՛կ սեղանի շուրջ եւ մէ՛կ հարց քննարկուի։

-Ներկայացուցչական առումով տարբեր գաղութներու մասնակցութեան թիւը ի՞նչ հիման վրայ կ՚որոշէք։

-Սա պատրաստուած է ընկերաբանական լուրջ ընտրանքի հիման վրայ եւ այդ ընտրանքն ալ պատրաստած է հայկական կազմակերպութիւն մը։ Նաեւ՝ խորհրդակցութիւններ ունեցած ենք այլ երկրներու մէջ քաղաքացիական համաժողովներ կազմակերպող միաւորներու հետ։ Ի դէպ, այդ ընտրանքի մասին մեր կայքէջին վրայ տարբեր լեզուներով բացատրութիւններ տրուած են եւ բոլորը կրնան ծանօթանալ։ Այնտեղ նշուած է տարիքի, սեռի, կրթութեան մակարդակի հիման վրայ կատարուած ընտրանքը։ Պէտք է ըսել, որ այս առումով Հայաստանի պարագան աւելի հեշտ է, իսկ սփիւռքի մեծ համայնքներու համար նկատի առնուած են տեղւոյն ընկերաբանական տուեալները եւ ի վերջոյ կազմուած է միջին իրատեսական թիւին պատկերը։

-Իսկ կառոյցներու, հիմնարկներու, ընկերակցութիւններու ցանկագրումը կատարուա՞ծ է։

-Նկատի ունենալով, որ այս համաժողովը առաջինն է, նկատի ունեցած ենք հիմնականին մէջ մեծ կառոյցները, նաեւ այն կազմակերպութիւնները, որոնք աշխուժօրէն մասնակցած են եւ դերակատարութիւն ունին Հայաստան-սփիւռք համածիրի տարբեր աշխատանքներուն։ Օրինակ՝ մեր քննարկումներուն մէջ կարեւոր մասնակցութիւն ունեցած է Հայ Առաքելական Եկեղեցին։ Խորհրդակցած ենք նաեւ Կաթողիկէ եւ Աւետարանական եկեղեցիներու ղեկավարներուն հետ։ Այսինքն փորձած ենք ներգրաւել նաեւ եկեղեցական կառոյցները։ Մէկ խօսքով, փորձած ենք հետաքրքրուող բոլոր կառոյցներու շրջանակը ներառել համաժողովի քննարկումներու։ Որպէս դիտորդ մեզի դիմած որեւէ կառոյց չենք մերժած։

-«Ապագայ հայկականը» ինքնին շատ ապագայատես կամ ապագայապաշտ վերնագիր մըն է։ Իսկ ո՞րն է նախաձեռնութեան վերջնական նպատակը։

-Նախ ըսեմ, թէ վերնագիրը արդէն խօսուն է եւ նախաձեռնութիւնը ո՛չ միայն Հայաստանի, այլեւ համայն հայութեան խնդիրները քննարկելու հետամուտ հարթակ մըն է։ Ըստ իս, մի՛այն ամբողջ հայութեան ջանքերով հնարաւոր է մեր առջեւ ծառացած հարցերը լուծել, թէ՛ սփիւռքի եւ թէ՛ Հայաստանի մէջ։ Իսկ հիմնական նպատակն է՝ գոյացնել վերկուսակցական շարժում մը, որ կ՚ընդգրկէ բոլոր հնարաւոր հոսանքները եւ որոնցմով կրնանք ձեւաւորել մեր ապագայի տեսլականը։ Օրինակ՝ ինչպիսի՞ Հայաստան եւ սփիւռք ունենալ կ՚ուզենք քսան տարի յետոյ եւ անոր հիման վրայ ձեւաւորել համահայկական ռազմավարութիւն։ Գիտէք, կուսակցութիւնները կամ կառավարութիւնը ռազմավարութիւն կը մշակեն, բայց այդ ռազմավարութեան մասին մարդիկ տեղեակ չեն։ Մենք կը քննարկենք մեր առջեւ դրուած նպատակները եւ անոնց հասնելու քայլերը։

-Այս համաժողովին նկատելի է, որ ընկերային ցանցերու օգտագործման ճամբով կը փորձէք կապեր հաստատել, տեղեկութիւնները սփռել։ Այդ առումով չէք օգտագործած աւանդական լրասփիւռներ՝ իբրեւ լուր տարածելու միջոց։ Առ այդ լրասփիւռներու հաւատարմագրման հարթակ մը գոյութիւն չունէր։

-Կը սխալիք, ընդհակառակն՝ լայնօրէն կիրառուած են լրասփիւռներու ճամբով կապ հաստատելու միջոցները։ Իրականութեան մէջ, անկեղծօրէն մենք Ֆրանսայի մէջ խնդիր ունեցած ենք։ Կը փորձէինք տարբեր հարթակներով տեղեկութիւն հաղորդել, բայց անկարելի էր։ Ի վերջոյ ծանուցումներու միջոցով սփռեցինք մեր նախաձեռնութեան վերաբերեալ տեղեկութիւնները։ Բայց, ընդհանրապէս, մենք աւելի շատ օգտագործած ենք լրասփիւռները՝ քան թէ ընկերային ցանցերը։ Ըսեմ, որ որոշ այսպէս կոչուած «փակ» երկիրներու մէջ լրասփռումի համար օգտագործած ենք համայնքային կառոյցներու միջոցները։ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու մէջ գրեթէ օգտագործած ենք մի՛այն լրասփիւռները, իսկ ընկերային ցանցերը՝ շատ սահմանափակ։ Հայաստանի մէջ ալ ընկերային ցանցերու միջոցով համարեա տեղեկութիւն չէ սփռուած։

-Ինքնավար հարթակ մը ունիք եւ անոր միջոցով կը ցրէք տեղեկութիւնները։

-Սա առաջնային հարթակն է, բայց միակը չէ։ Համաժողովի համար արձանագրուածներու երկու երրորդը մեր հարթակի մէջ չէին եւ դուրսէն եկած էին։ Այսինքն՝ մէկ երրորդը տեղեկութիւնը ստացած է մեր հարթակներով, իսկ երկու երրորդը՝ տեղեկութիւնները քաղած է այլ աղբիւրներէ։