ՀԱՐԱՒԱՅԻՆ ԿՈՎԿԱՍԻ ՄԷՋ ՈՒԱՇԻՆԿԹԸՆԻ ՆԵՐԳՐԱՒՄԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ՆՈՐ ՓՈՒԼ ՄԸ

Միացեալ Նահանգներու Կեդրոնական հետախուզական բաժանմունքին՝ CIA-ի տնօրէնին Երեւան այցելութիւնը անհրաժեշտ լուսաբանումը չունեցաւ: Ենթադրութիւններ, մեկնաբանութիւններ անշուշտ հրապարակուեցան, սակայն պարզաբանում չեղաւ, թէ պաշտօնապէս ի՛նչ նպատակ ունէր այցելութիւնը:

Այն երեւոյթը, որ ամերիկացի բարձրաստիճան պաշտօնատարը կ՚այցելէր Թիֆլիզ, Երեւան եւ Պաքու, կը խօսի Հարաւային Կովկասի մէջ Միացեալ Նահանգներու դերակատարութիւնը շեշտելու մասին: Ի վերջոյ, Թիֆլիզ-Երեւան-Պաքուն «3+3»ի երկրորդ բաղադրիչն է եւ այցելութիւնը տեղի կ՚ունենար  3+3-ի առաջին բաղադրիչին՝ Անգարա-Թեհրան-Մոսկուայի եռակողմ հանդիպման զուգահեռ, որ կայացաւ Թեհրանի մէջ։

Կայ ամերիկեան դերակատարութեան ընդգծումի հետեւողականութիւն կամ հեռաձայնային հաղորդակցութիւն Միացեալ Նահանգներու արտաքին գործոց նախարարին՝ անջատաբար Հայաստանի վարչապետին եւ Ատրպէյճանի նախագահին հետ:

Ապաշրջափակման նիւթը ընդհանուր առաջադրանք է խօսակցութեան հրապարակուած բաժնին մէջ: Հայաստանի ուղղութեամբ 9 նոյեմբերի յայտարարութեան (հրադադարի) 9-րդ կէտին առընթեր 8-րդ կէտի յիշեցումն է Պաքուին՝ ազատ արձակել հայ բոլոր ռազմագերիները:

Ալիեւին փոխանցուածին մէջ ուշագրաւ է, որ Ուաշինկթըն կ՚առաջարկէ իր պատրաստակամութիւնը՝ դիւրացնելու տարածաշրջանային հաղորդուղիներու բացման աշխատանքները:

Այս դերակատարութեան վերընդգծումի մէջ ամենէն խօսուն փաստը երկուստեք փոխանցուած յստակ ուղերձն է առ այն, որ Միացեալ Նահանգներ կը շեշտէ Մինսքեան խմբակի համանախագահութեան կարգավիճակի շրջանակներուն մէջ աշխատելու՝ Կովկասի մէջ խաղաղութիւն հաստատելու առաջադրանքով:

Այստեղ արդէն ապաշրջափակման գործողութիւններուն օժանդակելէն աւելի հեռու գացող քայլի նախանիշ է՝ Մոսկուային եւ Անգարային ուղղուած: Պարզ է ըսուածը: Հարցերու կարգաւորումը Մոսկուայի եւ Անգարայի մենաշնորհը չէ:

Հետաքրքրական է, որ Պաքուի կողմէ շրջանառութեան մէջ դրուած է հերքում՝ այն մասին, որ Պլինքըն-Ալիեւ հեռաձայնային հաղորդակցութեան ընթացքին չէ արծարծուած ԵԱՀԿ-ի Մինսքեան խմբակի եռանախագահութեան հարցը:

Միացեալ Նահանգներ եւ Թուրքիա-Ատրպէյճան հակասութիւնը շատ բացայայտ է այստեղ: Թուրք-ատրպէյճանական դաշինքը յայտարարելով, որ Արցախի հարցը լուծուած է՝ յայտարարած կ՚ըլլայ ԵԱՀԿ-ի Մինսքեան խմբակի համանախագահութեան կազմալուծման մասին, ինչ որ ուղղակի յայտարարեց նաեւ Մոսկուան:

Ամերիկեան դերակատարութեան վերաշեշտումի ուղերձները այստեղ կանգ չեն առներ անշուշտ:

Երեւանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը նախ կը փոխկապակցէ Երեւան-Անգարա եւ Երեւան-Պաքու ապաշրջափակման գործընթացները եւ ապա կը շեշտէ իր պետութեան պատրաստակամութիւնը՝ գործնապէս (թեքնիքապէս) աջակցելու Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ատրպէյճանի միջեւ հաղորդուղիներու բացման աշխատանքներուն:

Դեսպանին բառերով. «Մենք այլընտրանք չենք տեսներ, քան հետամուտ ըլլալ եւ աջակցիլ Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի ջանքերուն՝ ուղիղ բանակցելու եւ փորձել հասնելու հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման: Եւ մենք կը պատրաստուինք կեդրոնացած մնալ անոր վրայ»:

Այստեղ կայ հետեւցնելիք քանի մը կէտ: Ուղիղ բանակցելու հրամայականը կ՚ենթադրէ նաեւ առանց միջնորդներու. այս պարագային առանց Մոսկուային, նաեւ անուղղակի՝ առանց Անգարային: Ուաշինկթըն պատրաստակամ է ապաշրջափակման աշխատանքներուն իր գործնական աջակցութիւնը բերելու: Տակաւին, խաղաղ կարգաւորումը չէ կատարուած, ուրեմն՝ Արցախի հակամարտութիւնը չէ լուծուած, ինչպէս կ՚ըսեն Պաքուն եւ Անգարան: Եւ ամենէն ուշագրաւ բաժինը՝ Ուաշինկթըն կը պատրաստուի կեդրոնացած մնալ խնդրի լուծման վրայ:

Այստեղ արդէն կայ որոշումի փոխանցում: Ներգրաւման նոր փուլ, որուն համար կը պատրաստուի Ուաշինկթըն:

Հարաւային Կովկասի իրադրային գործընթացներուն ամերիկեան ներգրաւման գործողութիւններու նոր հանգրուանի մը շեմն է, որ տեսանելի կը դառնայ այս ձեւով:

Հակառակ անոր, որ բոլոր գլխաւոր խաղացողները կը խօսին ապաշրջափակման հրամայականին մասին, այդուհանդերձ գործընթացները կրնան առկախումի առաջնորդել որոշ համաձայնութիւններ: Օրինակ՝ դժուար պիտի ըլլայ պատկերացնել ռուսական զօրքերու վերահսկողութեամբ բացուելիք հաղորդուղիներ, որոնք պիտի ստանան ամերիկեան գործնական օժանդակութիւն:

Շահերու բախման նոր շրջափուլի մը շեմին է Հարաւային Կովկասը:

ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐԵԱՆ
Խմբագրական՝ Պէյրութի «Ազդակ» օրաթերթի