ՀԱՒԱՏԱՑԵԱԼՆ ՈՒ ԹԵՐԱՀԱՒԱՏԸ

Հա­ւա­տա­ցեալ չեմ: Ան­հա­ւատ ալ չեմ: Հա­ւա­տա­ցեա­լին ու ան­հա­ւա­տին մի­ջեւ ա­մե­նա­մօտ ա­ծա­կա՞­նը: Հա­ւա­նա­բար՝ թե­րա­հա­ւատ:

Աս­տու­ծոյ գո­յու­թեան կը հա­ւա­տամ, սա­կայն շատ մը հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու նման, ա­մէն Կի­րա­կի ե­կե­ղե­ցի եր­թա­լու կա­րի­քը չեմ զգար: Կը բա­ւա­կա­նա­նամ ա­մէն ի­րի­կուն, նախ­քան ան­կո­ղին մտնելս, «Հայր Մեր»ով: Տօ­նա­կան օ­րե­րուն սուրբ պա­տա­րա­գին չմաս­նակ­ցի­լը ոչ թէ մեղք, այլ յան­ցանք կը հա­մա­րեմ:

Պա­տա­րա­գէն ետք չեմ հա­ղոր­դուիր: Երբ խմբո­վին խոս­տո­վա­նան­քի ժա­մա­նակ կը թուեն 7 մա­հա­ցու մեղ­քե­րը, «Բար­կու­թեամբ եւ մա­սամբ նո­րին», միակ մեղ­քը կը կար­ծեմ յա­ճախ գոր­ծած ըլ­լալ, եւ այդ «փոք­րիկ» մեղ­քին հա­մար կա­րի­քը չեմ զգար հա­ղոր­դուե­լու: Կա­րե­ւո­րը յան­ցան­քը կամ մեղ­քը ըն­դու­նիլն է:

Կո­ղա­կիցս ու ես բնա­ւո­րու­թեամբ ի­րար­մէ այն­քան տար­բեր ենք, սա­կայն ի­րա­րու հետ սի­րով ըլ­լա­լու ոչ մէկ ար­գելք կը հան­դի­սա­նայ եր­կու­քիս տար­բեր բնա­ւո­րու­թեան տէր ըլ­լա­լը:

«Սի­րե­ցէք զմի­միանս». Ա­ւե­տա­րա­նի այս խօս­քին լի ու լի կը հնա­զան­դինք:

Կինս, ին­ծի նման, «Հայր Մեր»ով չի բա­ւա­կա­նա­նար: Որ­քան ալ յոգ­նած կամ ան­քուն ըլ­լայ, ա­մէն ի­րի­կուն, նախ­քան ան­կո­ղին մտնե­լը, ա­ղօ­թա­գիր­քի «Հա­ւա­տով խոս­տո­վա­նիմ»ը կար­դա­լը, սո­վո­րու­թե­նէ ա­ւե­լի, ի­րեն հա­մար պայ­ման է:

Բար­կու­թեան մեղք հա­մա­րուի­լը զար­մանք կը պատ­ճա­ռէ ին­ծի: Կա՞յ անձ մը, որ չի բար­կա­նար: Բար­կա­նա­լը բնա­կան ե­րե­ւոյթ է. կա­րե­ւո­րը ոխ չպա­հելն է:

Յի­սուս Քրիս­տոս բար­կա­ցաւ եւ դուրս վռնտեց բո­լոր ա­նոնք, ո­րոնք տա­ճա­րին մէջ ա­ռեւ­տուր կ՚ը­նէին:

Նոյ­նիսկ Աս­տուած բար­կա­նա­լով՝ Ա­դա­մին ու Ե­ւա­յին դրախ­տէն դուրս վռնտեց:

Դա­րեր ետք մարդ­կու­թեան դէմ բար­կա­ցաւ ու ջրհե­ղե­ղով պատ­ժեց:

Ա­ւե­լի ուշ, Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի կա­ռուց­ման ժա­մա­նակ, երբ մար­դիկ դար­ձեալ բար­կա­ցու­ցին զԱս­տուած, լե­զու­նե­րը խառ­նեց զի­րար հասկ­նա­լու ար­գելք հան­դի­սա­նա­լու մի­տու­մով: Մտքէն չան­ցաւ, որ հե­տա­գա­յին մար­դիկ ա­նոր ալ ճա­րը պի­տի գտնէին: Դպրոց­ներ, բա­ռա­րան­ներ, լե­զուա­գէտ­ներ…

Հե­տաքրք­րա­կան է. մարդ­կու­թեան միա­լե­զու ըլ­լա­լու պա­րա­գա­յին, ո՞ր լե­զուն պի­տի ըն­դու­նուէր որ­պէս մի­ջազ­գա­յին լե­զու:

Հա­յե­րէ­նը ա­մե­նա­յար­մարն է իմ կար­ծի­քովս, մին­չեւ այն օ­րը, երբ ու­նե­ցանք եր­կու հա­յե­րէն, եր­կու ուղ­ղագ­րու­թիւն, եւ օ­տար­նե­րը պի­տի տա­տամ­սէին, թէ ո՛ր մէ­կը նա­խընտ­րե­լի է որ­դեգ­րել.

ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ՞­նը, թէ՞ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը:

Լոյս իջ­նէ գե­րեզ­մա­նիդ, Ճե­մա­րա­նի հա­յե­րէ­նի ու­սու­ցիչս, պա­րոն Գառ­նիկ Բա­նեան:

Երբ շա­րադ­րու­թիւն­նե­րուս մէջ նման «ան­լուրջ» տո­ղի մը հան­դի­պէր, կար­միր մե­լա­նով կը գրէր:

-«Լրջա­ցի՛ր, տղայ»:

Լրջա­նանք:

***

Տաս­նեակ մը տա­րի­ներ ա­ռաջ շատ գէշ ոտ­քի ցաւ մը ու­նէի: Ա­միս­ներ եր­կա­րե­ցաւ: Ա­մե­նաու­ժեղ ցա­ւի դե­ղա­հա­տե­րը, ող­նա­յա­րէս քա­նի մը ան­գամ «Քոր­թի­զոն», չի­նա­կան ա­սեղ­ներ, մաս­նա­ւոր մար­զանք­ներ, եւ ո՛չ մէ­կը կա­րո­ղա­ցաւ դար­մա­նել կամ առ­նուազն թե­թեւց­նել ցա­ւերս:

Քա­նի մը ա­միս բա­ցա­կա­յե­ցայ գոր­ծէս:

Զատ­կուան շա­բաթն էր: Հա­ւա­տա­ցեալ կնոջս խնդրան­քով (քիչ մըն ալ՝ ստի­պու­մով) ըն­տա­նի­քով գա­ցինք ե­կե­ղե­ցի՝ ներ­կայ գտնուե­լու Յի­սուս Քրիս­տո­սի թաղ­ման կար­գին, ա­պա, ըստ հայ­կա­կան ա­ւան­դու­թեան, պէտք էր անց­նէինք Յի­սու­սի դա­գա­ղին տա­կէն՝ մենք ալ մեր կար­գին մաս­նա­կից դառ­նա­լու Քրիս­տո­սի չար­չա­րանք­նե­րուն:

Ներ­կայ հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը, մէկ առ մէկ, կար­գով կ՚անց­նէին դա­գա­ղին տա­կէն, ա­պա  հո­գա­բար­ձու­թեան ան­դամ­նե­րէն կը ստա­նա­յին Յի­սու­սի դա­գա­ղին վրա­յէն՝ օրհ­նուած քա­նի մը ծա­ղիկ:

Ոտ­քիս ան­տա­նե­լի ցա­ւը պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով, փո­խա­նակ դա­գա­ղին տա­կէն անց­նե­լու, կը պատ­րաս­տուէի քո­վէն քա­լե­լով, ե­կե­ղե­ցիէն դուրս ել­լել, սա­կայն ան­գամ մը եւս «հնա­զան­դե­լով» կնոջս՝ դժուա­րու­թեամբ ան­ցայ դա­գա­ղին տա­կէն եւ դուրս ել­լե­լով՝ ստա­ցայ վարդ մը ու շա­րու­նա­կե­ցի ճամ­բաս դէ­պի ե­կե­ղե­ցիէն դուրս… ա­ռանց կա­ղա­լու:

«Ցաւս ան­ցաւ» ը­սի ցած ձայ­նով:

Կինս, ու­րա­խա­ցած եւ յու­զուած, աչ­քե­րուն ար­ցունք­նե­րը կը սրբէր:

Ես, որ միշտ թե­րա­հա­ւատ ե­ղած եմ, տար­բեր ան­ձէ մը ե­թէ լսած ըլ­լա­յի նման դէպք մը, զու­գա­դի­պու­թեան պի­տի վե­րագ­րէի: Սա­կայն ի՞նչ էր պատ­ճա­ռը: Դա­գա­ղին տա­կէն անց­նե­լէս ան­մի­ջա­պէս ետք էր, որ պա­տա­հե­ցաւ այդ «զու­գա­դի­պու­թիւ­նը»:

