Ա­սա­տու­րի Մէկ Նոր Նուա­ճու­մը

Տա­կա­ւին տա­րի մը ա­ռաջ Լոն­տո­նի «Վիք­թո­րիա էնտ Ալ­պըրթ» թան­գա­րա­նի հա­ւա­քա­ծոն հա­մալ­րուե­ցաւ Ա­սա­տու­րի ե­րեք ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րով, ո­րոնք ան­վեր­նա­գիր գու­նա­ւոր փո­րագ­րան­կար­ներ են: Այս մէ­կը Ա­սա­տու­րի հեր­թա­կան մէկ մի­ջազ­գա­յին նուա­ճում­նե­րէն է. շատ քի­չե­րու միայն սահ­մա­նուած է մուտք գոր­ծել այդ թան­գա­րա­նը:

Իսկ,

Անց­նող Յու­նուա­րին Ա­սա­տուր հրա­ւի­րուե­ցաւ Ի­տա­լիա՝ մաս­նակ­ցե­լու հա­մար իւ­րա­յա­տուկ ցու­ցա­հան­դէ­սի մը, որ ձօ­նուած էր Ի­տա­լիոյ ազ­գա­յին դրօ­շա­կի ծննդեան 150-ա­մեա­կին: Կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը հրա­ւի­րած էին ինն­սուն ա­րուես­տա­գէտ­ներ, ո­րոնց­մէ քա­նի մը հո­գին միայն ի­տա­լա­ցի չէին: Այդ քա­նի մը անձ­նա­ւո­րու­թիւն­նե­րէն  մէ­կը Ա­սա­տուրն էր: Գաղտ­նիք մը չէ, որ ի­տա­լա­ցի­նե­րը բծա-խըն­դիր եւ հո­գա­տար են ի­րենց մշա­կոյ­թին հան­դէպ: Երբ ա­նոնք ի­րենց ազ­գա­յին խորհր­դան­շա­նը մե­ծա­րե­լու եւ պան­ծաց­նե­լու հա­մար նկա­տի կ՚առ­նեն Ա­սա­տու­րի նման ոչ ի­տա­լա­ցի մը, կը նշա­նա­կէ, թէ ա­նոնք ա­մենէն ա­ռաջ ու ա­մենէն վեր գնա­հա­տած կ՚ըլ­լան ա­նոր տա­ղանդն ու ա­րուես­տը: Ճիշդ է, որ Ա­սա­տուր շրջան մը ու­սա­նած ու ա­պա նաեւ ապ­րած ու ստեղ­ծա­գոր­ծած է Ի­տա­լիոյ մէջ, սա­կայն ա­նոր ա­րուես­տը գնա­հա­տուած է Ի­տա­լիոյ ա­րուես­տա­սէր հա­սա­րա­կու­թեան կող­մէ եւ ծա­նօթ ա­նուն մըն է իբ­րեւ մի­ջազ­գայ­նօ­րէն ար­ժե­ւո­րուած գե­ղան­կա­րիչ:

«Ինն­սուն ա­րուես­տա­գէտ­ներ յա­նուն դրօ­շա­կի մը» ընդ­հա­նուր խո­րագ­րին տակ դըր-ւած յի­շեալ ցու­ցա­հան­դէ­սը տե­ղի ու­նե­ցաւ Ռե­ճիօ Է­մի­լիօ քա­ղա­քին մէջ, ուր ծնունդ ա­ռած էր ի­տա­լա­կան ե­ռա­գոյ­նի (կա­նաչ, սպի­տակ եւ կար­միր) գա­ղա­փարն ու ի­րա­գոր­ծու­մը: Ա­րուես­տա­գէտ­նե­րու ներշն­չան­քը կու գար ի­տա­լա­կան դրօ­շակ­նե­րու կեր­պե­րէն, գոյ­նե­րէն ու խորհր­դան­շան­նե­րէն, եւ իւ­րա­քան­չիւ­րը հոն կը ներ­կա­յա­նար իր ար­տա­յայտ­չա­ձե­ւե­րով ու մեկ­նա­բա­նու­թեամբ: Ա­սա­տուր իբ­րեւ մե­ծա­րանք Ի­տա­լիոյ ազ­գա­յին դրօ­շա­կին (որ կը խորհր­դան­շէ երկ­րի ան­կա­խու­թիւնն ու միաս­նա­կա­նու­թիւ­նը)՝ երփ­նագ­րած է եր­կեակ (diptyh) ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն մը, ուր ի յայտ կու գան նաեւ գրու­թիւն­ներ եւ ա­ռան­ձին գի­րեր՝ իբ­րեւ ձեւ ու իբ­րեւ խոր­հուրդ:

Ա­սա­տու­րի հա­մար ի­րա­կա­նու­թիւ­նը զինք շրջա­պա­տող տե­սա­նե­լի մի­ջա­վայրն ու իր կեան­քի ըն­կա­լե­լի ե­րե­ւոյթ­նե­րը չեն, այլ խոր­հուրդն է են­թաի­մաս­տը իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն: Ի­րեն հա­մար շօ­շա­փե­լի աշ­խարհն ու կեան­քի ա­ռօ­րեայ փոխ­յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը կրնան ըլ­լալ խա­բու­սիկ ու մա­կե­րե­սա­յին, եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով ան կը խո­րա­նայ ե­րե­ւոյթ­նե­րու մէջ ու կ՚իջ­նէ մին­չեւ են­թա­գի­տա­կի­ցի  յա­տակ­նե­րը, ուր խորհր­դան­շա­նը ի լոյս աշ­խարհ կու գայ իբ­րեւ գոյն ու գիծ, իբ­րեւ կերպ ու կեր­պար:

Այս ե­րե­ւոյ­թը նո­րու­թիւն չէ Ա­սա­տու­րի արուես­տին մէջ: Ե­րե­սուն­հինգ տա­րի­ներ ա­ռաջ, երբ ան իր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան հա­սու­նու­թեան սահ­ման­նե­րուն մէջ նոր մուտք կը գոր­ծէր, ֆրան­սա­կան մե­ծազ­դե­ցիկ «Լը Մոնտ» թեր­թը հե­տե­ւեա­լը կը գրէր իր մա­սին.

«Ա­սա­տու­րի փո­րագ­րան­կար­չա­կան վար­պե­տու­թիւ­նը ի յայտ կու գայ իր փո­րագ­րանը­կար­նե­րուն, գծան­կար­նե­րուն եւ ջրանը-կար­նե­րուն մէջ հա­ւա­սա­րա­պէս: Ա­նոնց մէջ դար­ձեալ ճշմար­տա­ցիու­թե­նէն կը ծնի խոր­հուր­դը»:

Իսկ նոյն տա­րին, նոյն ցու­ցա­հան­դէ­սի ա­ռի­թով, այս ան­գամ հե­ղի­նա­կա­ւոր ֆրան­սա­կան այլ թերթ մը՝ «Լ՚Օ­րոր»ը կ՚ա­ւելց­նէ.

«Իր ջրան­կար­նե­րէն իւ­րա­քան­չիւ­րը են­թա­հող մըն է ա­նոր փո­րագ­րան­կար­չա­կան մտայ­ղա­ցում­նե­րուն հա­մար, ո­րոնց մէջ հեշ­տու­թեամբ կը զու­գակ­ցուին ե­րե­ւա­կա­յա­կանն ու խորհր­դա­ւո­րը, ուր ձե­ւը եւ ա­նոր երկ­րա­չա­փու­թիւ­նը միեւ­նոյն ա­տեն կը ներգ­րա­ւուին լոյ­սի եւ ստուե­րի շատ հմուտ խա­ղի մը մէջ»:

Ա­սա­տու­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն մէջ  խոր­հուրդն ու խորհր­դա­ւո­րը բա­ցա­յայ­տելն ու ըն­կա­լե­լը այն­քան ալ դիւ­րին չէ: Այն վե­րա­պա­հուած է են­թա­գի­տա­կից աշ­խար­հի աշ­խու­ժու­թեան եւ կա­րո­ղա­կա­նու­թեան: Իր պա­րա­գա­յին (եւ ոչ միայն իր պա­րա­գա­յին), ա­րուես­տա­գէտ­նե­րու են­թա­գի­տա­կից աշ­խար­հը շատ ա­ւե­լի զօ­րա­ւոր դուրս կու գայ, քան՝ գի­տա­կի­ցը: Ինք եւս իր հեր­թին Փա­րա­ջա­նո­վի «Նռան գոյ­նը» ժա­պա­ւէ­նը դի­տե­լէ ետք կ՚ը­սէ.

«Կայ նկար­չա­կան հիաս­քանչ պատ­կեր­նե­րու յա­ջոր­դա­կա­նու­թիւն մը՝ թաք­նուած խորհր­դան­շան­նե­րու տակ, զորս հասկ­նա­լը դժուար է…»:

Ա­յո՛, դժուար է հասկ­նալ նաեւ իր խորհր­դան­շան­նե­րը, ո­րոնք հա­զիւ թէ ինք եւս կա­րե­նայ մեկ­նա­բա­նել ու վեր­լու­ծել: Ճի՛շդ այս մօ­տե­ցու­մով հար­կա­ւոր է դի­տել նաեւ այն եր­կեակ յղաց­քը, որ լի է խորհր­դան­շան­նե­րով ու խոր­հուրդ­նե­րով, ո­րոնք ներշն­չուած են այս ան­գամ ի­տա­լա­կան ե­ռա­գոյ­նէն:

Յի­շեալ ցու­ցա­հան­դէ­սը այն­քան լայն եւ մեծ ըն­դու­նե­լու­թիւն կը գտնէ Ի­տա­լիոյ ժո­ղո­վուր­դին  կող­մէ, որ Ռե­ճիօ Է­մի­լիօ քա­ղա­քի պատ­կան մար­մին­նե­րը կ՚ո­րո­շեն յա­տուկ թան­գա­րան մը տրա­մադ­րել ինն­սուն ա­րուես­տա­գէտ­նե­րուն նուի­րուած ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն, ո­րուն բա­ցու­մը տե­ղի ու­նե­ցաւ անց­նող մար­տին՝ հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ եւ ներ­կա­յու­թեամբ Ի­տա­լիոյ նա­խա­գահ Սեր­ճիօ Մա­թա­րել­լա­յի:

Ա­սա­տուր իր նո­րա­նոր յղացք­նե­րով կը շա­րու­նա­կէ նուա­ճել այն­պի­սի մի­ջազ­գա­յին բար­ձունք­ներ, ո­րոնք ընտ­րա­նիի մը միայն վե­րա­պա­հուած կը թուին ըլ­լալ:

ՄՈՎ­ՍԷՍ ԾԻ­ՐԱ­ՆԻ