ԱՄՈՒԼ ՋԱՆՔԵՐՈՒ ՇՐՋԱՆ

ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը՝ Ճէյմս Ո­ւոր­լիք (Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ), Ի­կոր Փո­փով (Ռու­սաս­տան), Փիէռ Անտ­րիու (Ֆրան­սա), ինչ­պէս նաեւ կազ­մա­կեր­պու­թեան շրջա­նա­յին նա­խա­գա­հի յա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ան­ճէյ Կասպր­չիկ այ­սօր խորհր­դակ­ցու­թիւն մը կ՚ու­նե­նան Մոս­կուա­յի մէջ։ Այս հան­դիպ­ման ըն­դա­ռաջ ԵԱՀԿ-ի կող­մէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բաղ-Ատրպէյ­ճան շփման գծին վրայ կազ­մա­կեր­պուե­ցաւ մշտա­դի­տար­կում մը։ Իր կար­գին, Ճէյմս Ո­ւոր­լիքն ալ տե­ղե­կա­ցուց, թէ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի պա­րա­գա­յին խա­ղա­ղու­թիւ­նը հնա­րա­ւոր է։ Ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րուն վրայ ա­մե­րի­կա­ցի դի­ւա­նա­գէ­տը յայտ­նեց, որ կարե­լի է հաս­նիլ խա­ղաղ կար­գա­ւոր­ման։

Հա­յաս­տա­նեան լրա­տուա­մի­ջոց­նե­րը կը մատ­նան­շեն, որ միջ­նորդ­նե­րու Մոս­կուա­յի այ­սօ­րուան խորհր­դակ­ցու­թիւ­նը թէեւ հեր­թա­կան է, սա­կայն ո­րոշ հար­ցում­նե­րու պա­տաս­խան­նե­րուն կա­րե­լի է հաս­նիլ այ­սօ­րուան տե­սակ­ցու­թեան լոյ­սին տակ։

Ծա­նօթ է, որ վեր­ջին օ­րե­րուն Չի­նաս­տա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ «G-20»ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վը, ո­րու շրջագ­ծով հան­դի­պում մը ու­նե­ցան ԱՄՆ-ի Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­մա եւ Ռու­սաս­տա­նի Նա­խա­գահ Վլա­տի­միր Փու­թին։ Պաշ­տօ­նա­կան հա­ղոր­դում­նե­րու մէջ թէեւ ո­րե­ւէ ակ­նար­կու­թիւն չէ կա­տա­րուած, սա­կայն մեկ­նա­բան­ներ չեն բա­ցա­ռեր, որ ա­մե­րի­կա­ցի եւ ռուս ղե­կա­վար­նե­րը անդ­րա­դարձ մը կա­տա­րած ըլ­լան Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րին։ Ըստ իրենց, հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու այ­սօ­րուան խորհր­դակ­ցու­թեան լոյ­սին տակ յայտ­նի պի­տի դառ­նայ, թէ Օ­պա­մա-Փու­թին տե­սակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին որ­քան նշա­նա­կու­թիւն տրուած է ղա­րա­բա­ղեան հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման։ Ե­թէ հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը Մոս­կուա­յի այ­սօ­րուան խորհրդակ­ցու­թե­նէն վերջ հրա­պա­րա­կեն բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու յա­ռա­ջի­կայ շա­րու­նա­կու­թեան վե­րա­բե­րեալ տուեալ­ներ՝ ա­պա հա­ւա­նա­կան պի­տի հա­մա­րուի, որ Օ­պա­մա եւ Փու­թին գու­ցէ ակ­նարկ­նե­րու մա­կար­դա­կով անդ­րա­դար­ձած ըլ­լան այս հար­ցին։ Ան­շուշտ, բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րու բո­վան­դա­կու­թեան վե­րա­բե­րեալ ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը յայտ­նի պի­տի դառ­նան ա­ւե­լի ուշ։ Ռուս մեկ­նա­բան մըն ալ «tert.am» կայ­քէ­ջին հար­ցազ­րոյց մը տա­լով՝ պնդեց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի յա­րա­կից անվտան­գու­թեան գօ­տիէն հինգ շրջան­ներ պի­տի վե­րա­դար­ձուին՝ Ատրպէյ­ճա­նի ու Թուր­քիոյ հետ սահման­նե­րու բաց­ման փո­խա­րէն։ Ծա­նօթ է, որ վեր­ջին շրջա­նին Ան­գա­րա-Մոս­կուա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը սեր­տա­ցած են եւ այս մթնո­լոր­տին մէջ յա­ճախ օ­րա­կար­գի վրայ կու գայ Ան­գա­րա­յի մաս­նակ­ցու­թիւ­նը՝ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հիմ­նախնդ­րի կար­գա­ւոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին։ Վեր­ջին շա­բաթ­նե­րուն խօ­սուե­ցաւ նաեւ Թուր­քիա-Ռու­սաս­տան-Ատր­պէյ­ճան ե­ռա­կող­մա­նի ա­ռանց­քի մը ձե­ւա­ւոր­ման նիւ­թին շուրջ։

