ԴԷՊԻ ՇՈՒԿԱՅ

Լոյսը չբացուած, Գաւառի իրենց տան կողքի հաւնոցէն հինգ հատ ձու բերելու ելաւ տատիկը, ինչպէս ամէն շաբաթ եւ կիրակի։

Օդերը փոխուեր էին արդէն, դուռը բանալուն պէս՝ պաղը, Սեւանայ լիճէն եկած իր թացով, հպաւ ձեռքերուն, դէմքին, մտաւ ռունգերէն ներս։ Հաճելի էր։ Շաղերու տակ խոնաւցած ցախերուն վրայէն քալելով անցաւ քանի մը մեթրը, եւ այգիի ձախ կողմը տեղադրուած փոքր հաւնոցին հասնելով՝ բացաւ դռնակը։ Հաւերը շարժեցան տեղերնէն, թռվրացին, կտկտացին, ստիպուած տեղ տուին տատիկին ոտերուն։ Վայրկեան մը չանցած, ձեռքի սակառին մէջ հինգ հատ ձու՝ տաքուկ տուն մտաւ տատիկը։

Տապակը տաքցեր էր արդէն։ Նախորդ գիշեր խաշած սիբեխը նետեց իւղին մէջ, քիչ մը դարձուց, ու կոտրեց հաւկիթները վրան։ Շաբաթ եւ կիրակի՝ ասանկ պէտք էր ըլլար նախաճաշը. ուժ էր պէտք, մայրաքաղաք պիտի երթային... ինք, ամուսինը, որդին, հարսը։

Հարսը սեղանը շտկած էր, պանիրը, անուշը, կարագն ու օղին դրած, կը սպասէր ձուածեղին, որ, ըստ աւանդութեան, տատիկին գործն էր ու շնորհքը։ Սիբեխին հոտն առնելուն պէս, հարսը գնաց սենեակ, արթնցուց ամուսինն ու կեսրայրը, կանչեց սեղան։ Գրեթէ լուռ նախաճաշ. կեդրոնացումը՝ ուտելուն, մտքերը՝ գալիք ժամերուն։ Տեսնես բաւարար պիտի յաջողէի՞ն վաճառել այսօր։ Քանի՞ հազարով ետ Գաւառ դառնային պիտի մայրաքաղաքային շուկայէն։ Միակ թոռը, Յակոբը, հիւանդանոցն էր դեռ, եւ ծախսերը շատ էին... Օղիի բաժակը մինչեւ յատակը պարպելով, հայրը արմուկով հպաւ որդուն. ինքնաշարժը բեռնելու ժամանակն էր։

Պահեստէն դուրս եկան չորս սնտուկ գետնախնձոր, չորս սնտուկ ճակնդեղ, երեք սնտուկ ստեպղին, երկու խոշոր պարկ կանաչեղէն։ Սնտուկները դրին ինքնաշարժի ետնամասին մէջ, երկու տոպրակները՝ ետեւի նստարանին. հարսն ու տատիկը գրկէին թող։ Շարժիչը ճռռաց ու կեանք առաւ։ Հարսն ու տատը սեղանը հազիւ հաւաքած, ափալ թոփալ եկան դուրսն, նստան ետեւն ինքնաշարժին։

Մօտ կէս ժամ յետոյ, Սեւան-Երեւան մայրուղիին վրայ կը սլանար ընտանիքը Յակոբին։ Քամին կը զարնէր տատիկի երեսին, գրկին նստած ռեհանի բոյրը հետը բերելով։ Ռեհանի բոյրը, այո, բայց ոչ միայն։ Քամուն հետ կարծես ամբողջ ցաւ մըն էր, որ կու գար։ Կեանք մը ցաւ, ծով մը ցաւ՝ Սեւանէն ալ մեծ։

Քանի՞ տարի արդէն, ամէն շաբաթ ու կիրակի, ըրեր էր այս ճամբան։ Ճամբան ապրուստի ու գոյատեւման։ Դեռ չամուսնացած՝ հօրը հետ, յետոյ՝ որպէս հարս, յետոյ՝ արդէն տան մայր, ապա՝ տատ... ու բան չէր փոխուեր կարծես, իրմէ բացի։ Մարմինն էր իր, հոգին էր իր, որ կ՚անցնէր ճամբան ամէն շաբաթ ու կիրակի առաւօտ, կը հասնէր Երեւան, կ՚անցընէր ժամեր արեւուն տակ, շուկան, ու կը դառնար տուն՝ Գաւառ։ Ամէն անգամ՝ շաբաթ մը աւելի մեծ, աւելի հասուն, աւելի յոգնած ու աւելի... ծեր ի վերջոյ։

Հազիւ վերջին տարին ըսեր էին, որ ինք չգար, ա՛լ կարիք չկար, աւելի լաւ էր մնար տունը, նայէր Յակոբին։ Ուրախացեր էր։ Կարծես նորէն ծներ էր, նորէն կտրուեր հեւքէն շուկայի։ Տարի մը տեւեց սակայն... եկաւ հիւանդութիւնը Յակոբին. անողոք ու անարդար։ Ի՞նչ ըսէր, որո՞ւն բարկանար. երբեմն անճար՝ վեր կը նայէր ու կը բողոքէր իր Աստծուն։ Յետոյ կը զղջար. կը խաչակնքէր, հազար խնդրանք կը նետէր վեր, բոլո՛րն ալ Յակոբին համար։

Եւ հիմա, դարձեալ երկու ամիսէ ի վեր, ամէն շաբաթ ու ամէն կիրակի՝ նոյն ճամբան էր, նոյն հին կեանքն էր։ Մէկ աւելի ըլլային՝ քիչ մը աւելի կը ծախէին։ Քիչ մը աւելի ծախէին՝ Յակոբի խնամքը քիչ մըն ալ կը լաւանար։

Եւ հիմա նստած ետեւի նստարանին, ռեհանի փունջերը գրկին, դէմքին կ՚ընդունէր քամին տատիկը, ու կը նայէր սահող-անցնող ծառերուն, սահող-անցնող բլրակներուն, սահող-անցնող շէնքերուն, սահող-անցնող կեանքին իր, որ գոյատեւում էր սոսկ։

Ու հեռուն, բայց երթալով աւելի մօտիկ, շուկան էր, իր տհաճ հոտով։ Եւ յաճախորդները, մայրաքաղաքային գոռոզութեամբն իրենց, մանրակրկիտ հաշիւներով ու լեզուներով կծու։

Օր մը, օր մը, այս ամէնը պիտի վերջանար։ Այս կամ այն կերպ, աւարտին հասնէր պիտի... սահէր, անցնէր պիտի։

ԵՐԱՄ