ԱՊԱԳԱՅԻ ՀԱՐՑԱԴՐՈՒՄՆԵՐ

Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Տ.Տ. Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սը Ամ­մա­նի մէջ մաս­նակ­ցե­ցաւ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ե­կե­ղե­ցի­նե­րու խոր­հուր­դի (ՄԱԵԽ) 11-րդ հա­մա­ժո­ղո­վին, ո­րու ըն­թաց­քին յայ­տա­րա­րեց, թէ ա­ռանց քրիս­տո­նէու­թեան տա­րած­քաշր­ջա­նը կը կորսնց­նէ իր ինք­նու­թիւնն ու իւ­րա­յատ­կու­թիւ­նը։ Ստո­րեւ կը ներ­կա­յաց­նենք այս մա­սին Ան­թի­լիա­սի պաշ­տօ­նա­կան աղ­բիւր­նե­րուն կող­մէ հրա­պա­րա­կուած մամ­լոյ հա­ղոր­դագ­րու­թիւ­նը։

«Մի­ջին Ա­րե­ւել­քը ո՛չ միայն ծննդա­վայ­րը ե­ղած է քրիս­տո­նէու­թեան, այլ նաեւ ա­նոր մշա­կոյ­թին, քա­ղա­քակրթու­թեան եւ պատ­մու­թեան մէջ կա­րե­ւոր ներդ­րում ու­նե­ցած է՝ միա­ժա­մա­նակ ան ազ­դե­ցու­թիւնն է կրած շրջա­նէն ներս տե­ղի ու­նե­ցած վե­րի­վայ­րում­նե­րուն եւ զար­գա­ցում­նե­րու­ն» ը­սաւ Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս, Յոր­դա­նա­նի մայ­րա­քա­ղա­քը՝ Ամ­մա­նի մէջ տե­ղի ու­նե­ցող Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ե­կե­ղե­ցի­նե­րու խորհուր­դի 11-րդ հա­մա­ժո­ղո­վին ուղ­ղած իր պատ­գա­մին ըն­թաց­քին։

Նո­րին Սրբու­թիւ­նը, որ­պէս գլխա­ւոր դա­սա­խօ­սը յի­շեալ հա­մա­ժո­ղո­վին, իր խօս­քին սկսաւ եր­կու հաս­տա­տում­ներ կա­տա­րե­լով. «Ա­ռա­ջին՝ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը ան­բա­ժան ու ան­բա­ժա­նե­լի մա­սը կը կազ­մէ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քին։ Ե­կե­ղե­ցին ան­ցեա­լի ար­ժէք­նե­րուն եւ ա­ւան­դու­թիւն­նե­րուն թան­գա­րա­նը չէ, այլ կեն­դա­նի ներ­կա­յու­թիւն Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ըն­կե­րու­թեան՝ բո­լոր բնա­գա­ւառ­նե­րէն ներս։ Երկ­րորդ՝ հա­կա­ռակ իր դի­մագ­րա­ւած տագ­նապ­նե­րուն ու մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն, քրիս­տո­նէու­թիւ­նը վճռած է մնա՛լ շրջա­նէն ներ­ս»։ Ա­պա, Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս յայտ­նեց, որ ա՛յս է հա­ւա­քա­կան կե­ցուած­քը Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն եւ այս կե­ցուած­քը կը բաժ­նեն նաեւ մեր իս­լամ դրա­ցի­ներն ու հա­մա­քա­ղա­քա­ցի­նե­րը։