Ե­ռա­նա­խա­գահ­նե­րու Մոս­կուայի այ­սօ­րուան խորհրդակ­ցու­թեան ըն­դա­ռաջ Ե­րե­ւա­նի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը հեր­թա­կան ան­գամ բիւ­րե­ղա­ցուց իր դիր­քո­րո­շու­մը ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն ա­ռըն­չու­թեամբ։ Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան յա­յայ­տա­րեց, որ կը կա­րե­ւո­րէ Վիեն­նա­յի եւ Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին տե­ղի ու­նե­ցած նա­խա­գահ­նե­րու հան­դի­պում­նե­րուն ժա­մա­նակ ձեռք բե­րուած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րուն կեան­քի կո­չուի­լը։ Նոր ու­սում­նա­կան տա­րուան սկսե­լուն առ­թիւ Ե­րե­ւա­նի Պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նէն ներս ու­սա­նող­նե­րու հետ զրու­ցե­լու ժա­մա­նակ Ե­դուարդ Նալ­պան­տեան դի­տել տուաւ, թէ այդ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րուն կեան­քի կո­չուի­լը հա­մա­պա­տաս­խան պայ­ման­ներ պի­տի ստեղ­ծէ խա­ղաղ գոր­ծըն­թա­ցը յա­ռաջ մղե­լու տե­սա­կէ­տէ։

Իր կար­գին, Հա­յաս­տա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց փոխ-նա­խա­րար Շա­ւարշ Քո­չա­րեանն ալ յայտ­նեց, որ լուրջ ակն­կա­լու­թիւն­ներ չու­նի ԵԱՀԿ-ի Մինս­քեան խմբա­կի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րու հան­դի­պու­մէն։ Հա­յաս­տա­նի Ազ­գա­յին ժո­ղո­վէն ներս զան­գը-ւա­ծա­յին լրա­տուու­թեան մի­ջոց­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն հետ զրու­ցե­լու ըն­թաց­քին Շա­ւարշ Քո­չա­րեան ընդգ­ծեց, որ հա­կա­մար­տու­թեան կար­գա­ւոր­ման հար­ցին մէջ յա­ռա­ջըն­թաց չ՚ար­ձա­նագ­րուիր պարզ պատ­ճա­ռով մը։ Ար­դա­րեւ, հա­կա­մարտ կող­մե­րէն Ատր­պէյ­ճան կոպ­տօ­րէն կը խախ­տէ նոյ­նիսկ սե­ղա­նի շուրջ ձեռք­բե­րուած պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը։ «Ա­ւե­լի քան քսան տա­րիէ ի վեր մենք այս գոր­ծըն­թա­ցին մէջ ենք։ Պար­բե­րա­բար կ՚ըլ­լան հան­դի­պում­ներ, բայց բո­լորդ գի­տէք, որ Ատր­պէյ­ճան կը խախ­տէ նոյ­նիսկ այն պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք սե­ղա­նի շուրջ ձեռք­բե­րուած են։ Ը­սուա­ծին վառ վկա­յու­թիւ­նը կը հան­դի­սա­նան Վիեն­նա­յի եւ Սեն Փե­թերս­պուր­կի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած հան­դի­պում­նե­րը, ո­րոնց ըն­թաց­քին պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­ներ ձեռք­բե­րուե­ցաւ՝ պահ­պա­­նել կա­յու­նու­թիւն շփման գծին վրայ, սա­կայն ի­րա­կա­նու­թեան մէջ Ատր­պէյ­ճան ըստ էու­թեան, կը խախ­տէ պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­նե­րը», ը­սաւ փոխ-նա­խա­րա­րը։

Պա­տաս­խա­նե­լով միջ­նորդ­նե­րու Մոս­կուա­յի այ­սօ­ր-ւան խորհր­դակ­ցու­թեան վե­րա­բե­րեալ ակն­կա­լու­թիւն­նե­րուն՝ Շա­ւարշ Քո­չա­րեան ը­սաւ. «Ի՞նչ ակն­կա­լու­թիւն­ներ, երբ նոյն գոր­ծըն­թա­ցին մէջ ենք ա­ւե­լի քան քսան տա­րիէ ի վեր։ Ակն­կա­լու­թիւն կրնայ ըլ­լալ այն պա­րա­գա­յին, երբ Ատր­պէյ­ճան փո­խէ իր ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան մօ­տե­ցու­մը։ Տրա­մա­բա­նա­կան է. քա­նի տա­կա­ւին կը կրա­կեն, քա­նի տա­կա­ւին կը սադ­րեն անհնար է կար­գա­ւոր­ման շուրջ բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րուն մէջ յա­ռա­ջըն­թաց ար­ձա­նագ­րել»։