ՍԽԱԼ ՊՆԴՈՒՄՆԵՐ…

Ա­ռա­ջին ան­գա­մը չէ, որ ՀՏՓ կու­սակ­ցու­թեան ան­դամ եւ Թուր­քիոյ խորհրդա­րա­նի պատ­գա­մա­ւոր Կա­րօ Փայ­լան կը փոր­ձէ «աստղ» դառ­նալ մաս­նա­ւո­րա­պէս սփիւռ­քի հա­յու­թեան լայն հա­սա­րա­կու­թեան հա­մար: Աս­կէ ա­ռաջ ալ նոյ­նան­ման խօս­քե­րով եւ քա­րոզ­չու­թեամբ ան փոր­ձած է շա­հիլ «սիրտ»ը սփիւռ­քի այն հա­տուած­նե­րուն, ո­րոնց հա­մար կա­րե­ւո­րը ոչ թէ խօս­քին խո­րու­թիւնն է, այլ՝ Թուր­քիոյ դէմ սուր խօս­քե­րուն ար­ձա­գան­գը:

Վեր­ջին մէկ տա­րուան ըն­թաց­քին ե­րե­ւե­լի է նաեւ, որ Պա­րոն Փայ­լան փոր­ձեց դառ­նալ դար­ձալ ոչ միայն պոլ­սա­հա­յու­թեան ձայ­նը, այլ նաեւ ինք­զինք ներ­կա­յա­ցուց որ­պէս ա­րեւմ­տա­հա­յու­թեան դա­տին ա­ռա­ջին եւ վեր­ջին պաշտ­պա­նը Թուր­քիոյ մէջ:

Պահ մը ե­թէ ըն­դու­նինք, որ Փայ­լան նախ եւ ա­ռաջ իր կու­սակ­ցու­թեան «հայ­կա­կան թեւ»ի բան­բերն է, ա­պա ա­ւե­լի դիւ­րին պի­տի ըլ­լայ հասկ­նալ ա­նոր խօս­քին ընդ­հա­նուր բո­վա­ն­­դա­կու­թիւնն ու ի­մաս­տը: Իր ե­լոյթ­նե­րով ան հա­տեց մինչ այդ ընդգ­ծուած բո­լոր կար­միր գի­ծե­րը եւ շատ յա­ճախ պա­պէն ա­ւե­լի պա­պա­կան ըլ­լալ փոր­ձե­լով՝ իր վրայ կեդ­րո­նա­ցուց բո­լոր լոյ­սե­րը:

Պէտք է նաեւ նշել, որ սփիւռ­քի հա­յու­թեան մեծ տո­կո­սին հա­մար ալ հա­ճե­լի է լսել Փայ­լա­նի ամ­պա­գոռ­գոռ ե­լոյթ­նե­րը ու սփիւռ­քի ան­հե­ռան­կար տե­սա­դաշ­տը լե­ց­­նել շատ յա­ճախ զգա­ցա­կան, բայց հաս­տա­տա­պէս ա­նօ­գուտ խօս­քե­րով:

Սփիւռ­քի խնդի­րը մէկ կողմ, բայց այ­սօր կա­րե­ւո­րը Փայ­լա­նի բեր­նով հնչած պոլ­սա­հա­յու­թեան մա­սին ան­հիմն «հաստա­տում»նե­րու հարցն է:

Հասկ­նա­լու հա­մար պոլսա­հա­յու­թեան ընդ­հա­նուր վի­ճա­կը, պէտք է ճիշդ դի­տար­կել Պո­լիս ապ­րող մեր ա­րե­նա­կից­նե­րու մե­ծա­մաս­նու­թեան կար­ծի­քը:

Սխալ ալ չէ, որ այ­սօր Պոլ­սոյ մէջ կան, կ­­՚ապ­րին եւ կը գոր­ծեն ներ­կայ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րուն դէմ հա­կակ­րանք ու­նե­ցող հա­տուած­ներ: Խնդի­րը այդ չէ: Խնդի­րը այն է, որ ԱՔ կու­սակ­ցու­թեան կամ Թուր­քիոյ Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Րէ­Ճէպ Թա­յյիպ Էր­տո­ղա­նի ընդ­դի­մա­խօս­նե­րը հա­մայն­քին քա­նի տո­կո­սը կը կազ­մեն: Ու ե­թէ այդ ա­ռու­մով նոյն պա­րոն ե­րես­փո­խա­նը գի­տէ թի­ւե­րու ի­րա­կան պատ­կե­րը, ա­պա ա­նոր կա­տա­րա­ծը ոչ միայն ա­ժան ամ­բո­խա­վա­րու­թիւն է, այլ ա­ւե­լի՛ն, վտան­գա­ւոր հրահ­րում:

Այս միտ­քե­րը ու­րուագ­ծուե­ցան յատ­կա­պէս Փայ­լա­նի Tert.am կայ­քին տուած այն հար­ցազ­րոյ­ցէն ետք, ուր ան մտա­հո­գու­թեամբ մը հան­դէս գա­լով կը յայ­տա­րա­րէր, թէ պոլ­սա­հա­յե­րը մաս­նա­ւո­րա­պէս 15 Յու­լի­սի դէպ­քե­րէն ետք յայտ­նուած են վա­խի մթնո­լոր­տի մը մէջ: Նման խօսք մը, շատ ա­րագ կեր­պով տա­րա­ծուե­լէ բա­ցի, պի­տի ըն­կա­լուէր որ­պէս ի­րա­կան ա­հա­զանգ:

Բայց գետ­նի վրայ ի­րօք այդ­պէ՞ս էր:

Պո­լիս չապ­րե­լուս հա­մար, ինք­զին­քիս ի­րա­ւունք պի­տի չտամ այս հար­ցադ­րու­մին պա­տաս­խա­նե­լու եւ վստա­հե­լով կարգ մը ին­ծի հա­րա­զատ ըն­կեր­նե­րու դի­տար­կում­նե­րուն՝ պի­տի ը­սեմ, որ ո՛չ, այդ­պէս չէ:

Ե­թէ 15 Յու­լի­սի յա­ջոր­դող օ­րե­րուն Թուր­քիոյ ու մաս­նա­ւո­րա­պէս Պոլ­սոյ մէջ ո­րոշ լա­րուած մթնո­լորտ մը կար, ա­պա այդ մէ­կը բնա­կան էր ու ե­ղած պրկու­մը, եր­բեք թի­րախ չու­նէր տե­ղւոյն բնիկ կամ տար­բեր պայ­ման­նե­րու բե­րու­մով Թուր­քիա հաս­տա­տուած հա­յերն ու հա­յաս­տան­ցի­նե­րը:

Այս բո­լո­րէն զատ ը­սել, որ պոլ­սա­հա­յու­թիւ­նը կ­­՚ապ­րի վա­խի մթնո­լորտ մը, ան­հե­ռա­տես գոր­ծի­չի մը ը­րած յայ­տա­րա­րու­թիւնն է:

Նման խօս­քեր, ա­ռա­ջին ան­գա­մը չէ, որ կը հնչեն ու այս խօս­քե­րը կրնան ծա­ռա­յել միայն մթնո­լոր­տի յա­ւե­լեալ շի­կաց­ման:

Ճիշդ է, որ կրնան մի քա­նի հայ պաշ­տօ­նեա­ներ, ի­րենց պաշ­տօ­նէն տար­բեր պատ­ճա­ռա­բա­նու­թիւն­նե­րով աշ­խա­տան­քէ հե­ռա­ցուիլ, կամ ընդ­դի­մա­դիր լրագ­րո­ղի մը ան­ցա­գի­րը կրնայ ի պահ դրուիլ ու յե­տոյ վե­րա­դար­ձուիլ: Կան այս բո­լո­րը (յի­շեց­ման հա­մար այս­տեղ պէտք է յի­շա­տա­կել Ե­րե­ւա­նի մէջ կա­տա­րուած տխուր ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը, երբ Ե­րե­ւա­նի ոս­տի­կա­նու­թիւ­նը կար­գը պահ­պա­նե­լու հա­մար ան­տե­սեց բո­լոր ըն­դու­նե­լի չա­փա­նիշ­նե­րը եւ լախ­տի հարուած ի­ջե­ցուց «հա­սա­րա­կու­թեան» գլխուն), ու չի բա­ցա­ռուիր, որ այս­պի­տի մօ­տե­ցում­ներ եւ դէպ­քեր ա­պա­գա­յին ալ պա­տա­հին, բայց այս ե­ղած­նե­րը, որ­պէս հա­յու­թեան ուղ­ղուած սպառ­նա­լիք ներ­կա­յաց­նե­լը առ­նուազն ար­դա­րա­նա­լի չէ:

Մտա­հո­գիչ է նաեւ, որ Պոլ­սոյ մէջ հա­մայն­քի ա­ռօ­րեա­յէն ներ­սե­ղած դէպ­քե­րը յա­ճախ սխալ ձե­ւով կը ներ­կա­յա­ցուին: Այս ա­ռու­մով կա­րե­ւո­րա­գոյն օ­րի­նա­կը Թուզ­լա­յի «Քամփ Ար­մէն»ի տա­րած­քը հա­մայն­քին վե­րա­դար­ձուե­լու հարցն էր: Ու այդ հարցն էր, որ սխալ ներ­կա­յա­ց-ւե­ցաւ ու մին­չեւ օրս խնդրի լուծ­ման հիմ­նա­կան կողմ կը ներ­կա­յա­ցուի «Նոր զար­թօնք» խում­բը. բան մը, որ չի հա­մա­պա­տաս­խա­ներ ի­րա­կա­նու­թեան: Ճիշդ է, որ այդ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը բո­ղո­քի ձայն բարձ­րա­ցու­ցին, սա­կայն խնդրին կար­գա­ւո­րու­մը եւ պե­տա­կան մար­մին­նե­րուն ճիշդ մի­ջամ­տու­թիւ­նը ա­պա­հո­վո­ղը այդ տղա­քը չէին: Վստահ եմ, որ կան այս­պի­սի տաս­նեակ օ­րի­նակ­ներ, ո­րոնց ներ­կա­յա­ցումն ու ճիշդ լու­սա­բա­նու­մը օգ­տա­կար կը դառ­նան հասկ­նա­լու հա­մար, թէ Պոլ­սոյ մէջ այ­սօր, ո՛վ, ի՛նչ կ­­՚ը­նէ: Ո՛վ տրուած է յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ ը­նե­լու մո­լու­թեան եւ ո՛վ է նաեւ, որ լոյ­սե­րէ հե­ռու գոր­ծե­լով կ­­՚ա­պա­հո­վէ հա­մայն­քի շա­հերն ու կը փոր­ձէ պահ­պա­նել ա­նոր անվ­տան­գու­թիւ­նը:

Թուր­քիոյ մէջ ե­ղած­նե­րը կա­տակ չէին:

Հա­զա­րա­ւոր զի­նուոր­ներ, տար­բեր ջո­կատ­նե­րու եւ զօ­րա­մաս­նե­րու ղե­կա­վար սպա­ներ, լրագ­րող­ներ, պե­տա­կան գոր­ծիչ­ներ այ­սօր բան­տար­կուած են: Պե­տա­կան մար­մին­նե­րը կա­րե­ւոր ճիգ կը գոր­ծադ­րեն անցն­ցում կեր­պով ա­պա­հո­վե­լու հա­մար երկ­րի կա­յու­նու­թիւ­նը:

Ան­կախ ան­կէ, որ հայ­կա­կան սփիւռ­քը ի՛նչ կը մտա­ծէ ե­ղած ձա­խող յե­ղաշրջ­ման մա­սին՝ պէտք է շեշ­տա­կիօ­րէն ը­սել, որ ա­րիւ­նով, բռնու­թեամբ եւ իշ­խա­նու­թիւ­նը զաւ­թե­լու ցան­կա­ցած փորձ վտա­ն­գա­ւոր պի­տի ըլ­լար հա­յու­թեան հա­մար:

Այս մա­սին է, որ պէտք է դի­տար­կէ Կա­րօ Փայ­լա­նը ու փո­խա­նակ ներ­կայ նուրբ հանգ­րուա­նին փոր­ձէ, ինչ որ բա­նով նպաս­տել պոլ­սա­հայ զան­գուած­նե­րուն մօտ յա­ւե­լեալ վստա­հու­թիւն ներշն­չե­լու։ Ան նոյն իր հին-նոր հրահ­րում­նե­րով կը փոր­ձէ վնա­սա­կար աղմկա­րա­րու­թեամբ միա­ւոր վաս­տա­կիլ:

Նա­հա­տակ Հրանդ Տինքն էր ը­սո­ղը, որ ժո­ղովր­դա­վար հիմ­նունք­նե­րով գոր­ծող եւ յա­ռաջ­դի­մող Թուր­քիա մը շատ ա­ւե­լի նպաս­տա­ւոր է հա­յու­թեան եւ Հա­յաս­տա­նի հա­մար, քան Թուր­քիա մը, որ կ­­՚ապ­րի քաո­սի մէջ:

Տար­բեր ե­րանգ­ներ, տար­բեր խնդիր­ներ եւ տար­բեր ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­ներ ու­նե­ցող Թուր­քիոյ մէջ մա­նա­ւանդ այս պա­հուն պա­հան­ջուա­ծը՝ ս­­թա­փու­թիւնն է:

Աս­կէ ա­ռաջ ալ գրած ենք, որ պոլս­ա­հա­յու­թեան հա­մար ա­մե­նէն էա­կա­նը ա­նոր անվ­տա­ն­գու­թեան պահ­պա­նումն է: Ու փո­խա­նակ սփիւռ­քի նուրբ թե­լե­րուն վրայ խա­ղա­լու ու Պոլ­սոյ ընդ­հա­նուր պատ­կե­րը սար­սա­փի ֆիլ­մի վե­րա­ծե­լու՝ լաւ պի­տի ըլ­լար, որ պա­րոն Կա­րոն ինք ա­ռա­ջին հեր­թին ը­սէր, որ պոլ­սա­հա­յե­րը այ­սօր թի­րախ չեն: Ճիշդ է, որ իր եր­կի­րը տագ­նա­պի մէջ է, բայց յստակ է նաեւ, որ հա­յու­թեան ընդ­հա­նուր վի­ճա­կը մտա­հո­գիչ չէ: Գաղտ­նիք ալ չէ, որ պոլս­ահա­յու­թիւ­նը այ­սօր բնա­կա­նոն հու­նով մը կը շա­րու­նա­կէ իր կեանքն ու ա­ռօ­րեան:

Վեր­ջին շրջա­նին ա­մէ­նօ­րեայ դրու­թեամբ Թուր­քիոյ մէջ ե­ղած դէպ­քե­րը քննար­կող լրա­տուա­մի­ջոց­ներն ու վեր­լու­ծա­բան­նե­րը (ես նկա­տի ու­նիմ ա­րա­բա­կան աշ­խար­հի մա­մու­լի ջախ­ջա­խիչ տո­կո­սը) այ­սօր կը յայ­տա­րա­րեն, որ այս ծանր քննու­թե­նէն եւ Ռու­սաս­տա­նի հետ նոր էջ մը բա­նա­լէ վերջ՝ Թուր­քիան յաղ­թա­հա­րած է իր գո­յու­թեան սպառ­նա­լիք բա­ւա­կան ա­ղօտ փու­լը, մտած է նոր շրջան մը:

Այս ամ­բող­ջին մէջ է նաեւ, որ թրքա­հա­յու­թիւ­նը պէտք է շատ զգու­շա­ւոր եւ հա­ւա­սակշ­ռուած կե­ցուածք­ով հան­դէս գայ:

Պէտք ե­ղա­ծը խնկար­կում­ներ չեն: Կա­րե­ւո­րը «կեց­ցէ՛ թա­գա­ւո­րը ը­սե­լը չէ», այլ հասկ­նա­լ՝ որ ի՛նչ տե­սակ իշ­խա­նու­թեամբ Թուր­քիա մը նպաս­տա­ւոր է թրքա­հա­յոց հա­մար:

Տար­բեր ա­լիք­նե­րէ ան­ցած, տար­բեր տաք ու պաղ ջու­րեր տե­սած, երկ­նաս­լաց գմբէթ­նե­րէն առ Աս­տուած մաղ­թանք­ներ բարձ­րաց­նող պոլ­սա­հա­յե­րը ու­նին տե­սա­նե­լի ու յա­ճախ թա­քուն ներ­քին դի­մադ­րա­կա­նու­թիւն մը, ինչ որ զի­րենք պա­հած է բո­լոր օր­հաս­նե­րուն եւ վտան­գէն տա­րած՝ խա­ղաղ ու ա­պա­հով ափ: Իսկ մնա­ցած բո­լոր ամ­բո­խա­վա­րա­կան ե­լոյթ­նե­րը, մա­մու­լին տրուած խօս­քե­րը կամ ձե­ւա­կան ա­րարք­նե­րը ո՛չ ե­րէկ, ո՛չ այ­սօր, ո՛չ ալ վա­ղը օգ­տա­կար են հա­յու­թեան:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան