ԿՐԹՈՒ­ԹԵԱՆ ՀԱ­ՄԱ­ԿԱՐ­ԳԻ ԱՅ­ԼԸՆՏ­ՐԱՆՔ­ՆԵՐ

Կրթա­կան վե­րա­մու­տի այս օ­րե­րուն սկսե­լով պա­տաս­խա­նա­տու պե­տա­կան եւ վար­չա­կան ա­տեան­նե­րէն, բո­լոր ծնող­նե­րու եւ ու­սուց­չա­կան կազ­մի մտա­հո­գու­թեան ա­ռանց­քը կը կազ­մէ լա­ւա­գոյն պայ­ման­նե­րը ա­պա­հո­վել մատ­ղաշ սե­րուն­դի ան­հատ­նե­րուն:

Մինչ­դեռ կրթու­թեան եւ դաս­տիա­րա­կու­թեան ար­դիա­կան մօ­տե­ցում ցու­ցա­բե­րող ան­ձե­րու հա­մա­տա­րած կար­ծի­քը այն է, որ ներ­կայ կրթա­կան հա­մա­կար­գը ե­րա­խա­նե­րու, թէ պա­տա­նի­նե­րու բնու­թեան բո­լո­րո­վին հա­կա­սող դրու­թիւն մըն է: «Բնու­թիւ­նը սի­րող ե­րա­խան կը բան­տար­կուի փակ դռնե­րու ե­տին, չորս պա­տե­րու մի­ջեւ։ Շար­ժու­մը սի­րող տղուն կը պար­տադ­րուի ան­շար­ժա­նալ։ Ա­ռար­կա­նե­րով զբա­ղե­լու հա­կա­մէտ պա­տա­նին գա­ղա­փար­նե­րու յոր­ձան­քին կը յանձ­նուի։ Տրա­մա­բա­նել ցան­կա­ցող ե­րի­տա­սար­դին կը պար­տադ­րուի գի­տե­լիք ամ­բա­րել իր յի­շո­ղու­թեան մէջ։ Երբ ե­րի­տա­սար­դը կը ձգտի ո­գե­ւո­րուիլ, պա­տիժ­ներ կը կի­րար­կուին ա­նո­ր»։

Վե­րո­յի­շեալ հաս­տա­տում­նե­րը կը պատ­կա­նին զուի­ցե­րա­ցի ման­կա­վարժ Ա­տոլֆ Ֆէր­րիէ­րին, որ 1921 թուա­կա­նին հիմ­նած է «Նոր կրթու­թեան մի­ջազ­գա­յին միա­բա­նու­թիւ­ն­»ը, ո­րու անդ­րա­նիկ գի­տա­ժո­ղո­վը հա­մախմ­բեց Ֆրե­նէի, Մոն­թես­սո­րիի եւ Գու­զի­նէի նման հա­մա­խոհ­ներ եւ ար­դի կրթու­թեան ա­ռաջ­նորդ ջա­տա­գով­ներ: Այս հաս­տա­տում­նե­րը ներ­կա­յիս ար­դէն կը կրկնուին ծնող եւ դաս­տիա­րակ­նե­րու կա­րե­ւոր զան­գուա­ծի մը կող­մէ ալ, ո­րուն զգա­լի մէկ կո­տո­րա­կը ընտ­րած է «այ­լընտ­րա­կա­ն» (alternative) կր­­թա­կան հա­մա­կար­գը, որ ներշն­չուած է ման­կա­վար­ժա­կան յե­ղաշր­ջա­յին սկզբունք­նե­րէ: Այս վեր­ջին­նե­րուն հա­մա­ձայն՝ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւ­նը պէտք է ըն­ծա­յել դպրո­ցա­կան յա­ջո­ղու­թե­նէն ա­ւե­լի՝ ա­շա­կեր­տին ան­հա­տա­կան ամ­բող­ջա­կան զար­գա­ցու­մին, որ կ՚ընդգր­կէ մտա­յին, ձե­ռա­յին, ֆի­զի­քա­կան, զգա­ցա­կան, գե­ղա­րուես­տա­կան եւ քա­ղա­քա­ցիա­կան են­թա­բա­ժա­նում­նե­րը: Ի սկզբա­նէ հաշ­ման­դամ եւ կեան­քի անն­պաստ պայ­ման­ներ ու­նե­ցող ե­րա­խա­նե­րու հա­մար նա­խա­տե­սուած այս կրթա­կան հա­մա­կար­գը ներ­կա­յիս մե­ծա­մաս­նու­թեամբ մաս­նա­ւոր կրթու­թեան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու մէջ է, որ կը կի­րար­կուի:

Դա­սա­կան կրթու­թեան նկատ­մամբ ծնող­նե­րու մօտ տի­րող հա­մա­տա­րած կար­ծիք­նե­րու հա­մա­ձայն՝ ներ­կայ գո­յա­վի­ճա­կին մէջ ե­րա­խա­նե­րը յա­ճախ խոշ­տան­գու­մի կ՚են­թար­կուին զբօ­սան­քի ժա­մե­րուն, ու­սուց­ման ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը ան­պատ­շաճ է, թուա­յին գնա­հա­տա­կա­նի դրու­թիւ­նը ա­շա­կեր­տին անձ­կու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ, ուս­ման մա­կար­դա­կը հետզ­հե­տէ ա­ւե­լի ցած է՝ ա­շա­կերտ­նե­րու ան­հա­ւա­սա­րակ­շիռ ու­նա­կու­թեան, ա­նոնց հա­մար ան­շա­հագր­գիռ նիւ­թե­րու ու­սուց­ման, նե­ղա­ցու­ցիչ ժա­մե­րու պատ­ճա­ռած ընդ­հա­նուր ան­տար­բե­րու­թեան հե­տե­ւան­քով եւ այլն: Այս կար­գի անն­պաստ պայ­ման­նե­րէն դժգոհ են թէ՛ ու­սու­ցիչ­նե­րը, թէ՛ ծնող­նե­րը, թէ՛ ալ ու մա­նա­ւանդ ա­շա­կերտ­նե­րը: Ու­սու­ցիչ­նե­րը կաշ­կան­դուած են գեր­յա­գե­ցած կրթա­կան տա­րե­կան ծրագ­րի կի­րար­կու­մին պար­տադ­րան­քով, նաեւ գնա­հա­տան­քի ներ­կայ դրու­թեան ստեղ­ծած ար­տա­կարգ ճնշու­մին հե­տե­ւան­քով: Ու­սու­ցիչ­նե­րու մի­ջեւ վեր­ջերս կա­տա­րուած հար­ցա­խոյ­զի մը հա­մա­ձայն՝ ա­նոնց 54 առ հա­րիւ­րը կը խոս­տո­վա­նի ապ­րած ըլ­լալ ջղաս­պա­ռու­մի մէջ, իսկ 68 տո­կո­սը կը մտա­ծէ իր աս­պա­րէ­զը փո­խել: Ե­րա­խա­նե­րու մէջ ալ դժգո­հու­թիւ­նը հա­մա­տա­րած է. 2010 թուա­կա­նին ժո­ղովր­դա­կան մի­ջին դա­սա­կար­գի թա­ղե­րուն մէջ կա­տա­րուած հար­ցա­խոյ­զի մը ար­դիւնք­նե­րուն հա­մա­ձայն՝ դպրո­ցա­կան տա­րի­քի ե­րա­խա­նե­րուն ե­րեք քա­ռոր­դը նախ­նա­կան թէ երկ­րոր­դա­կան դա­սըն­թացք­նե­րու հե­տե­ւիլ չի փա­փա­քիր, քա­ռորդն ալ կը ձանձ­րա­նայ դա­սե­րու ըն­թաց­քին, իսկ կէ­սէն ա­ւե­լին կը խոս­տո­վա­նի վայ­րագ վե­րա­բե­րու­մի են­թար­կուած ըլ­լալ: Ա­ւե­լի բա­րե­կե­ցիկ մի­ջա­վայ­րե­րու մէջ ե­րա­խա­նե­րուն գլխա­ւոր մտա­հո­գու­թիւնն է ձա­խո­ղե­լու անձ­կու­թիւնն ու վա­խը:

Ան­շուշտ, թէ մեծ թի­ւով ա­շա­կերտ­ներ եւ կրթա­կան հաս­տա­տու­թիւն­ներ վե­րո­յի­շեալ տխուր տե­սա­րա­նէն հե­ռու են: Այ­սու­հան­դերձ ազ­գա­յին կրթա­կան հա­մա­կար­գին մէջ 50 տա­րի­նե­րու փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նե­ցող նախ­կին ու­սու­ցի­չի մը կար­ծի­քով «6 տա­րե­կա­նէն սկսեալ 10-էն 12 տա­րի շա­րու­նակ պար­տադ­րուած ա­ռար­կա­նե­րը սոր­վե­լու նպա­տա­կով ե­րա­խան բազ­մա­թիւ դա­սա­պա­հեր գրե­թէ ան­շարժ նստե­լու ստի­պել նոյն նստա­րա­նին վրայ՝ ապ­րե­լու կերպ մը չի կրնար ըլ­լա­լ»: Ըստ նոյն ման­կա­վար­ժին՝ այս­պէ­սով ե­րա­խա­յին ան­հա­տա­կա­նու­թիւն մը դառ­նա­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը կը խլուի իր­մէ:

Յա­մե­նայն դէպս, ծնող­նե­րը սկսած են հա­կազ­դել, ո­րո­նե­լով ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կէն ձեր­բա­զա­տե­լու մի­ջոց­ներ: Մօ­տա­ւոր ան­ցեա­լին, ո­րոշ թի­ւով ծնող­ներ ի­րենց զա­ւակ­նե­րը ար­ձա­նագ­րե­ցին ոչ-պե­տա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու մէջ, իսկ ներ­կա­յիս սկսած են ուղ­ղուիլ դէ­պի ման­կա­վար­ժա­կան «այ­լընտ­րա­կա­ն» հաս­տա­տու­թիւն­ներ: Այս­պէս, «Սթէյ­նե­ր» դպրո­ցին մէջ ե­րա­խան ա­ռի­թը ու­նի միա­ժա­մա­նակ հե­տե­ւե­լու կա­րի, մե­տա­ղով, ա­տաղ­ձով աշ­խա­տե­լու, պար­տիզ­պա­նու­թեան, քան­դա­կա­գոր­ծու­թեան, թատ­րո­նի եւ ե­րաժշ­տու­թեան նա­խա­փոր­ձեր ը­նե­լու, եւ այս բո­լո­րը ման­կա­պար­տէ­զէն սկսեալ մին­չեւ երկ­րոր­դա­կան դա­սըն­թացք: «Այ­լընտ­րա­կա­ն» հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը մէ­կը միւ­սէն բա­ւա­կան կը տար­բե­րին. «Սթէյ­նե­ր» դպրո­ցի դա­սըն­թացք­նե­րուն մէջ ու­սու­ցուող ա­ռար­կա­նե­րը գե­ղա­րուես­տի ճիւ­ղերն են, մինչ­դեռ Ֆրե­նէ կամ Լի­վինկ Սքու­լի մէջ նա­խա­պա­տուու­թիւ­նը կը տրուի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան, քա­ղա­քա­ցիա­կան գի­տակ­ցու­թեան, բնա­պա­հու­թեան եւ այլն զար­գաց­ման: Այս դա­սըն­թացք­նե­րու հա­սա­րա­կաց ո­գին է տղուն մէջ զար­գաց­նել աշ­կեր­տա­կան ո­րոշ մղում՝ շեշ­տե­լու հա­մար գոր­ծօն աշ­խա­տու­թիւ­նը (ստեղ­ծել, դպչիլ, ձեռ­քով գոր­ծել փո­խա­նակ կրա­ւո­րա­կան ձե­ւով մտիկ ը­նե­լու), նպաս­տե­լու հա­մար՝ բազ­մա­ռար­կայ գոր­ծու­նէու­թեան: Այս կեր­պով է, որ կա­րե­լի կը դառ­նայ օգ­նել ա­նոր ան­կա­խու­թեան, ինք­նա­բա­ւու­թեան, միշտ նե­ցուկ կանգ­նե­լով եւ ըն­կե­րա­նա­լով ա­նոր հնա­րա­միտ քայ­լե­րուն:

Ա­ւե­լի ա­զա­տա­միտ եւ խրա­խու­սիչ դաս­տիա­րակ­չա­կան այս նո­րա­գոյն ե­ղա­նակ­նե­րը հա­ւա­քա­բար՝ կը մի­տին բո­լո­րո­վին տար­բեր տե­սան­կիւ­նէ դի­տար­կել ե­րա­խան, ինչ­պէս նաեւ ե­րա­խայ-չա­փա­հաս յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը: Բազ­մա­կող­մա­նի ու­սու­ցում, ծրագ­րա­յին եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցա­կան աշ­խա­տու­թիւն, պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան թե­լադ­րու­թիւն եւ ման­կա­վար­ժա­կան ա­ռանց­քա­յին նման ե­ղա­նակ­նե­րը ե­րա­խա­յին ան­հա­տա­կա­նու­թիւ­նը կը յղկեն: Այ­լընտ­րա­կան դպրո­ցէ շրջա­նա­ւարտ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը, ըստ ծնող­նե­րէն մէ­կուն հաս­տա­տու­մին, ու­նին հա­սա­րա­կաց կէ­տեր, ինչ­պէս՝ դիւ­րին ըն­կե­րու­թիւն, ու­րի­շին նկատ­մամբ հե­տաքրք­րու­թիւն, նա­խա­ձեռ­նու­թեան ո­գի, ճամ­բոր­դու­թեան ցան­կու­թիւն եւ այլն: Ա­նոնք նուազ ճա­կա­տագ­րա­պաշտ են, ինչ որ կը դիւ­րաց­նէ ա­նոնց ըն­կե­րա­յին եւ ար­հես­տա­վար­ժա­կան յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րը:

Այ­սու­հան­դերձ կան նաեւ ան­պա­տեհ կէ­տեր եւ կարգ մը հար­ցեր. նախ այս դպրոց­նե­րու գի­նը (յա­ճախ տա­րե­կան 5.000 եւ­րո­յէն ա­ւե­լի), դպրոց­նե­րու ան­բա­ւա­րար թի­ւը, որ եր­բեմն ծնող­նե­րը կը պար­տադ­րէ փո­խադ­րուե­լու՝ մօ­տե­նա­լու հա­մար դպրո­ցին, նաեւ այն հան­գա­ման­քը, որ դպրո­ցը գրե­թէ եր­բեք՝ ման­կա­պար­տէզ, նախ­նա­կան եւ մի­ջին դա­սըն­թացք­նե­րը միա­ժա­մա­նակ չ՚ընդգր­կեր: Իսկ ա­մե­նէն կա­րե­ւոր հար­ցը ներ­կա­յիս կը մնայ դպրոց­նե­րու ան­հա­մե­մատ ո­րա­կը. «այ­լընտ­րա­կան դպրո­ց» պի­տա­կին տակ կա­րե­լի է հան­դի­պիլ ինչ­պէս լա­ւա­գոյ­նին, նոյն­պէս ալ՝ վա­տա­գոյ­նին: Գլխա­ւոր պատ­ճառն է կրթու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան մօտ այս դպրոց­նե­րու ո­րա­կա­ւոր­ման եւ վե­րահս­կո­ղու­թեան վե­րա­բե­րեալ կա­նո­նագ­րու­թեան մը բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը: Յե­տոյ այս կար­գի դպրոց­նե­րէ շրջա­նա­ւարտ­նե­րուն ա­ռանձ­նաշ­նոր­հեա­լի գո­յա­վի­ճա­կը ըն­կե­րա­յին ա­նար­դա­րու­թեան եւ ան­հա­ւա­սա­րու­թեան լուրջ հար­ցեր կը ստեղ­ծէ:

Յա­մե­նայն դէպս, ներ­կա­յիս հա­կա­ռակ կարգ մը ան­պա­տե­հու­թիւն­նե­րու, այ­լընտ­րա­կան վե­րո­յի­շեալ դպրոց­նե­րը Ֆրան­սա­յի Կրթու­թեան նա­խա­րա­րու­թեան լուրջ ու­շադ­րու­թեան ա­ռար­կան դար­ձած են: Այս վեր­ջի­նը ո­րո­շած է լա­ւա­գոյնս կա­ռա­վա­րել նշեալ հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը, ա­նոնց ո­րա­կա­ւոր­ման չա­փա­նի­շե­րը յստա­կաց­նե­լով:

Քա­ղեց՝ ՍՈՒ­ՐԷՆ ՇԷ­ՐԻՔ

«Նոր Յա­ռա­ջ», Փա­րիզ