ԱՆԳԱՐԱ ՄԻՇՏ ՊԱՂԱՐԻՒՆ

Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նին վրայ Ռու­սաս­տա­նի ռազ­մաօ­դա­նա­ւի խո­ցուե­լուն հե­տե­ւան­քով Ան­գա­րա­յի եւ Մոս­կուա­յի մի­ջեւ ծա­գած լա­րուա­ծու­թիւ­նը կը շա­րու­նա­կէ ա­ռաջ­նա­հեր­թօ­րէն զբա­ղեց­նել օ­րա­կար­գը։ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լու այս մթնո­լոր­տին մէջ ե­րէկ հար­ցազ­րոյց մը տուաւ ռու­սա­կան ԹԱՍՍ գոր­ծա­կա­լու­թեան։ Ան շա­րու­նա­կեց Ան­գա­րա­յի պա­ղա­րիւն պատ­գամ­նե­րը փո­խան­ցել՝ Մոս­կուա­յի հետ յա­ռա­ջա­ցած լա­րուա­ծու­թեան յաղ­թա­հար­ման ո­րո­նում­նե­րուն շրջագ­ծով։ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­ճէպ Թայ­յիպ Էր­տո­ղան շա­բա­թա­վեր­ջին յստա­կօ­րէն տուած էր այն պատ­գա­մը, թէ Թուր­քիոյ տնտե­սա­կան հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թիւն­նե­րը չեն ազդուիր Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ ձեռ­նար­կուած ա­ռեւտ­րա­կան շրջա­փա­կու­մէն։ Այս տուեա­լով հան­դերձ, Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լու ռու­սա­կան գոր­ծա­կա­լու­թեան տուած հար­ցազ­րոյ­ցին մէջ ար­տա­յայ­տեց շի­նիչ մօ­տե­ցում­ներ։ Նա­խա­րա­րը հա­մո­զուած է, թէ լա­րուա­ծու­թեան թափ տա­լու փո­խա­րէն՝ պա­ղա­րիւն մօ­տե­ցու­մով մը պէտք է ժամ ա­ռաջ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը վե­րա­դարձուին ի­րենց բնա­կա­նոն հու­նը։ Նա­խա­րա­րը ը­սաւ, թէ Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ Թուր­քիոյ դէմ ձեռ­նար­կուած տնտե­սա­կան բռնա­մի­ջոց­նե­րը ուղ­ղա­կի ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րու ծնունդ պի­տի տան եր­կու եր­կիր­նե­րուն վրայ։ Հե­տե­ւա­բար, Չա­վու­շօղ­լու պա­ղա­րիւ­նու­թեան կոչ ուղ­ղեց ռու­սա­կան կող­մին եւ ար­տա­յայ­տեց այն հա­մո­զու­մը, թէ յա­նուն եր­կու եր­կիր­նե­րու շա­հե­րուն եւ ա­պա­գա­յին՝ այդ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը պէտք է ժամ ա­ռաջ են­թար­կուին վե­րա­տե­սու­թեան ու չնչուին։

«Տնտե­սու­թիւնն ու ա­ռեւ­տու­րը միշտ կա­րե­ւոր տեղ ու­նե­ցած են մեր երկ­կող­մա­նի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն մէջ։ Ճիշդ չենք նկա­տեր, որ այս ցա­ւա­լի դէպ­քին պատ­ճա­ռով վնա­սուին մեր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք ա­մուր հիմ­քի մը վրայ զե­տե­ղուած են տա­րի­նե­րու ջան­քե­րու շնոր­հիւ։ Տնտե­սա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը կա­ռու­ցուած են փո­խա­դարձ շա­հե­րու վրայ։ Այս պատ­ճա­ռով, ի սկզբա­նէ մեր եր­կիր­նե­րուն մօ­տե­ցու­մը ե­ղած է տնտե­սա­կան մեր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը զերծ պա­հել քա­ղա­քա­կան տա­րա­ձայ­նու­թիւն­նե­րու ազ­դե­ցու­թե­նէն», շեշ­տեց Չա­վու­շօղ­լու եւ ա­ւել­ցուց, թէ այ­լա­պէս ցա­ւա­լի այս դէպ­քը ծնունդ պի­տի տայ մշտա­կան հե­տե­ւանք­նե­րու ու պի­տի վնա­սէ եր­կու ժո­ղո­վուրդ­նե­րու յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն։ Նա­խա­րա­րը հա­մո­զուած է, թէ առ­նուազն թուրք ժո­ղո­վուր­դին չափ ռուս ժո­ղո­վուրդն ալ վնաս պի­տի կրէ այդ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րէն։

Հար­ցու­մի մը պա­տաս­խա­նե­լով Մեւ­լիւտ Չա­վու­շօղ­լու շեշ­տած է, որ ինչ­պէս միշտ, ա­պա­գա­յին եւս Թուր­քիա Մոնթ­րէօի հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը պի­տի շա­րու­նա­կէ գոր­ծադ­րել ան­կողմ­նա­կալ, թա­փան­ցիկ եւ բծախն­դիր ձե­ւով։ «Կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նէ, որ պատ­կան բո­լոր կող­մե­րը խու­սա­փին այն­պի­սի նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րէ, ո­րոնք պատ­ճառ կրնան դառ­նալ Մոնթ­րէօի դրու­թեան մա­շեց­ման եւ չա­րա­շահ­ման», ը­սաւ Չա­վու­շօղ­լու։

Մոնթ­րէօի հա­մա­ձայ­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ նա­խա­րա­րին խօս­քե­րը առ­կայ պայ­ման­նե­րուն ներ­քեւ մաս­նա­ւոր ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կայ դար­ձան։ Ար­դա­րեւ, շա­բա­թա­վեր­ջին ռու­սա­կան նա­ւա­տոր­մէն ռազ­մա­նաւ մը ան­ցաւ Վոս­փո­րէն եւ այդ ժա­մա­նակ ա­նոր տախ­տա­կա­մա­ծին վրայ նկա­տուե­ցաւ ռուս զի­նուոր մը, որ իր ու­սին վրայ կը կրէր շար­ժա­կան հրթիռ մը։ Թուր­քիա այս ե­րե­ւոյ­թը գնա­հա­տեց որ­պէս ակն­յայտ խա­փա­նա­րա­րու­թիւն եւ այս պատ­ճա­ռով ե­րէկ հեր­թա­կան ան­գամ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւն հրա­ւի­րուե­ցաւ Ան­գա­րա­յի մօտ Ռու­սաս­տա­նի դես­պան Անտ­րէյ Քար­լով։

Ան­գա­րա­յի եւ Մոս­կուա­յի մի­ջեւ առ­կայ լա­րուա­ծու­թիւ­նը դրսե­ւո­րում­ներ կ՚ու­նե­նայ նաեւ մի­ջազ­գա­յին զա­նա­զան բե­մա­հար­թակ­նե­րուն վրայ։ Ռու­սաս­տան ՄԱԿ-ի Անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի օ­րա­կար­գին վրայ բե­րաւ թրքա­կան զօր­քե­րու Մու­սու­լի մէջ կա­տա­րած վեր­ջին կու­տա­կու­մը։ Պաղ­տա­տի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը մի­ջազ­գա­յին գետ­նի վրայ ա­հա­զանգ կը հնչեց­նէ այս նիւ­թին շուրջ ու նոյ­նիսկ ժամ­կէտ սահ­մա­նած է, որ­պէս­զի Թուր­քիա ետ քա­շէ իր զի­նուոր­նե­րը։ Բնա­կա­նա­բար, Ան­գա­րա­յի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այդ­պի­սի քայլ մը առ­նե­լու մտադ­րու­թիւն չու­նի, մա­նա­ւանդ, որ Փոխ-վար­չա­պետ Նու­ման Քուր­թուլ­մուշ ե­րէկ յայ­տա­րա­րեց, թէ Թուր­քիոյ ներ­կա­յու­թիւ­նը կը զօ­րաց­նէ Ի­րա­քը։ ՄԱԿ-ի Անվ­տան­գու­թեան խոր­հուր­դի ժո­ղո­վը նա­խա­տե­սուած է այ­սօր, մինչ Ո­ւա­շինկ­թը­նի ղե­կա­վա­րու­թիւնն ալ այս մա­սին ար­տա­յայ­տեց իր վե­րա­բեր­մուն­քը։ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րա­րու­թիւ­նը տե­ղե­կա­ցուց, թէ ա­ռանց Ի­րա­քի կա­ռա­վա­րու­թեան հա­ւա­նու­թեան այդ երկ­րէն ներս զօր­քե­րու տե­ղա­կա­յու­մը չի խրա­խու­սուիր ի­րենց կող­մէ։ Փեն­թա­կո­նի բան­բե­րը նշեց, որ այս մօ­տե­ցու­մը կ՚ընդգր­կէ ինչ­պէս ԱՄՆ-ի զի­նուոր­նե­րու, այն­պէս ալ հա­րե­ւան ո­րե­ւէ երկ­րի զի­նուոր­նե­րու պա­րա­գան։ Թուրք եւ ի­րաք­ցի ի­րա­ւա­սու­նե­րու մի­ջեւ յար­մար մի­ջոց­նե­րով այս նիւ­թին քննար­կու­մը Փեն­թա­կո­նի կող­մէ կը հա­մա­րուի յու­սադ­րիչ։ Բաց աս­տի, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րու­թիւնն ալ կոչ ուղ­ղեց, որ­պէս­զի Թուր­քիա եւ Ի­րաք երկ­խօ­սու­թիւն մշա­կեն այս հար­ցին շուրջ։

Ծա­նօթ է, որ Թուր­քիա զի­նուոր­ներ ու­ղար­կած է Հիւ­սի­սա­յին Ի­րաք եւ այ­սօր ար­դէն կը հա­ղոր­դուի, թէ շրջա­նի քրդա­կան ինք­նա­վա­րու­թեան ղե­կա­վա­րը՝ Մե­սուտ Պար­զա­նի կը պատ­րաս­տուի այ­ցե­լել Ան­գա­րա, ուր նա­խա­տե­սուած է իր տե­սակ­ցու­թիւ­նը Վար­չա­պետ Ահ­մէտ Տա­վու­տօղ­լուի հետ։ Իսկ Պաղ­տա­տի ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը ե­րէկ հրա­ւէր ուղ­ղեց Պեր­լի­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն՝ որ­պէս­զի գեր­մա­նա­կան կող­մը մար­զէ իր զի­նուոր­նե­րը։ Այս յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը ե­րէկ կա­տա­րուե­ցաւ Գեր­մա­նիոյ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ֆրանք Վալ­թէր-Շ­­թայն­մա­յէ­րի Պաղ­տա­տի մէջ ու­նե­ցած շփում­նե­րուն ըն­թաց­քին։ Ի­րա­քի Վար­չա­պետ Հայ­տար Էլ Ա­պա­տի խնդրեց, որ Գեր­մա­նիա ա­ւելց­նէ իր օգ­նու­թիւ­նը Ի­րա­քին ի նպաստ՝ «Ի­րաք-Շա­մի իս­լա­մա­կան պե­տու­թիւն» ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւոր­ման զի­նեալ­նե­րուն դէմ ուղ­ղուած պայ­քա­րին շրջագ­ծով։ Էլ Ա­պա­տի շեշ­տեց, թէ ա­հա­բեկ­չու­թիւ­նը ոչ միայն Ի­րա­քի, այ­լեւ ամ­բողջ Եւ­րո­պա­յի հա­մար սպառ­նա­լիք մըն է։ Գեր­մա­նա­ցի նա­խա­րա­րը Պաղ­տա­տի մէջ նշած է, թէ ու­շադ­րու­թեամբ լսած է այդ խնդրան­քը։

Իր կար­գին, ԱՄՆ-ի Նա­խա­գահ Պա­րաք Օ­պա­ման ալ ե­րէկ ա­մե­րի­կեան ժո­ղո­վուր­դին խօսք ուղ­ղե­լու ժա­մա­նակ յայտ­նեց, թէ Ի­ՇԻՊ-ի դէմ կ՚աշ­խա­տին Թուր­քիոյ հետ միա­սին։ Ան նշեց, թէ ներ­կա­յիս ԱՄՆ եւ դաշ­նա­կից­նե­րը աշ­խա­տանք կը տա­նին Թուր­քիա-Սու­րիա սահ­մա­նը ար­գե­լա­փա­կե­լու նպա­տա­կով։ Սպի­տակ տու­նը չորս հանգ­րուան­նե­րէ բաղ­կա­ցեալ ծրա­գիր մը մշա­կած է Ի­ՇԻՊ-ը ոչն­չաց­նե­լու հա­մար։ Այս ծրա­գի­րը կը նե­րառ­նէ նաեւ Սու­րիոյ ճգնա­ժա­մին քա­ղա­քա­կան լու­ծում մը գտնե­լու հե­ռան­կա­րը։ Ա­մե­րի­կա­ցի ղե­կա­վա­րը այս ծի­րին մէջ զգու­շա­ցում­նե­րով հան­դէս ե­կաւ նաեւ իս­լա­մա­տեա­ցու­թեան դէմ։

Միւս կող­մէ, Մոս­կուա վեր­ջին օ­րե­րուն կու­տա­կում­ներ կը կա­տա­րէ նաեւ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քէն ներս գտնուող իր ռազ­մա­խա­րիսխ­նե­րուն մօտ, ինչ որ ար­ձա­գանգ կը գտնէ մի­ջազ­գա­յին աղ­բիւր­նե­րուն մօտ եւս։