Զու­գա­դի­պու­թի՞ւն էր, թէ՞ հրաշք:

***

Ար­ձա­կուր­դով տար­բեր նա­հանգ մը կը գտնուէինք եւ ա­նու­շադ­րու­թեամբ ինք­նա­շարժս շա­րած էի շէն­քի մը գետ­նա­յարկ կա­ռա­տան այն բա­ժի­նը, ուր ո­րոշ ժա­մէ ետք դար­պա­սը կը փա­կեն:

Ե­րե­կոն բա­ւա­կան յա­ռա­ջա­ցած էր, երբ ի­ջանք կա­ռա­տուն, եւ զար­ման­քով նկա­տե­ցի, որ մուտ­քի ու ել­քի դար­պաս­նե­րը փակ են, իսկ պա­հակ պաշ­տօ­նեան իր խցի­կը կղպած ու մեկ­նած էր:

Այդ տա­րի­նե­րուն բջի­ջա­յին հե­ռա­ձայն ու­նե­ցող­նե­րը հա­զուա­դէպ էին, եւ ան­շուշտ մենք ալ տա­կա­ւին այդ «նո­րա­ձե­ւու­թեան» չէինք հե­տե­ւեր, որ­պէս­զի կա­րե­նա­յի ոս­տի­կա­նու­թեան հե­ռա­ձայ­նել՝ օգ­նու­թիւն խնդրե­լու:

Շուա­րած էի ու մտա­հոգ, իսկ աս­տուա­ծա­վախ կնոջս ան­դա­դար «Աս­տուած կ՚օգ­նէ»նե­րը սկսած էին ջղայ­նու­թիւն պատ­ճա­ռել ին­ծի նման թե­րա­հա­ւա­տի մը:

«Աս­տուած ի՞նչ գործ ու­նի կա­ռա­տան դու­ռը բացուե­լուն հետ», նա­խա­դա­սու­թիւնս տա­կա­ւին չա­ւար­տած՝ կա­ռա­տան դար­պա­սին բա­ցուի­լը նկա­տե­ցինք, եւ ներս մտաւ ինք­նա­շարժ մը, որ այդ ժա­մուն կա­ռա­տան մէջ մարդ տես­նե­լուն զար­մա­ցած՝ մեզ կը դի­տէր:

Շէն­քի գրա­սե­նեակ­նե­րէն մէ­կուն պաշ­տօ­նեա­նե­րէն մէկն էր, որ կա­րե­ւոր թուղթ մը գրա­սե­նեա­կը մոռ­ցած ըլ­լա­լուն՝ պա­տահ­մամբ այդ ժա­մուն ե­կած էր, եւ այդ «պա­տա­հա­կան հան­դի­պու­մը» ե­ղաւ մեր «փրկիչ»ը:

Վստա­հա­բար զու­գա­դի­պու­թիւն էր, սա­կայն մենք կրցանք դուրս ել­լել եւ լման գի­շեր մը կա­ռա­տան մէջ բան­տար­կուած մնա­լէ փրկուե­ցանք:

Բազ­միցս կրկնած «Աս­տուած կ՚օգ­նէ»նե­րը այժմ փո­խա­րի­նուած էր՝ «Տե­սա՞ր՝ ինչ­պէս կ՚օգ­նէ»ով:

Կինս յաղ­թա­կան էր: Ին­ծի կը մնար ըն­դու­նիլ:

***

Մին­չեւ օրս, հայ եւ օ­տար քա­րո­զիչ­ներ, վստա­հա­բար վճա­րո­վի, տու­նէ տուն պտտե­լով, Յի­սուս կամ «Ե­հո­վա» կը քա­րո­զեն:

Ըն­թեր­ցո­ղը բա­րի թող ըլ­լայ մտքէն չան­ցը­նե­լու, թէ ես ալ այդ քա­րո­զիչ­նե­րէն մէ­կը դար­ձած եմ:

Քա՛ւ լի­ցի: Ես այդ ան­ձը չեմ: Պար­զա­պէս ու­զե­ցի բաժ­նե­կից դարձ­նել ի­րա­կան պա­տա­հած եր­կու դէպ­քե­րու:

Հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րը կրնան հրաշք ո­րա­կել, իսկ թե­րա­հա­ւատ­նե­րը՝ զու­գա­դի­պու­թիւն:

Ան­հա­ւատ­նե­րը ի­րենք թող ո­րո­շեն, թէ ի՛նչ պի­տի անուա­նեն:

Մար­դիկ, երբ նեղ կա­ցու­թեան մէջ գտնուին, լուրջ ան­հանգս­տու­թեամբ մը վա­րա­կուին, ան­մի­ջա­պէս Աս­տու­ծոյ օգ­նու­թեան կը դի­մեն: Ուխ­տեր, խոս­տում­ներ, մին­չեւ իսկ շա­տեր կ՚ա­պաշ­խա­րեն ու կը դառ­նան աստուա­ծա­վախ:

Վե­րի տո­ղե­րը այս յօ­դուա­ծագ­րին չեն հա­մա­պա­տաս­խա­ներ:

Մնա­ցի նոյն ան­ձը: Ո՛չ ա­ւե­լի հա­ւա­տա­ցեալ, ո՛չ ալ նուազ թե­րա­հա­ւատ, սա­կայն քիչ մը ա­ւե­լի հա­մո­զուե­ցայ, թէ տիե­զեր­քի մէջ կայ ուժ մը, ո­րուն տուած ենք Աս­տուած ա­նու­նը եւ այդ ու­ժին հա­ւա­տա­ցող­նե­րուն տուած՝ հա­ւա­տա­ցեալ մակ­դի­րը:

Կայ նաեւ տար­բեր ուժ մը, ո­րուն տուած ենք խիղճ ա­նու­նը:

Իմ կար­ծի­քովս, այն ան­ձը, որ խիղճ ու­նի, նոյ­նիսկ՝ ին­ծի նման թե­րա­հա­ւատ­նե­րը, աս­տուա­ծա­վախ կա­րե­լի է հա­մա­րել, ինչ որ կը նշա­նա­կէ, թէ թե­րա­հա­ւատ ըլ­լա­լու կող­քին, նաեւ աս­տուա­ծա­վախ­նե­րու շար­քին կրնամ դա­սուիլ:

Կա­ռա­տան դար­պա­սին այդ վայր­կեա­նին բա­ցուե­լուն հա­մար կինս կ՚ը­սէ՝ «Աս­տուած օգ­նեց». ես կ՚ը­սեմ՝ զու­գա­դի­պու­թիւն, սա­կայն Յի­սու­սի դա­գա­ղին տա­կէն անց­նե­լէս ան­մի­ջա­պէս ետք ոտ­քիս ցա­ւին ան­հե­տա­նա­լը ոչ թէ ին­ծի նման թե­րա­հա­ւատ­նե­րը, նոյ­նիսկ ան­հա­ւատ­նե­րը չեն հա­մար­ձա­կիր զու­գա­դի­պու­թեան վե­րագ­րել:

Աշ­խար­հա­կան­ներ կան, ո­րոնք շատ մը կղե­րա­կան­նե­րէ ա­ւե­լի հա­ւա­տա­ցեալ են:

Վեր­ջերս այն­քա՜ն քննա­դա­տուե­ցաւ Ա­րամ արք. Ա­թէ­շեա­նը, ո­րուն մա­սին դար­ձեալ խօ­սի­լը ան­համ կրկնու­թիւն պի­տի ըլ­լար: (…)

Տաս­նա­մեակ մը ան­ցած է այն թուա­կա­նէն, երբ Յի­սու­սի դա­գա­ղին տա­կէն անց­նե­լէս ան­մի­ջա­պէս ետք ցա­ւերս ան­հե­տա­ցան:

Ա­մէն տա­րի, Զատ­կուան Ա­ւագ Ուր­բաթ Յի­սու­սի դա­գա­ղին տա­կէն ան­ցած ժա­մա­նակս կը յի­շեմ այդ «հրաշք»ը:

Ո­րո՞ւ ա­ղօթքն էր, որ Աս­տուած լսեց: Տա­կա­ւին թե­րա­հա­ւատ էի եւ ես Աս­տուծ­մէ չէի խնդրած, սա­կայն բու­ժում ստա­ցայ՝ շատ հա­ւա­նա­բար հա­ւա­տա­ցեալ սի­րե­լիի մը ա­ղօթք­նե­րուն միջ­նոր­դու­թեամբ:

Այդ օ­րէն ի վեր, ա­մէն ան­գամ որ անց­նիմ Յի­սու­սի դա­գա­ղին տա­կէն, ես ալ իմ կար­գիս կը յի­շեմ բո­լոր կա­րի­քա­ւոր­նե­րը:

«Եւ հի­ւան­դաց բժշկու­թիւն,

Ննջե­ցե­լոց ար­քա­յու­թիւն»:

ՊՕ­ՂՈՍ ՇԱՀ­ՄԵ­ԼԻ­ՔԵԱՆ

Լոս Ան­ճե­լըս, 2016