27 ՏԱՐԻ ԱՆՑ

(Կը նուի­րեմ սի­րե­լի ա­շա­կերտ­նե­րուս՝ Սօ­սին, Ար­տեո­մին, Ժի­րայ­րին ու Վահ­րա­մին, ո­րոնք երկ­րա­շար­ժի ա­հա­ւոր ա­ղէ­տէն ետք Մել­գո­նեան բե­րուե­ցան ու­սում ստա­նա­լու)

Այ­սօր հա­մայն հա­յաշ­խար­հը կ՚ո­գե­կո­չէ Սպի­տա­կի ու Լե­նի­նա­կան (Կիւմ­րի)ի երկ­րա­շար­ժի 27-րդ տա­րե­լի­ցը։

Տա­րե­րա­յին ա­ղէտ մը ար­դա­րեւ, որ Հայ ժո­ղո­վուր­դի վեր­ջին կէս­դա­րեայ պատ­մու­թեան մէջ դար­ձաւ ա­մե­նաող­բեր­գա­կա­նը, որ ցայ­սօր կը մղկտայ իւ­րա­քան­չիւր հա­յու հո­գիին մէջ, ի մաս­նա­ւո­րի երբ ոտք կը դնէ այդ փլա­տակ-կի­սա­ւեր-կի­սա­կա­ռոյց տա­րածք­նե­րուն վրայ:

Օ­դե­րե­ւու­թա­բա­նա­կան գի­տա­կան տուեալ­նե­րը ա­տե­նին ար­ձա­նագ­րած էին, թէ երկ­րա­շար­ժի ըն­թաց­քին ա­ղէ­տի գօ­տիի երկ­րա­կե­ղե­ւի ըն­դեր­քէն դուրս ժայթ­քած էին Հի­րո­շի­մա­յի վրայ նե­տուած տաս ա­թո­մա­կան ռում­բե­րու պայ­թիւ­նի հա­մար­ժէք ու­ժա­նիւթ, ո­րուն պատ­ճա­ռով երկ­րա­շար­ժի ա­լի­քը տա­րա­ծուած էր  հա­մա­րեա աշ­խար­հով մէկ մին­չեւ այլ ցա­մա­քա­մա­սեր...:

Ըստ պաշ­տօ­նա­կան տուեալ­նե­րուն, այդ օր երկ­րա­շար­ժին որ­պէս հե­տե­ւանք ար­ձա­նագ­րուե­ցան 25 հա­զար զո­հուած մարդ, 140 հա­զար հաշ­ման­դամ­ներ, եւ կէս մի­լիոն մարդ մնաց ա­նօ­թե­ւան։

Այ­սօր 27 տա­րի անց, մեր հա­յեացք­նե­րը կրկին սե­ւե­ռե­լով ա­ղէ­տի գօ­տի­նե­րու տա­րած­քին պա­տա­հած ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, ու տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կենք մատ­նան­շել գո­յու­թիւն ու­նե­ցող մարդ­կա­յին ող­բեր­գու­թիւ­նը: Իսկ ա­մե­նա­դառ­նա­գոյ­նը այդ ող­բեր­գա­կան ե­րե­ւոյ­թին կը մնայ այն՝ որ ցարդ այդ տա­րածք­նե­րուն վրայ գո­յու­թիւն ու­նին  ա­նօ­թե­ւան մնա­ցած քա­ղա­քա­ցի­ներ, ո­րոնք դեռ կը սպա­սեն ի­րենց բնա­կա­րան­նե­րու կա­ռուց­ման...:

Այս տա­րեշր­ջա­նի ըն­թաց­քին մեծ թի­ւով հա­յեր աշ­խար­հի զա­նա­զան ան­կիւն­նե­րէն ի մի հա­մախմ­բուե­ցան Հա­յաս­տան ո­գե­կո­չե­լու հա­մար Ե­ղեռ­նի 100-ա­մեա­կը: Բի՜ւր յար­գանք բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնց այ­ցե­լու­թիւն­նե­րը կը ծա­ռա­յէին ի­րենց նպա­տա­կին, ազ­գա­յին ու մի­ջազ­գա­յին հա­մա­գու­մար­նե­րու ըն­թաց­քին ի­րենց ար­հես­տա­գի­տա­կան ներդ­րու­մը ու­նե­նա­լուն հա­մար: Սա­կայն բիւ­րա­ւոր հայ այ­ցե­լու­նե­րէն քա­նի՞ն ար­դեօք գէթ հա­յու ճի­տին պարտ­քը հա­մա­րե­լով ի­րենց զբօ­սաշր­ջի­կու­թեան ծրագ­րին ընդ-գըր­կե­ցին այց տալ ա­ղէ­տի գօ­տի ու զգա՜լ մարդ­կա­յին տար­րա­կան ի­րա­ւունք­նե­րէն իսկ զրկուած­նե­րուն թշուա­ռու­թիւ­նը, տկար հո­գի­նե­րու ստրկա­կան խո­նար­հու­թիւ­նը, կեան­քի պար­տուած­նե­րուն գլխի­կոր հա­մա­կեր­պու­թիւ­նը հան­դէպ ի­րենց հրամ­ցուած սեւ ճա­կա­տագ­րին: Իսկ ե­թէ ի­րա­պէս այ­ցե­լու­թիւ­նը կա­յա­ցաւ, մի՞­թէ կրցան նշմա­րել այդ թի­թե­ղա­շէն հիւ­ղակ­նե­րու եր­դի­քին տակ ծուա­րած, բո­ցե­ղէն հո­գի­նե­րով սա­ւառ­նե­լու սահ­մա­նուած մարդ էա­կին մէջ տես­նել՝ ըմ­բոս­տու­թե­նէ պար­տուած հա­յու հո­գի­ներ, ո­րոնք ոչ միայն անձ­նա­տուր ե­ղած են կեան­քին հրամ­ցու­ցած դա­ժան պայ­ման­նե­րուն, այ­լեւ ի­րենց հո­գի­նե­րուն մէջ հան­գած է կեան­քի կրա­կը եւ խռո­ված է ա­նար­դա­րու­թեան զգա­ցու­մով լե­ցուն հո­գին ա­նոնց:

Այ­սօր 27 տա­րի անց, իւ­րա­քան­չիւր հա­յու ի­րա­ւունքն է տես­նել էա­պէս վե­րա­զարթ­նած Կիւմ­րի մը, վե­րա­կանգ­նած Սպի­տակ մը ու հզօ՛ր Կի­րո­վա­կան մը, նման Ե­րե­ւա­նի շքեղ ու նո­րա­կա­ռոյց տա­րածք­նե­րուն: Այ­սօր պահն է մոռ­նա­լու գե­ղե­ցի­կը եւ փնտռել ճշմար­տու­թիւ­նը: Եւ ճշմար­տու­թիւ­նը ան­կեղ­ծու­թիւնն է ապ­րե­լու ներ­դաշ­նակ միու­թեամ­բը մտա­ծու­մի, զգա­ցու­մի, խօս­քի, կեան­քի եւ գոր­ծի:

Որ­պէս հայ­րե­նա­սի­րա­կան զգա­ցում­նե­րով տո­գո­րուած հա­յեր, այ­սօր պա՛հն է սի­րե­լու Հա­յաս­տա­նը ոչ միայն Հրաշք Ե­րե­ւա­նով, ա­յե­լեւ իր ամ­բող­ջա­կան տա­րածք­նե­րով Սպի­տա­կով, Կիւմ­րիով, Տա­ւու­շով ու Մեղ­րիով: Ին­չո՞ւ տագ­նա­պիլ ա­մե­նա­դոյզն փա­փաք­նե­րուն հա­մար, ո­րոնց բախ­տա­կից ենք բո­լորս խո­նար­հու­թեան ու զրկան­քին մէջ: Ի՜նչ հզօր հմայք է մարդ­կա­յին հա­մակ­րան­քը, որ սրտե­րու մէջ ան­ծա­նօթ՝ զգա­յուն կա­րեկ­ցու­թեան եւ եղ­բայ­րակ­ցու­թեան ճամ­բայ կը բա­նայ, որ­պէս­զի զգանք կոտ­տու­մը վէր­քին՝ որ մեր նմա­նին սրտին վրայ 27 տա­րի ա­ռաջ բա­ցուե­ցաւ ու դեռ կը կոտ­տայ իր լուռ ցա­ւե­րուն մէջ...:

ՊԱՅԾԻԿ ԳԱ­ԼԱՅ­ՃԵԱՆ