ԼԻԲԱՆԱՆԻ «ԵՐԿԱՐԱՁԳՈՒԱԾ» ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻՆ ՄԱՍԻՆ… ԵՒ ՈՉ ՄԻԱՅՆ

Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­կան թա­տե­րա­բե­մին վրայ վերջին օ­րե­րուն դար­ձեալ օ­րա­կարգ կը դառ­նար խորհր­դա­րա­նի ընտ­րու­թեան հար­ցը:

Մինչ տար­բեր լրագ­րող­ներ խնդրին մա­սին գրե­լով կար­ծիք կը յայտ­նէին, թէ սահ­մա­նադ­րա­կան ժամ­կէտ­նե­րով յա­ռա­ջի­կայ՝ 2017 թուա­կա­նի ամ­րան սկիզ­բին ըլ­լա­լիք խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րը դար­ձեալ պի­տի յե­տաձ­գուին, ան­դին Խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գահ Նե­պիհ Պըր­րի կը յայ­տա­րա­րէր, որ ընտ­րու­թիւն­նե­րը պի­տի կա­յա­ցուին ճիշդ ժա­մա­նա­կին եւ ո­րե­ւէ յե­տաձ­գում ար­դա­րա­նա­լի կամ ըն­դու­նե­լի չէ:

Նշենք, որ Լի­բա­նա­նի խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գահ Նե­պիհ Պըր­րի, որ այդ պաշ­տօ­նը կը վա­րէ 1992 թուա­կա­նէն ի վեր, կը հա­մա­րուի երկ­րի քա­ղա­քա­կան հա­ւա­սարակշ­ռու­թիւն­նե­րու հիմ­նա­կան հա­մա­կար­գո­ղը: Պըր­րի, որ նաեւ ա­ռաջ­նորդն է շիի երկ­րորդ գլխա­ւոր ուժ հա­մա­րուող «Ա­մալ շար­ժու­մ» («Յոյ­ս») կու­սակ­ցու­թեան, իր տա­րած գոր­ծու­նէու­թեամբ եւ մա­նա­ւանդ կշիռ ներ­կա­յաց­նող խօս­քով կը հա­մա­րուի տար­բեր եւ յա­ճախ հա­կոտ­նեայ քա­ղա­քա­կան կեցուածք­ներ ու­նե­ցող քա­ղա­քա­կան կող­մե­րու հիմ­նա­կան հա­մա­կար­գո­ղը: Նոյ­նը կա­րե­լի է ը­սել Լի­բա­նա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ, երբ երկ­րի հա­րա­ւէն (ան­ցեա­լին հա­մե­մա­տա­բար չքա­ւոր խա­ւե­րու կեդ­րոն հա­­մա­րուող) քա­ղա­քա­կան հրա­պա­րակ հա­սած Պըր­րի, կա­րե­ւոր դեր կը կա­տա­րէ մէկ կող­մէ մեղ­մաց­նե­լու հա­մար երկ­րի շիի շրջա­նակ­նե­րու ու­նե­ցած լա­րուա­ծու­թիւ­նը հան­դէպ՝ Սէու­տա­կան Ա­րա­բիոյ եւ միւս կող­մէ կը փոր­ձէ «ջու­րի ե­րե­ս­»ի վրայ պա­հել սիւն­նի աշ­խար­հին եւ Լի­բա­նա­նի մի­ջեւ ե­ղող բա­ւա­կան լարուած դրու­թիւ­նը:

Ան­շուշտ այս խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րը կը թէ­ժա­նան (խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թեանց մա­սին) ա­մէն ան­գամ, երբ երկ­րի քա­ղա­քա­կան կող­մե­րը կը յի­շեն, որ Լի­բա­նան 2013 թուա­կա­նի Մա­յի­սէն ի վեր կը շա­րու­նա­կէ գո­յա­տե­ւել ա­ռանց նա­խա­գա­հի:

Գաղտ­նիք ալ չէ, որ Լի­բա­նա­նի պէս հա­մա­կե­ցու­թեան սկզբունք­նե­րով ապ­րող երկ­րին մէջ անհ­նար է ա­ռանց քա­ղա­քա­կան հա­մա­ձայ­նու­թեան ի­րա­կա­նու­թիւն դարձ­նել նոր նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թեան կա­յա­ցու­մը:

Նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թեան հար­ցը ան­շուշտ չի պայ­մա­նա­ւո­րուիր միայն ներ­քին ազ­դակ­նե­րով ու Լի­բա­նա­նի ներ­քին դրուած­քին ծա­նօթ դէ­տե­րու հա­մար յստակ է նաեւ, որ ա­ռանց շրջա­նա­յին ազ­դե­ցիկ եր­կիր­նե­րու հա­մա­ձայ­նու­թեան ու «կա­նաչ լոյ­ս­»ին՝ անհ­նար է Պաապ­տա­յի պա­լա­տին մէջ տես­նել նոր նա­խա­գահ մը: Ա­ռանց այդ հա­մա­ձայ­նու­թեան, ինչ­պէս ան­ցեա­լին, այ­սօր ալ շատ հա­ւա­նա­կան է, որ ընտ­րուե­լիք ո­րե­ւէ նա­խա­գահ կրնայ տար­բեր հան­գա­մանք­նե­րու բե­րու­մով թի­րախ դառ­նալ եւ նոյ­նիսկ սպան­նուիլ:

Բա­ցի այս բո­լո­րէն, Սու­րիոյ մէջ ըն­թա­ցող պա­տե­րազ­մը եւ բախ­ման դռնե­րը հա­սած սիւն­նի-շիի լա­րուա­ծու­թիւ­նը եւս կը դժուա­րաց­նեն այդ յոյժ կա­րե­ւոր օ­րա­կար­գին ի­րա­կա­նա­ցու­մը:

Պէտք չէ ան­տես առ­նել, որ Լի­բա­նա­նի նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թիւ­նը ի­րա­կա­նաց­նող «թիւ մէկ քուար­կո­ղ»­նե­րը նախկին դե­րա­կա­տար­նե­րը չեն: Այ­սինքն մինչ մօ­տիկ ան­ցեա­լին Լի­բա­նա­նի «Ալ Նըժ­մէ» հրա­պա­րա­կին վրայ գտնուող երկ­րի խորհր­դա­րա­նի թիւ մէկ քուէար­կող­նե­րը կը հա­մա­րուէին՝ Դա­մաս­կոսն ու Ո­ւա­շինկ­թը­նը, այ­սօր մէկ ու միակ քուէար­կող­ներ չկան:

Լի­բա­նա­նի նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծուի ա­նուան դի­մաց ի­րենց վճռո­րոշ «այ­՛ո»ն պէտք է տան Թեհ­րա­նը, Ռիա­տը, Փա­րի­զը եւ Մոս­կուան: Ան­շուշտ ա­սոնց վրայ պէտք է գու­մա­րել Սպի­տակ տան «ա­յո՛»ն, ու յստակ է, որ այս ի­րա­վի­ճա­կին մէջ Լի­բա­նա­նի պէս երկ­րի մը նա­խա­գահ ընտ­րել-չընտ­րե­լու հար­ցը չի կրնար ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն կամ կա­րե­ւո­րա­գոյն օ­րա­կարգ հա­մա­րուիլ:

Վե­րա­դառ­նա­լով երկ­րի խորհր­դա­րա­նի ընտ­րու­թեան հար­ցին՝ հարկ է յի­շեց­նել, որ Լի­բա­նա­նի վեր­ջին խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րը տե­ղի ու­նե­ցած էին 2009 թուա­կա­նի Յու­նի­սին: 128 ե­րես­փո­խան­նե­րէ բաղ­կա­ցող խորհր­դա­րա­նը (ըստ երկ­րի սահ­մա­նադ­րու­թեան խորհր­դա­րա­նը կը բաղ­կա­նայ՝ 64 իս­լամ եւ 64 քրիս­տո­նեայ ե­րես­փո­խան­նե­րէ) այդ թուա­կա­նէն ի վեր եր­կու տար­բեր ա­ռիթ­նե­րով յե­տաձ­գած էր ընտ­րու­թիւն­նե­րը: Մինչ օ­րէն­քով սահ­մա­նուած է իւր­ա­քան­չիւր չորս տա­րին ան­գամ մը ընտ­րու­թիւն­ներ կա­յաց­նել, խորհր­դա­րա­նը ար­տա­կարգ նիս­տեր գու­մա­րե­լով ա­ռա­ջին ան­գամ 2013 թուա­կա­նի Մա­յի­սին եւ երկ­րորդ ան­գամ 2014 թուա­կա­նի Նո­յեմբե­րին ինք­զինք կը վե­րա­նո­րո­գէր եւ կը յե­տաձ­գէր ընտ­րու­թիւն­նե­րը: Բնա­կա­նա­բար այս քայ­լը երկ­րի քա­ղա­քա­ցիա­կան խմբա­ւո­րում­նե­րուն հա­մար ցայ­սօր ալ կը հա­մա­րուի ան­վա­ւեր եւ հա­կաօ­րի­նա­կան քայլ, բայց տրուած ըլ­լա­լով, որ Լի­բա­նան կը կա­ռա­վա­րուի հա­մայն­քա­յին-կրօ­նա­կան դրու­թեամբ մը, երկ­րի հա­մայն­քա­պե­տերն ու քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­ւը կը շա­րու­նա­կեն ի­րենց տի­րա­պե­տու­թեան տակ պա­հել քա­ղա­քա­կան ընդ­հա­նուր ի­րադ­րու­թիւ­նը:

Տե­ղին է յի­շել նաեւ, որ մաս­նա­ւո­րա­պէս 2015 թուա­կա­նին երկ­րին մէջ մեծ ծա­ւալ ստա­ցած բո­ղո­քի ա­լի­քին ըն­թաց­քին (աղ­բա­հա­նու­թեան խնդրին հե­տե­ւան­քով) քա­ղա­քա­ցիա­կան շար­ժում­նե­րը նոյն­պէս ա­մէն ճիգ ը­րին ընտ­րու­թիւն­նե­րու հար­ցը դար­ձեալ օ­րա­կար­գի վրայ բե­րե­լու հա­մար, սա­կայն զա­նա­զան պատ­ճառ­նե­րու բե­րու­մով ա­նոնք չկա­րո­ղա­ցան դրա­կան ոչ մէկ քայլ կա­տա­րել եւ ե­րեք ա­միս տե­ւած բո­ղո­քի հա­ւաք­նե­րը եւ սրա­ցու­մը իր ա­ւար­տին կը հաս­նէր ա­ռանց շօ­շա­փե­լի ար­դիւք­նե­րու հաս­նե­լու: Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­ցիա­կան շար­ժում­նե­րու օ­րա­կար­գը բո­լո­րո­վին այլ թե­մա ու­նի, բայց պէտք է նշել, որ այդ շար­ժում­նե­րուն ձա­խող­ման հիմ­նա­կան կէ­տը քա­ղա­քա­կան «ապ­րող» ու­ժե­րուն բո­ղո­քի ընդ­հա­նուր հար­թա­կէն բա­ցա­կա­յու­թիւնն էր, ինչ­պէս նաեւ քա­ղա­քա­կան կամ­քի եւ լուրջ ծրա­գիր­նե­րու բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը:

Բա­ցի այս բո­լո­րէն կայ նաեւ ընտ­րա­կան օ­րէն­քի թնճու­կը: Այս խնդի­րը, որ անց­նող վեց տա­րի­նե­րուն ըն­թաց­քին շա­րու­նա­կեց մնալ ե­րես­փո­խան­նե­րու եւ քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րու «մտա­հո­գու­թեան» գլխա­ւոր ա­ռանց­քը, կը շա­րու­նա­կէ մնալ վի­ճար­կու­մի եւ հա­կա­սու­թիւն­նե­րու ա­ռար­կայ հի­մնա­հարց մը: Լի­բա­նան­ցի­նե­րը վեր­ջին ան­գամ ընտ­րու­թիւն կա­տա­րած էին հիմ­նուե­լով 1960 թուա­կա­նին պատ­րաս­տուած օ­րէն­քի մը վրայ, ո­րուն դի­մաց երկ­րի տար­բեր խա­ւե­րը ու մաս­նա­ւո­րա­պէս քրիս­տո­նեայ խա­ւին կա­րե­ւոր մէկ մա­սը օ­րէն­քը կը հա­մա­րէր ա­նար­դար: Եւ այս օ­րէն­քին դի­մաց թեր ու դէմ կար­ծիք­նե­րու եւ տե­սա­կէտ­նե­րու առ­կա­յու­թիւ­նը կը ստի­պէր քա­ղա­քա­կան կող­մե­րը՝ ստեղ­ծել խորհր­դա­րա­նա­կան յա­տուկ յանձ­նա­խումբ մը, ո­րուն հիմ­նա­կան նպա­տա­կը պի­տի ըլ­լար ա­պա­հո­վել երկ­րի քա­ղա­քա­կան կամ­քը ար­տա­յայ­տող բո­լոր ու­ժե­րուն կար­ծիք­նե­րու քննար­կումն ու ըս­տայնմ ար­դար նոր ընտ­րա­կան օ­րէն­քի մը պատ­րաս­տու­թիւ­նը:

Բայց ինչ­պէս բո­լոր հար­ցե­րը, այս հար­ցը եւս կը ձգձգուէր ու ցայ­սօր ալ խորհր­դա­րա­նի եր­դի­քին տակ գոր­ծող մար­մի­նը չյա­ջո­ղե­ցաւ պատ­րաս­տել ու մշա­կել ընտ­րա­կան նոր օ­րի­նա­գիծ մը:

Ա­հա այս տուեալ­նե­րուն լոյ­սին տակ է, որ բա­ւա­կան բարդ եւ ա­նի­րա­կա­նա­նա­լի կը թուի, որ լի­բա­նան­ցի­նե­րը յա­ջո­ղին ընտ­րել ի­րենց նոր խորհր­դա­րա­նը յա­ռա­ջի­կայ տա­րի՝ 2017 թուա­կա­նի ամ­րան սկիզ­բը։

Ան­կախ ան­կէ, որ քա­ղա­քա­կան բո­լոր կող­մե­րը տիւ եւ գի­շեր կը խօ­սին ընտ­րու­թեանց կա­յաց­ման կա­րե­ւո­րու­թեան մա­սին, սա­կայն յստակ է, որ այդ կող­մե­րէն շա­տեր օգ­տուե­լով տա­րած­քաշր­ջա­նին մէջ տի­րող ծանր դրու­թե­նէն, կը փոր­ձեն ա­մէն գնով պահ­պա­նել ի­րենց ա­թոռ­նե­րը: Երկ­րի մը մէջ, ուր քա­ղա­քա­կան կեան­քի բո­լոր ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը դրուած են հո­րի­զո­նա­կան եւ ի­րա­րու չհան­դի­պող զու­գա­հեռ­նե­րու վրայ, շատ բնա­կան է, որ ար­տա­քին ու­ժե­րու ան­մի­ջա­կան ազ­դե­ցու­թեամբ եւ գոր­ծօն­նե­րով ա­ռաջ­նոր­դուող­նե­րը պի­տի կա­տա­րեն ոչ թէ լի­բա­նան­ցի ժո­ղո­վուր­դին կամ­քը, այլ նոյն ի­րենց «տէ­րե­րուն» թե­լադ­րան­քը:

Ու հա­կա­ռակ այս­քան խճճուած եւ պայ­թիւ­նավտանգ ըն­թաց­քի տա­նող տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րուն, Լի­բա­նան կը շա­րու­նա­կէ մնալ հա­մե­մա­տա­բար խա­ղաղ եւ ա­պա­հով եր­կիր մը: Ան­շուշտ այդ ա­պա­հո­վու­թեան պահ­պան­ման մէջ եւս կան քա­ղա­քա­կան կամ­քի տար­բեր դրսե­ւո­րում­ներ ու պայ­մա­նա­ւո­րուա­ծու­թիւն­ներ:

Ո­ւա­շինկ­թը­նի եւ նոյ­նիսկ Մոս­կուա­յի հա­մար այ­սօ­րուան դրուած­քով «կար­միր գի­ծ» կը հա­մա­րուի Լի­բա­նա­նի կա­յու­նու­թիւնն ու ա­պա­հո­վու­թիւ­նը: Ու այս գլխա­ւոր եր­կու ու­ժե­րը ի­րենց ան­մի­ջա­կան ար­բա­նեակ­նե­րուն շնոր­հիւ ու վե­րահս­կո­ղու­թեամբ կը շա­րու­նա­կեն որ­պէս «կա­ռա­վա­րե­լի քաո­ս­»ի վի­ճա­կին մէջ պա­հել այս եր­կի­րը, որ 1970-ա­կան­նե­րուն սկիզ­բը ծա­նօթ էր որ­պէս «Ա­րե­ւել­քի Փա­րի­զ­»ը։ Ան սա­կայն ա­ւե­լի վերջ դար­ձաւ Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ա­մե­նէն ա­րիւ­նա­լի եւ վտան­գա­ւոր հա­կա­մար­տու­թեանց օ­ճախ­նե­րէն մին:

Այս բո­լո­րէն ան­դին յստակ է նաեւ, որ այ­սօր ա­ռանց խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թեանց կա­յաց­ման կամ նոյ­նիսկ երկ­րի ա­ռա­ջին դէմ­քին՝ նա­խա­գա­հին ընտ­րու­թեան, Լի­բա­նան «գէշ-ա­ղէ­կ» կրնայ «հե­զա­սա­հ» կեր­պով շա­րու­նա­կել իր կեան­քը:

Ու հիմ­նա­կան նա­խա­պայ­մա­նը՝ ա­նոր ջու­րե­րուն մէջ ե­ղած կա­զա­յին պա­շար­նե­րու պահ­պան­ման խնդիրն է, ո­րուն հա­մար ա­րեւմ­տեան աշ­խարհն ու Մոս­կուան մօ­տիկ ա­պա­գա­յին պատ­րաս­տի ծրա­գիր­ներ պի­տի դնեն «շուա­րա­ծ» լի­բա­նան­ցի­նե­րու սե­ղա­նին:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան