ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ՝ ՍՈՒՐԻԱՀԱՅՈՒԹԵԱՆ

Սուրիահայութիւնը ինչպէս միւս արուեստի եւ արհեստի բնագաւառներուն, այնպէս ալ Սուրիոյ երաժշտական կեանքի կայացման ու զարգացման մէջ մեծ ներդրում ունեցած է: Այդ ներդրումը սկսաւ դրսեւորուիլ նախորդ դարու 60-ական թուականներէն սկսեալ, իսկ այդ ներդրման եղանակները թէ՛ անհատական եւ թէ՛ հաւաքական երեսակներով կը ներկայանան:

Հայերը բնականաբար մեծ երաժշտական աւանդ ունին ընդհանուր հայկական բարձրավանդակէն ալ դուրս եւ հին ժամանակներէն սկսեալ այդ մէկը զանազան ձեւերով իր հետքն ու ուղենիշը թողած է թուրք, արաբ, քիւրտ, յոյն եւ տարբեր ժողովուրդներու վրայ:

Սուրիոյ մէջ հիմնական եւ կենարար այսպէս ըսած՝ հայկական կեդրոնը եղած է Հալէպ քաղաքը, ուրկէ ճիւղաւորուած ու ընթացք առած են հայկական մեծ ներդրումները՝ մա՛նաւանդ հայկական հաւաքական ու ազգային դիմագիծային առումներով:

Հայկական բազմապիսի երգչախումբեր եւ անկախ երաժշտական խումբեր հիմնադրուած եւ իրենց գործունէութեան սկսած են Հալէպէն: Այդ խումբերը ո՛չ միայն հայ շրջանակներուն մէջ ելոյթ ունեցած են կամ այսպէս ըսած՝ սնուցած են երաժշտական հայկական անջրպետը, այլ նոյնինքն արաբական շրջանակներու եւ համընդհանուր սուրիական երաժշտական «տիափազոն»ին մէջ դեր ունեցած են եւ հունաւորած՝ համընդհանուր երաժշտական իրականութիւնը:

Շատ կարեւոր է նշել, որ հայկական պարային համոյթները տեւաբար զարգացած են Սուրիոյ մէջ եւ իրենց գործունէութեամբ զարգացուածութեան նոր աստիճան ստեղծած են երկրէն ներս: Այդ համոյթները ձեւով մը մնացած են զուտ հայկական, բայց անոնց համագործակցութիւնը Սուրիոյ զանազան մշակութային ճիւղերուն հետ մշտապէս առկայ եղած է:

Սուրիայէ ներս կրնանք հայկական երաժշտական գործունէութիւնները պարզ բաժանումով դասաւորել երկու խումբերու մէջ.

1. Հայկական միութիւններու եւ հաստատութիւններու հովանիին տակ գործող եւ անոնց պատկանող խումբեր, անհատներ, դասաւանդողներ.

Այս դասակարգումին մէջ կան բազմաթիւ երգչախումբեր, երաժշտական դպրոցներ, տարբեր ժանրերով երաժշտական խումբեր: Միեւնոյն ատեն կան անհատ երաժիշտներ, կատարողներ ու երաժշտագէտներ, որոնք մեծ նուիրումով իրենց գործունէութիւններն ու ծառայութիւնները յատկացուցած են հայկական տարբեր հաստատութիւններու եւ միութիւններու:

Հոս կ՚արժէ յիշել, որ յատկանշաբար եւ յատուկ դասակարգով նոյնինքն Սուրիոյ պետական մշակութային հաստատութիւններէն շատեր դիմած են հայկական խումբերուն եւ յաճախ զանոնք հրաւիրած են, որպէսզի տարբեր ստեղծագործութիւններ կատարեն զանազան վայրերու մէջ եւ տարբեր առիթներով:

2. Անհատական մակարդակով երաժշտական խումբեր, երաժիշտներ ու երաժշտական խանութներ-կեդրոններ.

Հոս պէտք է նշել, որ շատ մեծ է հայ անհատներուն ներդրումը թէ՛ Սուրիոյ երաժշտական կառուցուածքն ու ճաշակը զարգացնելու եւ թէ՛ անոր արեւմտեան ոճ հաղորդելու կապակցութեամբ:

Հայերը առաջիններէն են, որոնք ներբերին շարք մը երաժշտական գործիքներու գործածութիւնն ու դասաւանդութիւնը Սուրիոյ մէջ: Այսպէս կոչուած, Սուրիոյ առաջին փոփ եւ ռաք խումբերու հիմնադիրները հայեր էին, ինչպէս նաեւ երաժշտական խանութներու, ձայնագրութեան աշխատանոցներու, երաժշտական կեդրոններու եւ երաժշտասէր ակումբներու:

Շատ կարեւոր նկատառում մըն ալ հոս պէտք է յիշել, որ դասական երաժշտութեան տարածման եւ դասական երաժշտութեան խումբերու կայացման մէջ ալ հայերու ներդրումը մեծ է, սկսեալ հաղորդավարներէն եւ ուսուցիչնէն՝ հասնելով դասական երաժշտութեան խումբերու խմբավարներուն:

ՏԻԳՐԱՆ ԳԱԲՈՅԵԱՆ

•շարունակելի…

Երեւան