«ԱՐՑԱԽԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՉԻ ՓԱՓԱՔԻՐ ՊԱՏԵՐԱԶՄ»

Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան ե­րէկ պաշ­տօ­նա­կան այ­ցե­լու­թիւն մը տուաւ Պեր­լին, ուր ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կի վրայ հիւ­րըն­կա­լուե­ցաւ Գեր­մա­նիոյ ղե­կա­վա­րու­թեան կող­մէ։ Հարկ է նշել, որ ներ­կա­յիս Գեր­մա­նիա ԵԱՀԿ-ի շրջա­նա­յին նա­խա­գահ եր­կիրն է։ Ար­ցա­խի ճա­կա­տին վրայ բռնկած բա­խում­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ Սերժ Սարգ­սեան հան­դի­պում մը ու­նե­ցաւ Գեր­մա­նիոյ Վար­չա­պետ Ան­կե­լա Մեր­քէ­լի հետ։ Պեր­լի­նի մէջ ան հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցաւ նաեւ Գեր­մա­նիոյ Նա­խա­գահ Եոա­խիմ Կաու­քի, Պուն­տես­տա­կի նա­խա­գահ Նորպերթ Լամ­մեր­թի եւ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ֆրանք Վալ­թէր Շթայն­մա­յէ­րի հետ։ Սերժ Սարգ­սեան-Ան­կե­լա Մեր­քէլ հան­դի­պու­մէն վերջ տե­ղի ու­նե­ցաւ եր­կու ղե­կա­վար­նե­րուն հա­մա­տեղ մամ­լոյ ա­սու­լի­սը։ Իր յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն մէջ Սերժ Սարգ­սեան ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն անդ­րա­դար­ձաւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ճա­կա­տի վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն։ «Բնա­կա­նա­բար այս օ­րե­րուն Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի դէմ Ատր­պէյ­ճա­նի զի­նեալ լայ­նա­ծա­ւալ յար­ձակ­ման հե­տե­ւան­քով ստեղ­ծուած ի­րադ­րու­թեան պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ մեր քննար­կում­նե­րուն մէկ մա­սը նուի­րուած էր յի­շեալ խնդրին», ը­սաւ այս առ­թիւ Սերժ Սարգ­սեան։

Ան Մեր­քէ­լին հան­գա­մա­նօ­րէն տե­ղե­կա­ցուց վեր­ջին օ­րե­րու զար­գա­ցում­նե­րը։ Իր խօս­քե­րով, Հա­յաս­տան բարձր կը գնա­հա­տէ ԵԱՀԿ-ի գեր­մա­նա­կան նա­խա­հու­թեան ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու հո­վա­նա­ւո­րու­թեան ներ­քեւ ըն­թա­ցող ղա­րա­բա­ղեան կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին։ Տա­կա­ւին տա­րես­կիզ­բին Գեր­մա­նիա վե­րա­հաս­տա­տեց ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու՝ զի­նա­դա­դա­րի խախ­տում­նե­րը հե­տաքն­նող դրու­թեան մը ստեղծ­ման ա­ռա­ջար­կը։ Հա­յաս­տան մշտա­պէս կողմ­նա­կից ե­ղած է այս մէ­կուն, ինչ­պէս նաեւ, որ­պէս վստա­հու­թեան ամ­րապնդ­ման մի­ջոց կամ կա­յու­նու­թիւն ա­պա­հո­վող մի­ջոց, շփման գի­ծէն դի­պու­կա­հար­նե­րը ետ քա­շե­լու ա­ռա­ջարկ­նե­րուն։ Սա­կայն այդ բո­լո­րը չկեն­սա­գոր­ծուե­ցան, Ատր­պէյ­ճան բա­ցար­ձա­կա­պէս դէմ է վստա­հու­թեան հաս­տատ­ման ուղ­ղեալ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն՝ հե­տա­մուտ ըլ­լա­լով բո­լո­րո­վին այլ նպա­տակ­նե­րու։ Նա­խա­գահ Սարգ­սեան Պեր­լի­նի մամ­լոյ ա­սու­լիսն ըն­թաց­քին շա­րու­նա­կեց ըստ հե­տե­ւեա­լի.

«Եւ այդ նպա­տակ­նե­րը վերջ­նա­կա­նա­պէս բա­ցա­յայ­տուե­ցան Ապ­րի­լի 1-2-ի գի­շե­րը։ Ան­տե­սե­լով մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան՝ խա­ղա­ղու­թեան ուղ­ղուած ա­ւե­լի քան քսան տա­րի­նե­րու ջան­քե­րը, Ղա­րա­բաղ-Ատր­պէյ­ճան շփման գծի ամ­բողջ եր­կայն­քով սկսան լայ­նա­ծա­ւալ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­ներ։ Փաս­տա­ցի ի­րա­կա­նա­ցու­ցին զի­նա­դա­դա­րէն ի վեր ծա­ւալ­նե­րով ան­նա­խա­դէպ, նաեւ խա­ղաղ բնակ­չու­թեան դէմ ուղ­ղուած յար­ձա­կում մը։ Ար­դիւն­քին Ատր­պէյ­ճան կրկին տա­րած­քաշր­ջա­նը վե­րա­ծեց թէժ կէ­տի մը, որ կը սպառ­նայ Եւ­րո­պա­յի անվ­տան­գու­թեան։

«Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղո­վուր­դը չի փա­փա­քիր պա­տե­րազմ, այլ կ՚ու­զէ պարզ եւ հասկ­նա­լի բան մը, ո­րու հա­մար միշտ պայ­քա­րած են գա­ղու­թակ­ցուած բո­լոր ժո­ղո­վուրդ­նե­րը։ Ա­նոնք կ՚ու­զեն ինք­նու­րոյն տնօ­րի­նել ի­րենց ճա­կա­տա­գի­րը եւ ա­զատ կեր­տել ի­րենց ա­պա­գան։ Ա­նոնք կը փա­փա­քին, որ ի­րենց ե­րա­խա­նե­րը խա­ղաղ եւ եր­ջա­նիկ ման­կու­թիւն մը ու­նե­նան, կ՚ու­զեն ապ­րիլ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան պե­տու­թեան մը մէջ։ Ա­նոնք չու­նին ու­րիշ ցան­կու­թիւն մը։

«Ար­դէն շուրջ ե­րե­սուն տա­րիէ ի վեր՝ 1988-էն ի վեր, ա­նոնք ա­մէն օր ստի­պուած են պայ­քա­րիլ այդ ա­զա­տու­թեան հա­մար, ա­մէն օր ա­պա­ցու­ցա­նել այլ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու հետ ի­րենց ի­րա­ւունք­նե­րու հա­ւա­սա­րու­թիւ­նը եւ ա­նոնք իս­կա­պէս յա­ջո­ղե­ցան պար­տադ­րուած պա­տե­րազ­մի, ա­պօ­րի­նի շրջա­փակ­ման եւ փխրուն հրա­դա­դա­րի ան­վերջ խախ­տում­նե­րու պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ առ­նել այդ ուղ­ղու­թեամբ ճիշդ քայ­լեր։ Ա­նոնք մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թե­նէն կ՚ակն­կա­լեն միայն մէկ բան՝ ի­րենց այդ ի­րա­ւուն­քին ճա­նա­չու­մը»։

­Սերժ Սարգ­սեան ա­ւել­ցուց, թէ այս բո­լո­րի մա­սին պատ­մած է Գեր­մա­նիոյ շան­սէօ­լիէին, որ քա­ջա­տե­ղեակ է Ար­ցա­խի պայ­քա­րող ժո­ղո­վուր­դի նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րուն։

Հար­ցու­մի մը պա­տաս­խա­նե­լով մամ­լոյ ա­սու­լի­սի ըն­թաց­քին Ան­կե­լա Մեր­քէլ ընդգ­ծեց, թէ ներ­կա­յիս անհ­րա­ժեշտ է բնա­կա­նա­բար ի­րա­վի­ճա­կը վեր­լու­ծել եւ Գեր­մա­նիան պէտք է ը­նէ այդ բա­նը։ Հա­մա­պա­տաս­խան քայ­լերն ալ ի­րա­կա­նա­ցուած են։ Այս նպա­տա­կով ԵԱՀԿ-ի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու հան­դի­պում կազ­մա­կեր­պուած է, հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը ո­րոշ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն ստանձ­նած են եւ այս ուղ­ղու­թեամբ ալ Գեր­մա­նիոյ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րը քայ­լե­րու ձեռ­նար­կած է։ «Մենք կը կար­ծենք, որ Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րուն կող­մէ ի­րա­կա­նա­ցուած աշ­խա­տան­քը՝ այն ա­ռա­ջարկ­նե­րը, զորս ա­նոնք նշած են, կը հան­դի­սա­նան խե­լա­միտ հիմք մը։ Այժմ անհ­րա­ժեշտ է փոր­ձել հնա­րա­ւո­րինս ա­րագ վեր­կանգ­նել նախ­կին կա­յու­նու­թիւ­նը։ Ինչ­պէս նշուե­ցաւ՝ հար­ցը կը վե­րա­բե­րի հա­կա­մար­տու­թեան մը, որ շատ վա­ղուց չի լու­ծուիր, սա­կայն վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րու ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը ցոյց կու տան, թէ որ­քան կա­րե­ւոր է շու­տա­փոյթ լու­ծում գտնե­լը», ը­սաւ Մեր­քէլ։

Ան­կե­լա Մեր­քէ­լի նկա­տառ­ման յանձ­նուե­ցաւ նաեւ, թէ ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կիր­նե­րը ա­ռա­ջար­կած են Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նա­հար­ցը կար­գա­ւո­րել մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի ե­րեք հե­տե­ւեալ սկզբունք­նե­րուն հի­ման վրայ՝ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ա­զատ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւունք, ու­ժի կամ ու­ժի գոր­ծադ­րու­թեան սպառ­նա­լի­քի բա­ցա­ռում եւ տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւն։ Մեր­քէլ ար­դեօք կ՚ըն­դու­նի՞, որ հիմ­նախն­դի­րը պէտք է լու­ծուի այդ ե­րեք սկզբունք­նե­րուն հի­ման վրայ, նե­րա­ռեալ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­ւուն­քը։ Ի պա­տաս­խան Գեր­մա­նիոյ շան­սէօ­լիէն ը­սաւ հե­տե­ւեա­լը.

«Կը կար­ծեմ՝ լուրջ ար­դիւն­քի պի­տի հաս­նինք, ե­թէ զար­գաց­նենք այդ սկզբունք­նե­րը։ Թէեւ եր­կար ժա­մա­նակ աշ­խա­տած ենք այդ սկզբունք­նե­րուն վրայ, սա­կայն գո­յու­թիւն ու­նի կար­ծիք­նե­րու տար­բե­րու­թիւն։ Պէտք է ա­մէն ինչ ը­նել այդ տար­բե­րու­թիւ­նը վե­րաց­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ, բայց կը կար­ծեմ, որ այդ սկզբունք­նե­րը այս պա­հուն պէտք չէ փո­խել ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րի մա­սով, այլ մենք պէտք է քայ­լե­րու ձեռ­նար­կենք, որ­պէս­զի կան­խենք ա­րիւ­նա­հե­ղու­թիւ­նը եւ մարդ­կա­յին զո­հե­րը։ Տե­ւա­կան հրա­դա­դա­րի հաս­նե­լու ուղ­ղու­թեամբ հնա­րա­ւոր հրա­տապ ջան­քե­րը կը գոր­ծադ­րուին, ո­րով­հե­տեւ որ­քան եր­կար ըն­թա­նան ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը, այն­քան դժուար է հաս­նիլ քա­ղա­քա­կան լուծ­ման»։

­Մեր­քէլ ա­ւել­ցուց, որ Ատր­պէյ­ճա­նի Նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիեւն ալ յա­ռա­ջի­կայ Յու­լի­սին պի­տի այ­ցե­լէ Պեր­լին եւ ի­րենք պի­տի քննար­կեն նաեւ ի­րադ­րու­թիւ­նը ա­նոր տե­սա­կէ­տէն։ Գեր­մա­նա­ցի ղե­կա­վա­րը նշեց, թէ պար­բե­րա­բար կը հան­դի­պի Ա­լիե­ւի հետ։ «Մենք ջան­քեր կը գոր­ծադ­րենք եր­կու կող­մերն ալ լսե­լու ուղ­ղու­թեամբ», ը­սաւ ան։

Ա­սու­լի­սին ըն­թաց­քին Սերժ Սարգ­սեա­նին ալ հար­ցում մը ուղ­ղուե­ցաւ այն մա­սին, թէ մէկ կող­մէ Ռու­սաս­տան Հա­յաս­տա­նի տե­սա­կէ­տէ ռազ­մա­կան պաշտ­պա­նո­ղա­կան ուժ մըն է, իսկ միւս կող­մէ՝ Ատր­պէյ­ճա­նին հա­մար ա­մե­նա­մեծ ու կա­րե­ւոր զէնք մա­տա­կա­րա­րող եր­կի­րը։ Անդ­րա­դառ­նա­լով այս հա­կա­մար­տու­թեան վե­րա­բե­րեալ Ռու­սաս­տա­նի դե­րա­կա­տա­րու­թեան շուրջ իր գնա­հա­տա­կա­նին, Սերժ Սարգ­սեան Պեր­լի­նի մէջ ը­սաւ.

«Իս­կա­պէս, Ռու­սաս­տան մեր ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կիցն է։ Մենք կը գտնուինք անվ­տան­գու­թեան նոյն հա­մա­կար­գին՝ ՀԱՊԿ-ի մէջ։ Բնա­կան է, որ մենք ցաւ կը զգանք, երբ Ռու­սաս­տան, եւ ոչ միայն Ռու­սաս­տան, այլ այդ կա­ռոյ­ցի ան­դամ եր­կիր­նե­րը զէնք կը վա­ճա­ռեն Ատր­պէյ­ճա­նին։ Բայց դուք շատ լաւ կը հասկ­նաք, որ մեր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը սահ­մա­նա­փակ են՝ այդ գոր­ծըն­թա­ցին վրայ ազ­դե­լու հա­մար։ Միայն բան մը կրնամ ը­սել՝ ա­յո՛, այ­սօր Ատր­պէյ­ճան կ՚ե­րե­ւի, թէ ու­նի ա­ւե­լի ժա­մա­նա­կա­կից զի­նա­տե­սակ­ներ եւ այս ե­րեք օ­րուան ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը ցոյց տուին, թէ իս­կա­պէս այդ զի­նա­տե­սակ­նե­րը գոր­ծուն են, բայց ու­ժը զի­նա­տե­սա­կի ժա­մա­նա­կա­կից ըլ­լա­լուն մէջ չէ, ա­ւե­լի ճիշ­դը՝ ամ­բող­ջու­թեամբ ա­նոր մէջ չէ։ Ու­ժը հրա­սայ­լե­րու թի­ւին մէջ չէ, այլ ու­ժը այն հա­ւատ­քին մէջ է, որ կայ ղա­րա­բաղ­ցի­նե­րու եւ ընդ­հան­րա­պէս հայ ժո­ղո­վուր­դի մէջ, թէ ա­մէն գնով պի­տի պաշտ­պա­նեն ի­րենց հայ­րե­նի­քը։ Ա­յո՛, մենք կը կռուինք ըստ էու­թեան 80-ա­կան թուա­կան­նե­րու զէն­քով, բայց այս ե­րեք օ­րուան հա­կա­մար­տու­թիւ­նը ցոյց տուաւ, թէ ո՛վ, ինչ­պէ՛ս կը կռուի, ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րը ինչ կո­րուստ­ներ ու­նին, մենք ինչ­քան կո­րուստ­ներ ու­նինք, մենք ինչ­պէս կը վե­րա­բե­րուինք մեր կո­րուստ­նե­րուն, մեր հա­սա­րա­կու­թեան՝ ա­մէն վայր­կեան նոյ­նիսկ տե­ղեակ պա­հե­լով հան­րու­թիւ­նը, թէ ինչ կո­րուստ ու­նինք, քա­նի մարդ զո­հուած է, քա­նին՝ վի­րա­ւո­րուած, քա­նի սարք կորսն­ցու­ցած ենք, իսկ փոր­ձե­ցէք Ատր­պէյ­ճա­նի մէջ այդ­պի­սի տե­ղե­կու­թիւն մը գտնել. չէք կրնար։ Գի­տէ՛ք, պա­տե­րազ­մը շատ վատ բան է. ես նո­րու­թիւն մը չեմ ը­սեր, բայց միւս կող­մէ այս ե­րեք օ­րե­րու պա­տե­րազ­մը ցոյց տուաւ, որ ա­զատ հա­սա­րա­կու­թեան մէջ ա­ւե­լի դիւ­րին է կռուիլ, քան այլ հա­սա­րա­կու­թիւն­նե­րու մէջ, ո­րով­հե­տեւ ժո­ղո­վուր­դի սա­տա­րու­մը ա­մե­նա­մեծ բանն է։ Ու­ժը ա­նոր մէջ է»։