ՎՍՏԱՀՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԹԱՓԱՆՑԻԿՈՒԹԻՒՆ

Շա­բա­թա­վեր­ջին տե­ղի ու­նե­ցած Սահ­մա­նադ­րու­թեան փո­փո­խու­թեան ուղ­ղեալ հան­րա­քուէէն վերջ, ե­րէկ, Ե­րե­ւա­նի մէջ Հա­յաս­տա­նի Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան հան­դէս ե­կաւ ե­լոյ­թով մը։ Նա­խա­գա­հա­կան ա­պա­րան­քին մէջ ան այս առ­թիւ հիւ­րըն­կա­լեց պե­տա­կան ա­ւա­գա­նիէն յա­ռա­ջա­տար դէմ­քեր, բազ­մա­թիւ պաշ­տօ­նա­տար անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ, հա­սա­րա­կա­կան եւ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­ներ։ Հա­ւա­քոյ­թի ըն­թաց­քին վայր­կեան մը յար­գան­քի լռու­թիւն պա­հուե­ցաւ 7 Դեկ­տեմ­բեր 1988 թուա­կա­նի երկ­րա­շար­ժի զո­հե­րու յի­շա­տա­կը յար­գե­լու հա­մար։ Նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեան ա­ւե­լի վերջ հան­դէս ե­կաւ հե­տե­ւեալ ե­լոյ­թով։

Ե­րէկ մենք միա­սին հա­տե­ցինք կա­րե­ւոր եզ­րա­գիծ մը, ո­րու առ­ջեւ կանգ­նած էինք վեր­ջին եր­կու տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին։ Խո­հե­մու­թեան, հե­ռա­տե­սու­թեան եւ հա­ւա­տի լոյ­սը ցրուեց ա­նո­րո­շու­թեան, կաս­կած­նե­րու մտա­հո­գու­թիւն­նե­րու մա­ռա­խու­ղը։ Ե­րէկ մենք ընտ­րե­ցինք եր­կա­րա­ժամ­կէտ ու կա­յուն զար­գաց­ման ճա­նա­պար­հը եւ այս մէ­կուն շնոր­հիւ հայ­կա­կան պե­տու­թիւ­նը այ­սօր ար­դէն կը թե­ւա­կո­խէ իր զար­գաց­ման յա­ջորդ փու­լը։

«Ոչ»ի կողմ­նա­կից­նե­րէն շա­տե­րը ի­րենք ի­րենց մա­սին որ­պէս «ճա­կատ» կը խօ­սէին։ Ես փոր­ձած եմ այս բա­ռէն որ­քան հնա­րա­ւոր է խու­սա­փիլ։ Իմ խո­րին հա­մոզ­մամբ, երկ­րէն ներս ճա­կատ ու­նե­նա­լու ի­րա­ւուն­քը մենք չու­նինք։ Հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թիւ­նը ու­նե­ցած ազ­գի մը հա­մար սա ան­թոյ­լատ­րե­լի շռայ­լու­թիւն մըն է։ Ա­ւե­լի՛ն, այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րու հիմ­նա­կան նպա­տակ­նե­րէն մին ալ այն էր, որ երկ­րէն ներս ճա­կատ-ճա­կա­տի դուրս գա­լու եւ կռիւ տա­լու կա­րի­քը չըլ­լայ։

Այ­սօր մենք կրնանք ար­ձա­նագ­րել, որ կա­ռա­վար­ման խորհր­դա­րա­նա­կան հա­մա­կար­գը մեր պե­տու­թեան հա­մար ար­դէն ի­րա­կա­նու­թիւն է։ Սա կը նշա­նա­կէ ու­ժեղ իշ­խա­նու­թեան եւ ու­ժեղ ընդ­դի­մու­թեան գո­յու­թիւն, քա­ղա­քա­կան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րու դե­րի բարձ­րա­ցում, ա­նոնց զար­գաց­ման նոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րու ըն­ձե­ռում։ Սա կը նշա­նա­կէ նաեւ զար­գա­ցած կու­սակ­ցա­կան հա­մա­կարգ, որ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան ո­րե­ւէ պե­տու­թեան կա­րե­ւո­րա­գոյն նա­խա­պայ­ման­նե­րէն մին է։ Խորհր­դա­րա­նա­կան հա­մա­կարգ ան­ցու­մը ժո­ղո­վուր­դին հա­մար պի­տի ա­պա­հո­վէ օ­րէսն­դիր եւ գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու գոր­ծու­նէու­թեան ա­ւե­լի մեծ թա­փան­ցի­կու­թիւն։ Այ­սու­հե­տեւ կը յստա­կե­ցուի գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թեան պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը եւ կը բարձ­րա­նայ ա­նոր հա­շուե­տուո­ղա­կա­նու­թիւ­նը, իսկ ա­նոր գոր­ծու­նէու­թիւ­նը խորհր­դա­րա­նի եւ ժո­ղո­վուր­դի հա­մար կը դառ­նայ ա­ւե­լի կան­խա­տե­սե­լի։

Ի վեր­ջոյ, այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րը թոյլ կու տան ա­ւե­լի վստահ ըլ­լալ մեր պե­տու­թեան անվ­տան­գու­թեան ա­պա­հով­ման հար­ցին մէջ։ Զի­նեալ ու­ժե­րու ղե­կա­վա­րու­մը եւ գործ­նա­կան կա­ռա­վա­րու­մը ա­պա­հո­վող սահ­մա­նադ­րա­կան լու­ծում­նե­րը թոյլ կու տան ա­րագ եւ ար­դիւ­նա­ւէտ ո­րո­շում­ներ կա­յաց­նել թէ՛ մե­զի հա­մար ար­դէն սո­վո­րա­կան դար­ձած ի­րա­վի­ճա­կի մէջ եւ թէ ճգնա­ժա­մա­յին ի­րա­վի­ճակ­նե­րու մէջ։

Շատ շա­տե­րուս հիմ­նա­կան մտա­հո­գու­թիւն­նե­րէն մէ­կը ե­ղած է ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թեան ու պաշտ­պա­նու­թեան խնդիր­նե­րուն վրայ այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րուն ազ­դե­ցու­թիւ­նը։ Հա­ւա­տա­ցէք, որ այս­տեղ մի­լի­մեթ­րի ճշգրտու­թեամբ ա­մէն ինչ հա­շուար­կած ենք։ Հա­կա­ռակ պա­րա­գա­յին՝ նուա­զա­գոյն իսկ վտան­գի դէպ­քին, ես ան­ձամբ պի­տի կա­սեց­նէի այս գոր­ծըն­թա­ցը։

Շատ կա­րե­ւոր է, որ քա­րո­զար­շա­ւի ըն­թաց­քին «ա­յո» կը քա­րո­զէին ինչ­պէս Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թիւ­նը, այն­պէս ալ՝ խորհր­դա­րա­նէն ներս ներ­կա­յա­ցուած Հայ յե­ղա­փո­խա­կան դաշ­նակ­ցու­թիւ­նը, «Բար­գա­ւաճ Հա­յաս­տան» կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ այլ շարք մը կու­սակ­ցու­թիւն­ներ։

Այդ «ա­յո»ն չէր նշա­նա­կեր, որ մեր մէջ տա­րա­ձայ­նու­թիւն­ներ, բա­նա­վէ­ճեր եւ սուր քննար­կում­ներ չեն ե­ղած։ Թէ որ­քան ու­նե­ցած ենք միայն մենք գի­տենք։ Այ­նուա­մե­նայ­նիւ, մենք մշտա­պէս ուժ կը գտնէինք մեր մէջ փո­խա­դարձ զի­ջում­նե­րու եր­թա­լու, փո­խա­դարձ ըն­դու­նե­լի տար­բե­րակ­ներ մշա­կե­լու։ Վստահ եմ, որ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան այս շրջա­նա­կը պի­տի շա­րու­նա­կէ ընդ­լայ­նուիլ՝ յա­նուն մեր ազ­գա­յին պե­տու­թեան, յա­նուն Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան։

Այս բա­րե­փո­խու­մը շատ կա­րե­ւոր ու նոր հանգ­րուան մըն է Հա­յաս­տա­նի պե­տու­թեան եւ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու ամ­րապնդ­ման ճա­նա­պար­հին։ Ար­դիա­կա­նա­ցուած մեր Սահ­մա­նադ­րու­թեան այժմ պէտք է տանք նոր ուժ, նոր միս ու ա­րիւն։

Մեր բռնած ճա­նա­պար­հը տա­կա­ւին ա­ւար­տած չէ։ Ընդ­հա­կա­ռակն, մենք այ­սօր իսկ նոր ճա­նա­պար­հին մեկ­նար­կը կու տանք։

Սահ­մա­նադ­րու­թեան բա­րե­փո­խու­մը պէտք է հա­մար­ժէ­քօ­րէն ար­տա­ցո­լուի Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ամ­բողջ ի­րա­ւա­կան հա­մա­կար­գին մէջ։ Պէտք է ըն­դու­նուին շարք մը սահ­մա­նադ­րա­կան օ­րէնք­ներ, փո­փո­խու­թիւն­ներ պէտք է կա­տա­րուին հա­րիւ­րա­ւոր օ­րէնք­նե­րու մէջ։

Այ­սօր ան­մի­ջա­պէս պէտք է լծուինք աշ­խա­տան­քի, որ­պէս­զի պատ­րաս­տենք նոր Ընտ­րա­կան օ­րէնս­գիր­քը։ Այդ աշ­խա­տան­քը պէտք է ա­ւար­տած ըլ­լանք մին­չեւ 2016 թուա­կա­նի Յու­նի­սի 1-ը, որ­պէս­զի 2017 թուա­կա­նի խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րը անց­նին ա­ւե­լի բարձր վստա­հու­թեան մթնո­լոր­տի մէջ, որ­պէս­զի ընտ­րու­թիւն­նե­րու ար­դիւնք­նե­րը կաս­կած չյա­րու­ցեն ինչ­պէս կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րուն, այն­պէս ալ մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն մօտ։

Մենք պատ­րաստ ենք ա­մե­նա­բաց եւ ա­մե­նաընդգր­կուն քննար­կում­նե­րու բո­լոր հա­ւա­նա­կան ձե­ւա­չա­փե­րուն մէջ, որ­պէս­զի ի վեր­ջոյ ըն­դու­նինք նոր՝ լա­ւա­գոյն Ընտ­րա­կան օ­րէնս­գիր­քը։ Մենք պատ­րաստ ենք քննար­կել ո­րե­ւէ դրու­թիւն, որ կ՚ա­պա­հո­վէ թա­փան­ցի­կու­թիւն եւ վստա­հու­թիւն։ Կը յու­սամ, որ մեր ընդ­դի­մա­խօս­նե­րը կ՚ըն­դու­նին այս հրա­ւէ­րը եւ մե­զի հետ հա­ւա­սար կը լծուին այս կա­րե­ւոր աշ­խա­տան­քին։

Մենք մեր հեր­թին պատ­րաստ ենք աշ­խա­տիլ, որ­պէս­զի նոր Ընտ­րա­կան օ­րէնս­գիր­քը հա­մա­պա­տաս­խա­նէ մի­ջազ­գա­յին լա­ւա­գոյն փոր­ձա­ռու­թեան։ Մենք քաջ կը գի­տակ­ցինք, որ յա­ռա­ջի­կայ ընտ­րու­թիւն­նե­րու ո­րա­կով ա­ռա­ւե­լա­պէս պայ­մա­նա­ւո­րուած է մեր պե­տու­թեան, մեր ժո­ղո­վուր­դի վա­ղուան օ­րը։ Ուս­տի, պի­տի աշ­խա­տինք բաց ու թա­փան­ցիկ, ո­րով­հե­տեւ ա­մե­նա­թան­կը կը հա­մա­րենք վստա­հու­թիւնն ու ա­նոր ամ­րապն­դու­մը։ Ան­կեղծ երկ­խօ­սու­թիւ­նը, երկ­րէն ներս հան­րա­յին կեան­քի կար­գա­ւոր­ման ո­լոր­տին մէջ առ­կայ խնդիր­նե­րու լու­ծու­մը մեր երկ­րի զար­գաց­ման նա­խա­պայ­ման­ներն են։

Այ­սօր մե­զի անհ­րա­ժեշտ է վստա­հու­թիւն ոչ միայն քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րու մի­ջեւ, այ­լեւ հան­րու­թեան մեծ վստա­հու­թիւն քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րու նկատ­մամբ։ Միայն այս ձե­ւով քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը պի­տի կա­րե­նան կա­յա­նալ՝ որ­պէս փո­փո­խու­թիւն ի­րա­կա­նաց­նե­լու գոր­ծին մէջ հան­րու­թեան լիա­զօ­րած ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վը պէտք է դառ­նայ գա­ղա­փա­րա­կան բա­նա­վէ­ճե­րու, երկ­րի հա­մար կա­րե­ւո­րա­գոյն լու­ծում­ներ գտնե­լու թիւ մէկ հար­թա­կը։ Ընտ­րու­թիւն­նե­րու ար­դիւն­քին պէտք չէ ըլ­լան ա­մէն ինչ ստա­ցած­ներ եւ ա­մէն ինչ կորսն­ցու­ցած­ներ։

Եւ այ­սօր, երբ մենք միա­սին կանգ­նած ենք նոր ճա­նա­պար­հի մը սկիզ­բին, շնոր­հա­կա­լու­թիւն կը յայտ­նեմ բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք այս եր­կու տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին ի­րենց ջան­քե­րով եւ նուի­րուա­ծու­թեամբ նպաս­տած են գոր­ծըն­թա­ցին։ Շնոր­հա­կա­լու­թիւն կը յայտ­նեմ մաս­նա­գի­տա­կան յանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հին, ան­դամ­նե­րուն, ի­րենց բարձր ար­հես­տա­վար­ժու­թեան եւ սկզբուն­քայ­նու­թեան հա­մար։ Շնոր­հա­կա­լու­թիւն այն բո­լոր քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րու ղե­կա­վար­նե­րուն եւ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն, այն ան­հատ քա­ղա­քա­ցի­նե­րուն, ո­րոնք հա­ւա­տա­ցին ու սա­տա­րե­ցին այս նա­խա­ձեռ­նու­թեան։ Շնոր­հա­կա­լու­թիւն հան­րա­քուէի գոր­ծըն­թա­ցի պատ­շաճ կազ­մա­կերպ­ման եւ ի­րա­կա­նաց­ման մաս­նակ­ցած բո­լոր ան­ձե­րուն։ Սա մեծ եւ ընդգր­կուն աշ­խա­տանք մըն էր, զոր մենք ան­ցու­ցինք ուս ու­սի։

Այս ըն­թաց­քին ես մէկ ան­գամ չեմ խօ­սած ար­դար եւ թա­փան­ցիկ հան­րա­քուէ մը ի­րա­կա­նաց­նե­լու կա­րե­ւո­րու­թեան մա­սին։ Ա­ռա­ւել քան վստահ եմ այն բա­նին մէջ, որ ի­րա­ւա­պահ մար­մին­նե­րը ա­մէն ինչ ը­րին, որ­պէս­զի այս հա­մա­պե­տա­կան մի­ջո­ցա­ռու­մը անց­նի բնա­կա­նոն հու­նով։ Այժմ ար­դէն ի­րա­ւա­սու մար­մին­նե­րը պէտք է պատ­շաճ ըն­թա­ցա­կար­գե­րու շրջա­նակ­նե­րուն մէջ օ­րէն­քի տար­րին եւ ո­գիին հա­մա­պա­տաս­խան գնա­հա­տա­կան­ներ տան խախ­տում­նե­րու վե­րա­բե­րեալ բո­լոր ա­հա­զանգ­նե­րուն։ Սա իս­կա­պէս կա­րե­ւոր է վա­ղուան հա­մար։

Այ­սօր ար­դէն մենք շատ ա­ւե­լի պատ­րաստ ենք ար­դիւ­նա­ւէտ պե­տու­թեան կա­յաց­ման ճա­նա­պար­հի յա­ջորդ քայ­լե­րը իս­կա­պէս ա­մուր դնե­լու հա­մար։ Վստահ եմ, որ պի­տի կա­րո­ղա­նանք ար­դէն քա­ռորդ դա­րեայ պե­տա­կա­նու­թեան փոր­ձով ի­մաստ­նա­ցած՝ տար­բե­րա­կել մնա­յու­նը ան­ցո­ղի­կէն, կա­րե­ւո­րը՝ երկ­րոր­դա­կա­նէն։ Եւ, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, վստահ եմ, որ նո­րան­կախ Հա­յաս­տա­նի պատ­մու­թեան մէջ թե­րեւս ա­ռա­ջին ան­գամ պի­տի կա­րո­ղա­նանք իշ­խա­նու­թիւ­նը դարձ­նել ոչ թէ ու­նակ ու­ժե­րը ի­րար­մէ բաժ­նե­լու, այլ՝ զա­նոնք ի­րա­րու միաց­նե­լու գոր­ծին։ Պե­տու­թեան ամ­րու­թիւ­նը պայ­մա­նա­ւո­րուած է ոչ թէ սոսկ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րու մտադ­րու­թիւն­նե­րով, ան­կեղծ ցան­կու­թիւն­նե­րով ու խոս­տում­նե­րով, այլ այդ բո­լո­րը ի­րա­կա­նու­թիւն դարձ­նե­լու կա­յուն հա­մա­կար­գի գո­յու­թեամբ։ Մեր գոր­ծօն եւ տրա­մա­բա­նա­կան հա­մա­կար­գի կա­յաց­ման ա­ռա­ջին, բայց կա­րե­ւոր քայ­լը ար­դէն ա­ռած ենք։ Միւս բո­լոր քայ­լերն ալ պի­տի առ­նենք միա­սին եւ մեր սե­րունդ­նե­րուն միա­սին պի­տի թո­ղենք ար­դիւ­նա­ւէտ պե­տու­թիւն։