Ան ընդ­հա­նուր վեր­լու­ծում մը կա­տա­րե­լէ ետք Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէն ներս ստեղ­ծուած ներ­կայ կա­ցու­թեան եւ անդ­րա­դառ­նա­լէ վերջ քրիս­տո­նեայ հա­մայնք­նե­րու դի­մագ­րա­ւած տնտե­սա­կան դժուա­րու­թիւն­նե­րուն ու յատ­կա­պէս ար­տա­գաղ­թին, հե­տե­ւեալ ութ կէ­տե­րը նկա­տեց որ­պէս ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն դի­մաց. ա) Քրիս­տո­նեայ հա­մայնք­նե­րը պէտք է մաս­նա­կից դառ­նան ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան սկզբունք­ներ հաս­տա­տե­լու ձգտող բո­լոր շար­ժում­նե­րուն ու ծրա­գիր­նե­րուն։ բ) Քրիս­տո­նեայ հա­մայնք­նե­րը, ի­րենց պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րուն ա­ռըն­թեր, պէտք է տէր կանգ­նին ի­րենց ի­րա­ւունք­նե­րուն՝ որ­պէս լիի­րաւ քա­ղա­քա­ցի­ներ։ գ) Ե­րեք միաս­տուա­ծեան կրօն­նե­րը, մեկ­նե­լով ի­րենց հա­սա­րա­կաց ար­ժէք­նե­րէն եւ ու­սու­ցում­նե­րէն, պէտք է որ­դեգ­րեն հա­ւա­քա­կան կե­ցուածք՝ ըն­կե­րու­թիւ­նը յու­զող ընդ­հան­րա­կան հար­ցե­րու նկատ­մամբ։ դ) Անհ­րա­ժեշտ է քրիս­տո­նէա­կան միու­թեան շօ­շա­փե­լի ար­տա­յայ­տու­թիւն տալ։ ե) Ե­կե­ղեց­ւոյ բա­րե­կար­գու­թիւ­նը հրա­մա­յա­կան է՝ յատ­կա­պէս ստեղ­ծուած նոր պայ­ման­նե­րու լոյ­սին տակ։ զ) Անհ­րա­ժեշտ է ա­րեւմ­տեան ե­կե­ղե­ցի­նե­րու հետ գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը ա­ւե­լի ամ­րապն­դել։ է) Ե­կե­ղե­ցի­ներ ի­րենց սփիւռ­քի հա­մայնք­նե­րուն հետ պէտք է ու­նե­նան ա­ւե­լի հե­տե­ւո­ղա­կան ու ար­դիւ­նա­շատ գոր­ծակ­ցու­թիւն։ ը) Մ­­ԱԵԽ-ի վե­րա­կազ­մա­կեր­պու­մը ան­յե­տաձ­գե­լի անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն է։

Այս կէ­տե­րուն մա­սին կարճ անդ­րա­դարձ ու­նե­նա­լէ ետք, Նո­րին Սրբու­թիւ­նը կա­րե­ւոր հար­ցադ­րում մը կա­տա­րեց ը­սե­լով՝ ի՞նչ պի­տի ըլ­լայ քրիս­տո­նէու­թեան ա­պա­գան Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէն ներս։ Հպան­ցիկ ակ­նարկ մը կա­տա­րե­լէ ետք այս ուղ­ղու­թեամբ կա­տա­րուող թեր ու դէմ կար­ծիք­նե­րուն, թէ՛ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէն եւ թէ՛ Ա­րեւ­մուտ­քէն ներս, Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս ը­սաւ. «Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի պատ­մու­թիւ­նը յստա­կօ­րէն ցոյց կու տայ, որ յա­ճախ տագ­նապ­նե­րով եւ բե­ւե­ռա­ցում­նե­րով լե­ցուն ե­ղած է շրջա­նը։ Հա­կա­ռակ այս ի­րո­ղու­թեան, պատ­մա­կան ի­րա­գոր­ծում­ներ ար­ձա­նագ­րուած են շրջա­նէն ներս։ Այ­սօր եւս, տագ­նա­պի մէջ է Մի­ջին Ա­րե­ւել­քը եւ լու­սար­ձա­կի տակ է մի­ջազ­գա­յին հա­մայն­քին կող­մէ։ Այս բա­ցա­սա­կան ե­րե­ւոյթ­նե­րուն ա­ռըն­թեր նաեւ կան դրա­կան զար­գա­ցում­ներ եւ ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թիւն­ներ։ Քրիս­տո­նէու­թիւ­նը շրջա­նէն ներս պէտք է շա­րու­նա­կէ մնալ, սա ո՛չ միայն Ա­րեւ­մուտ­քի եւ Ա­րե­ւել­քի ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն կե­ցուածքն է, այլ նաեւ իս­լամ պե­տու­թիւն­նե­րուն, հե­տե­ւա­բար ժա­մա­նա­կի նշան­նե­րը պէտք է ճիշդ կար­դալ եւ կա­տա­րուող զար­գա­ցում­նե­րը ճիշդ գնա­հա­տել։ Ա­ռանց քրիս­տո­նէու­թեան Մի­ջին Ա­րե­ւել­քը կը կորսնց­նէ իր ինք­նու­թիւ­նը եւ իւ­րա­յատ­կու­թիւ­նը»։

Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սի պատ­գա­մը բարձ­րօ­րէն գնա­հա­տուե­ցաւ եւ յա­ջոր­դա­բար խօս­քեր ար­տա­սա­նուե­ցան հե­տե­ւեալ նիւ­թե­րուն շուրջ. Քրիս­տո­նեայ-իս­լամ երկ­խօ­սու­թիւն՝ նա­խա­րար Ա­քըլ Պիլ­դա­ժի (Յոր­դա­նան), Ա­րեւմ­տեան ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն հետ յա­րա­բե­րու­թիւն՝ նա­խա­րար Նա­պի­լա Մաք­րամ Ապ­տըլ Շա­հիտ (Ե­գիպ­տոս) եւ Մ­­ԱԵԽ-ի վե­րա­կազ­մա­կեր­պու­մը՝ Փրոֆ. Ֆա­տի Տաու։