ԲԵՄԱԴՐԻՉ ԿՈՐԻՒՆ ԱՓՐԻԿԵԱՆ. «ՄԵԾԱԳՈՅՆ ՓԱՓԱՔՍ ԱՅՆ Է, ՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՉՀԻԱՍԹԱՓՈՒԻ»

Ֆրանսահայ բեմադրիչ Կորիւն Ափրիկեան կը պատասխանէ ԺԱՄԱՆԱԿ-ի հարցումներուն։

-Պր. Ափրիկեան վերջերս մեկնած էիք Նիւ Եորք՝ մասնակցելու համար շարժապատկերի փառատօնի մը։ Ո՞ր ժապաւէնը ներկայացուցիք այդ փառատօնին:

-Այո՛, «Soho» շարժանկարի փառատօնին մասնակցեցայ ու ներկայացուցի իմ բեմադրած ֆիլմս՝ «Just a Fling», ֆրանսերէն լեզուով: Ժապաւէնս շահեցաւ երկու մրացանակ՝ օտար լեզուով լաւագոյն շարժանկարը եւ լաւագոյն դերասան մրցանակները:

Ժապաւէնը սիրոյ մասին է։ Հոն նկարագրուած է երկու սիրահարներու ծանօթացումը եւ այն մասին, թէ ինչպէս ամբողջ գիշեր մը անոնք միասին կ՚անցընեն մէկ սենեակի մէջ:

-Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչն էր այդ ժապաւէնին յատկանշական կէտը, որ նաեւ պատճառ դարձաւ մրցանակ շահելուն։

-Հակառակ որ ժապաւէնը ամբողջութեամբ ներկայացուած է մէկ սենեակի մէջ եւ միայն երկու դերասանով՝ երբեք ձանրացուցիչ չէր հանդիսատեսին համար՝ իմ կարծիքով այս է անոր յատկանշական կէտը:

-Այս շարժապատկերով ի՞նչ փորձառութիւն ձեռք բերիք ձեր բեմադրական ասպարէզին մէջ:

-Այս ֆիլմը Միացեալ Նահանգներու եւ Հնդկաստանի մէջ մեծ թիւով հանդիսատես եւ հռչակ շահեցաւ, սակայն պիտի ըսեմ, որ Ֆրանսայի մէջ նոյն հետաքրքրութեան չարժանացաւ:

-Իսկ քանի՞ շարժապատկեր բեմադրած էք ասկէ առաջ:

-Իբր բեմադրիչ այս առաջին ժապաւէնս է, սակայն որպէս արտադրող՝ հինգ ֆիլմ «ղեկավարած» եմ։

-Բացի բեմադրական եւ շարժարուեստի ասպարզէն՝ ի՞նչ գործունէութիւն կը տանիք Փարիզի մէջ:

-Գրող եմ՝ կը գրեմ թատերական յատակագիծեր եւ գծանկարչական վէպեր (graphic novel):

-Փարիզի հայկական կեանքին հետ բնաւ առընչութիւն ունեցա՞ծ էք եւ հայերու հետ որեւէ մշակութային աշխատանք տարա՞ծ էք:

-Այո՛, արտադրած եմ երկու ժապաւէններ՝ «Paradzhanov», որուն բեմադրիչն էր Սերժ Աւետիքեան եւ՝ «Moskvich, My Love», որու բեմադրիչը եղած է Արամ Շահպազեան: Երկրորդ ժապաւէնը Ատրպէյճանէն գաղթած հայու մը մասին է, որ ամէն ինչ կորսնցուցած է: Սովետական Հայաստանի մէջ ինք լաւ արհեստաւոր էր, անոր խոստացած էին «Moskvich» տիպի ինքնաշարժ մը։ Քանի մը առիթներով տիրացած է այդ ինքնաշարժին, սակայն զանազան հանգամանքներու բերումով կորսնցուցած է զայն: Ան Հայաստանի մէջ շատ վատ պայմաններու մէջ կը շարունակէ ապրիլ: Յանկած, օր մը կը լսէ, թէ մէկը «Moskvich» մը ունի եւ կ՚ուզէ ծախել զայն, հետեւաբար ինք ամէն ջանք ի գործ կը դնէ, որպէսզի կարենայ գնել այդ ինքնաշարժը եւ իրականացնէ իր երազը, որ միշտ խոստացուած է իրեն, սակայն չէ կատարուած...

-Հայկական արտադրութի՞ւն էր այս ժապաւէնը եւ ի՞նչ էր անոր պատգամը:

-Այո՛, հայկական եւ ֆրանսական համատեղ արտադրութիւն էր:

Շարժապատկերին պատգամը կրնանք ըսել, որ սովետական շրջանին տրուած խոստումներն են, որոնք, սակայն, չեն իրականացուած: Ժապաւէնը կը ներկայացնէ նաեւ Հայաստանի մէջ հայ ժողովուրդի վիճակը, որ շատ աղքատ եւ վատ պայմաններու մէջ կ՚ապրի:

-Ինչպէ՞ս կը գնահատէք այսօր Ֆրանսայի հայկական գաղութի կեանքը։ Մեծաթիւ է Ֆրանսայի հայկական համայնքը ու յաճախ կը լսենք, որ այդքան ալ աշխոյժ գործունէութիւն մը չունի։ Ի՞նչ է պատճառը ձեր կարծիքով:

-Ըստ իս, սփիւռքը, այսինքն Միացեալ Նահանգներու, Ֆրանսայի եւ այլ արեւմտեան երկիրներու մէջ ապրող հայերը շատ արագ ձեւով կը ձուլուին, որովհետեւ միշտ այն մտայնութիւնը կայ, թէ հայը զօրաւոր է եւ միշտ նորեր կու գան, սակայն մինչեւ ե՞րբ... օր մը պիտի դադրին նորերն ալ։ Ամերիկայի, Ֆրանսայի կամ այլ արեւմտեան երկիրներու հայկական գաղութները աստիճանաբար պիտի մարին...: Ներկայիս Ֆրանսան լաւ կ՚երեւի, սակայն նոր եկողներն են որ միշտ աւիւն կը բերեն, սակայն այդ եկողները անվերջ չեն...

-Ե՞րբ էր ձեր Հայաստան տուած վերջին այցելութիւնը եւ ի՞նչ էր ձեր տպաւորութիւնը:

-Չորս ամիս եղաւ իմ վերջին Հայաստան այցելութիւնը։

Հայաստանի մէջ դրական յառաջխաղացը ակնյայտ էր, սակայն ժողովուրդի մեծ մասը կրնամ ըսել լքուած կը զգար ինքզինք... եւ այդ մէկը ինքնաբերաբար դժգոհութիւն յառաջացուցած էր ժողովուրդի մօտ եւ մանաւանդ՝ յուսալքութիւն: Յոյսով եմ, որ յեղափոխութիւնը փոխեց այս ժխտական բոլոր զգացումները եւ յոյս առթեց ժողովուրդին: Ամենամեծ փափաքս այն է, որ ժողովուրդի յոյսը ապարդիւն չըլլայ եւ կրկին չմեռնի... Ժողովուրդը ապրի իսկապէս զգալով, թէ ինք տէրն է այդ երկրին եւ իրմով է, որ երկիրը կրնայ յառաջանալ...

-Իսկ դուք յեղափոխութենէն կը վախնա՞ք:

-Այո՛, սկիզբը շատ մեծ վախ կար մէջս, սակայն յետոյ շատ խելացի ձեւով վարուեցան եւ կրցան ժողովուրդին յոյս ներշնչել, ինչ որ իմ կարծիքով ամենակարեւորն է: Որովհետեւ ժողովուրդը կամաց-կամաց կը մտածէ հեռանալ երկրէն՝ եթէ յոյսը կորսնցնէ: Ըստ իս, ժողովուրդը կը դիմէ գաղթի ոչ միայն երբ տնտեսապէս բաւարարուած չէ, այլ նաեւ՝ երբ իր յոյսը կը կորսնցնէ եւ հեռանկար մը չի տեսներ կապուած այդ երկրի ապագային հետ։

-Հայաստանի յեղափոխութիւնը դրական արձագանգ գտա՞ւ ֆրանսացիներուն մօտ, կը խօսի՞ն այդ մասին:

-Այո՛, շատ դրական արձագանգ ունեցաւ, որովհետեւ արիւն չթափուեցաւ, զոհ չեղաւ եւ Սերժ Սարգսեանն ալ լաւ քայլ մը առնելով իշխանութենէն հեռացաւ...։

-Պրն. Ափրիկեան, դուք զաւակն էք յայտնի երաժիշտ եւ խմբավար Կարպիս Ափրիկեանին։ Ի՞նչ կրնաք ըսել մեր ընթերցողներուն ձեր վաստակաշատ հօր մասին:

-Հօրս գործը թէ՛ հայրենասիրական եւ թէ արուեստի գործ էր: Ան փորձեց ներկայացնել հայկական երաժշտութիւնը, մանաւանդ սփիւռքի մէջ, իբրեւ մեծ մշակոյթ ունեցող ժողովուրդի արուեստ եւ աշխատեցաւ միշտ որակը բարձր պահել:

-Գիտենք նաեւ, որ ան ծնած է Եգիպտոս։ Ի՞նչ պատմած է ան ձեզի Եգիպտոսի մասին։

-Պատմած է, թէ Եգիպտոսի հայկական գաղութը շատ մեծ եւ կազմակերպուած եղած է եւ աշխոյժ գործունէութիւն տարած է իր օրերուն, այսինքն՝ նախքան Ֆրանսա տեղափոխուիլը: Եւ գաղութն է, որ զինք ուղարկած է Փարիզ, որպէս տաղանդաւոր երիտասարդ մը, որպէսզի կատարելագործէ իր ունակութիւնները։ Ան երկար տարիներ գործած է Փարիզի մէջ։ Ու միայն անցնող տասը տարիներուն է, որ դադրած է որպէս խմբավար գործելէ։

-Պրն. Ափրիկեան դուք մշակոյթի գործիչ էք եւ ի՞նչ կը նախատեսէք. Եւրոպան արդեօք վտանգուած է իսլամամէտներու վտանգով, բնաւ մտածա՞ծ էք այս հարցի մասին:

Շատ կը խօսուի ներկայիս այս նիւթին շուրջ եւ ես կը կարծեմ, որ ոչ միայն արեւմուտքը, այլեւ ամէնուր այս վտանգը կը սպառնայ, որովհետեւ մահմետականութիւնը բաւական հզօրացած է ներկայիս: Ժամանակին կիները լաչակ չէին կրեր, սակայն ներկայիս լաչակով կիները շատցած են նոյնիսկ Փարիզի մէջ: Այսինքն՝ ինչպէս ըսի, շատ զօրացած է մահմետականութիւնը եւ վաղուան համար մեծ հարց պիտի ստեղծուի: Բայց պիտի ըսեմ, որ անոնց հզօրացման գործընթացին մէջ մեծ դեր ունին Ամերիկան եւ Եւրոպան։ Ի վերջոյ անոնք էին, որ քաջալերեցին եւ առիթներ ընծայեցին...

-Ձեր կարծիքով, ի՞նչն է պատճառը, որ յատկապէս Եւրոպայի մէջ մահմետականութիւնը կը շատնայ եւ քրիստոնէութիւնը նահանջ կ՚ապրի։

-Ճիշդ է, որ մահմետականութիւնը այսօր ունի ուժ մը, ինչ որ քրիստոնէութիւնը կորսնցուցած է, սակայն տակաւին կայ խաւ մը քրիստոնեաներու (յատկապէս աւետարանականները), որոնք տակաւին որոշ ազդեցութիւն ունին Եւրոպայի մէջ։ Աւետարանականներէն բացի, միւս դաւանանքները շատ աւելի հանգիստ են, հանգիստ կ՚ապրին եւ այդ է պատճառը, որ կը նուազի անոնց ուժն ու ազդեցութիւնը: Իմ կարծիքով՝ այս գործընթացին վրայ մեծապէս ազդեց նաեւ համայնավարութեան փլուզումը, որովհետեւ ժողովուրդը իր յոյսը կորսնցուց եւ ուզեց փարիլ յոյսի մը, որպէս նոր ներշնչանք եւ այդ եղաւ մահմետականութիւնը՝ թէկուզ, որ այդ յոյսը կրօնական բնոյթ ունէր...

-Իսկ ձեր կարծիքով, Եւրոպայի մէջ դժուա՞ր է լեզու գտնել մահմետականներու հետ։

-Մահմետականներու տարբեր խաւեր կան, չենք կրնար բոլորը նոյն մակարդակի դասել: Այսօր մենք շատ օրինակներ ունինք. մեր ազգը տարիներով զանազան մահմետական երկիրներու մէջ շատ համերաշխ ձեւով ապրած է մահմետականին հետ՝ Սուրիոյ, Լիբանանի, Իրաքի, Պարսկաստանի, Եգիպտոսի եւ այլ երկիրներու մէջ: Սակայն պէտք է նաեւ նշել, որ կայ ծայրայեղ մահմետականի խաւ մըն ալ, որուն հետ դժուար է լեզու գտնելը։ Հարցը մահմետականութիւնը չէ, հարցը կը բարդանայ, երբ ծայրայեղութեան կ՚երթան... որեւէ գաղափարախօսութիւն երբ ծայրայեղութեան կը վերածուի հարցը կը փոխուի:

-Ձեր շփումը ինչպէ՞ս է Հայ Եկեղեցւոյ հետ, եկեղեցին ձեզի համար հաւատքի տո՞ւն է:

-Ես եկեղեցի կ՚այցելեմ առիթներով եւ եկեղեցին ինծի համար աւելի ազգային տուն է, քան՝ հաւատքի: Սակայն որպէս աւանդութիւն կը սիրեմ մեր եկեղեցին:

-Ձեր կարծիքով՝ մեր ժամանակներուն քրիստոնէութիւնը կարեւո՞ր է, պէ՞տք է մեզի, պէ՞տք է աշխարհին։ Ի վերջոյ դուք արուեստագէտ էք, ձեր շարժապատկերը սիրոյ մասին է. այսօր աշխարհի մէջ սիրոյ պակաս կայ, ամէնուր ատելութիւն կայ, ամէնուր արիւն կայ, ամէնուր դժգոհութիւն կայ, ամէնուր բողոք կայ, սէր չկայ, ի՞նչ է պատճառը:

-Դժբախտաբար միշտ այդպէս եղած է, որովհետեւ, իմ կարծիքով՝ մարդուն բնազդը այդպէս է: Մարդկութեան հատուած մը կայ, որ ազնիւ է եւ քրիստոնեայ չէ:

-Կար ժամանակ մը, երբ քրիստոնէութիւնը աշխարհը կը ղեկավարէր, ինչպէ՞ս եղաւ, որ այլեւս չի կրնար ղեկավարել, ինչպէ՞ս եղաւ, որ այսօր մահմետականութիւնը կամաց-կամաց կը յաջողի աշխարհը ղեկավարել...

-Իմ կարծիքով՝ նոյնիսկ քրիստոնէութեան շրջանին, այսինքն՝ երբ քրիստոնէութիւնը կը ղեկավարէր աշխարհը, կար շատ անարդարութիւն, որու հետեւանքով մարդիկ կը փախչէին եւ ուրիշ գաղափարախօսութիւններու կամ կրնանք ըսել ուրիշ կրօններու միջոցով կ՚որոնէին իրենց իրաւունքը եւ հոգիի խաղաղութիւնը: Ըստ իս, քրիստոնէութիւնը ամէն ինչի պատասխանը չունի. ամէն ինչի պատասխանը արդարութինն ու խաղաղութիւնն են:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան