ԾԱԾՈՒԿ ՃԱՆԱՉՈ՞ՒՄ

ՄԱԿ-ի մօտ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ դես­պան Սմեն­թա Փաուըր ան­ցեալ շա­բաթ 1915 թուա­կա­նի ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը բնո­րո­շեց որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն։ «Ա­զա­տու­թիւն» ռա­տիօ­կա­յա­նի հա­ղոր­դում­նե­րով, Associated Press լրա­տուա­կան գոր­ծա­կա­լու­թիւ­նը այս ի­րա­դար­ձու­թեան լոյ­սին տակ օ­րա­կար­գի վրայ բե­րաւ այն հար­ցու­մը, թէ ար­դեօք ԱՄՆ-ի նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա­յի վար­չա­կազ­մը ծա­ծուկ ձե­ւով ճանչ­ցա՞ծ է Առաջին Աշ­խար­հա­մար­տի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի հա­յե­րու կո­տո­րա­ծը՝ որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն։

Վե­րո­յի­շեալ գոր­ծա­կա­լու­թեան յօ­դուա­ծա­գիր­նե­րէն Պրետ­լի Քլե­փը­րի ստո­րագ­րու­թեամբ լոյս տե­սած է այս յօ­դուա­ծը։ Սմեն­թա Փաուըր, որ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ ցե­ղաս­պա­նա­գէտ մըն է, Ո­ւա­շինկ­թը­նի մէջ հրէից Ող­ջա­կիզ­ման թան­գա­րան-յու­շա­կո­թո­ղէն ներս կազ­մա­կեր­պուած հա­ւա­քոյ­թի մը ըն­թաց­քին անդ­րա­դար­ձած է այս հար­ցին։ Նո­պէ­լեան մրցա­նա­կա­կիր եւ Հո­լո­քոս­տի վե­րապ­րած Է­լի Վի­զե­լի յի­շա­տա­կին ձօ­նուած այդ ձեռ­նար­կին ժա­մա­նակ Փաուըր ը­սած է հե­տե­ւեա­լը. «Ան ա­կա­նա­տես ե­ղած է Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ու­րաց­ման»։ Այս իսկ նա­խա­դա­սու­թեան ակ­նար­կե­լով՝ Պրետ­լի Քլե­փըր հարց տուած է. «Ար­դեօք Պա­րաք Օ­պա­մա­յի վար­չա­կազ­մը ա­ռանց աղ­մու­կի ճանչ­ցա՞ծ է Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը»։ Ար­դա­րեւ, յօ­դուա­ծա­գի­րը նշած է, որ 1915-ի դէպ­քե­րու որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւն ո­րա­կու­մը եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր թա­պու մը, ար­գի­լեալ բառ մը ե­ղած է ա­մե­րի­կա­ցի պաշ­տօ­նա­տար­նե­րուն հա­մար, նե­րա­ռեալ Պա­րաք Օ­պա­ման։ Իսկ Սմեն­թա Փաուըր այս վեր­ջին քայ­լով փաս­տօ­րէն իր ղե­կա­վա­րէն ա­ռաջ ան­ցած է։

Ա­ւե­լի ա­ռաջ դի­ւա­նա­գի­տա­կան աղ­բիւր­ներ տե­ղե­կա­ցու­ցած էին, որ Փաուըր աշ­խոյժ աշ­խա­տանք տա­րած է հա­մո­զե­լու հա­մար Օ­պա­ման՝ որ­պէս­զի պաշ­տօ­նա­պէս ճանչ­նայ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը։

Իր կար­գին, ԱՄՆ-ի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թեան բան­բեր Մարք Թո­նըր յայ­տա­րա­րեց, որ այս նիւ­թին շուրջ ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ ո­րե­ւէ փո­փո­խու­թիւն չկայ։ «Նա­խա­գա­հը եւ այլ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօ­նա­տար­ներ, բազ­միցս, իբ­րեւ պատ­մա­կան փաստ ըն­դու­նած են, որ 1.5 մի­լիոն հա­յեր ջար­դուած կամ դէ­պի ի­րենց մա­հը քա­լե­լու պար­տադրուած են Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան վեր­ջին օ­րե­րուն եւ ա­ւե­լին՝ ա­նոնք յայ­տա­րա­րած են, որ փաս­տե­րու լիար­ժէք, ան­կեղծ եւ ար­դար ճա­նա­չու­մը կը բխի մեր շա­հե­րէն։

Սմեն­թա Փաուըր մին­չեւ Օ­պա­մա­յի վար­չա­կազ­մին մէջ մտնե­լը լրագ­րող մըն էր, ար­ժա­նա­ցած էր Փու­լի­ցե­րեան հե­ղի­նա­կա­ւոր մրցա­նա­կին եւ բա­ւա­կան յա­ճախ կ՚անդ­րա­դառ­նար ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու հար­ցին շուրջ ԱՄՆ-ի վա­րած քա­ղա­քա­կա­նու­թեան։