ԻԿՆԱՍԻՕ ԲԱԼԱՍԱՆԵԱՆ. «ՄԵԾԱՊԷՍ ՏՊԱՒՈՐՈՒԱԾ ԵՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹԵԱՄԲ»

ԺԱՄԱՆԱԿ-ի հարցումներուն կը պատասխանէ արժանթինահայ գործարար եւ հասարակական գործիչ Իկնասիօ Բալասանեան:

-Պարոն Բալասանեան, սա ձեր առաջի՞ն այցն է Հայաստան: Ի՞նչ նպատակով եկած էք:

-Սա արդէն իմ երրորդ այցելութիւնն է: Առաջին անգամ Հայաստան եկած եմ որպէս Արժանթինի ՀԲԸՄ-ի «Մարի Մանուկեան» վարժարանի աւարտական դասարանի ուսանող: Արժանթինի մէջ 1979 թուականէն աւանդութիւն դարձած է՝ տնօրէն Գէորգ Մարաշլեանի նախաձեռնութեամբ, որ ՀԲԸՄ-ի աւարտական դասարանի աշակերտները ամբողջ տարին իրենց ծնողքի օգնութեամբ վարժարանի՝ արդէն համբաւ ստացած ճաշարանին մէջ տարբեր աշխատանքներ կատարեն, եւ հաւաքուած հասոյթով, ամավերջի քննութիւններէ ետք ճանաչողական այց կատարեն Հայաստան: Այս այցելութիւնները միայն պտոյտի-զբօսաշրջութեան բնոյթ չունին, այլ ունին ուրիշ նպատակ. շրջանաւարտները տեսնեն իրենց հայրենիքը, շրջին ու այցելեն պատմամշակութային արժէք ունեցող վայրերը՝ Մատենադարան, Ազգային գրադարան, Պատմութեան թանգարան եւ այլ տարբեր արուեստի, մշակութային եւ եկեղեցական կառոյցներն ու շրջակայքը, մասնաւորապէս այցելեն մարզերը՝ Սիւնիք, Կապան, Գեղարքունիք եւ Լոռի:

-Քանի՞ օր կը տեւէ ուսուցողական բնոյթ կրող այդ ճամբորդութիւնը:

-Այս ճամբորդութիւնը 15 օր կը տեւէ: Աշակերտներուն կ՚ուղեկցին իրենց ուսուցիչները, որոնք մանրամասն տեղեկութիւններ կու տան այն վայրերու մասին, որոնք կարեւոր են հայութեան համար: Այս այցերը կը վերաորակաւորեն աշակերտները եւ անոնց՝ Հայաստանը մօտէն տեսնելու ցանկութիւնը կը դարձնեն իրականութիւն:

-Առաջին անգամ 1999-ին այցելած էք Հայաստան: Ի՞նչ յիշողութիւններ ունիք:

-Այդ ժամանակուայ Հայաստանը շատ տարբեր էր այսօրուան Հայաստանէն։ Բայց նշեմ, որ այդ այցը խթան հանդիսացաւ, որպէսզի աւելի ամրապնդեմ իմ ու Հայաստանի միջեւ գոյութիւն ունեցող կապը: Երկրորդ անգամ Հայաստան եկայ 2015-ին, երբ ՀԲԸՄ-ը ուսանողական հաւաք կազմակերպած էր: Այդ հաւաքի շնորհիւ հնարաւորութիւն ունեցայ շփուելու տարբեր երկիրներէ Հայաստան եկած երիտասարդներու հետ: Իսկ այս տարուան այցս ունի զբօսաշրջային բնոյթ, որովհետեւ եկած եմ անասնաբուժութիւն ուսումնասիրող կնոջս հետ, եւ ան այստեղ համալսարանական յատուկ դասընթացքի մը կը մասնակցի: Միասին պիտի փորձենք այցելել տարբեր շրջաններ, ծանօթանալ նոր մարդոց եւ այսօրուան Հայաստանին:

-Դուք շրջանաւարտ եղած էք Արժանթինի ՀԲԸՄ «Մարի Մանուկեան» վարժարանէն: Կրնա՞ք պատմել դպրոցի ունեցած դժուարութիւններու եւ դպրոցի ընդհանուր վիճակի մասին:

-«Մարի Մանուկեան»ը աւարտելէ ետք, դասընկերներու հետ եղած եմ վարժարանի կամաւոր աշխատողներէն մին: Դպրոցը ունի քառասուն տարուան պատմութիւն եւ աւանդութիւններ: Մեր վարժարանի խնդիրները ընդհանրապէս ՀԲԸՄ-ը կը լուծէ:

Արժանթինի հայկական գաղութին համար, այսօր առաջնային խնդիր է հայախօսութիւնը: Յիշենք, որ Արժանթինի գաղութը ձեւաւորուած է Մեծ եղեռնէն փրկուած ու Արժանթին հասած հայորդիներով: Իմ ու ընկերներուս նախահայրերը այդ սերունդի ներկայացուցիչներն են, որոնք տան մէջ հայերէն կը խօսէին եւ կը փորձէին լեզուական «գիտակցութիւնը» փոխանցել յետագայ սերունդներուն՝ մեր ծնողքին: Սակայն երրորդ սերունդը՝ մենք, դժուար վիճակի մէջ յայտնուած ենք: Հայերէնն ու սպաներէնը իրարմէ շատ տարբեր լեզուներ են, եւ այդ պատճառով Արժանթինի հայ երիտասարդները հայերէն խօսելու դժուարութիւն ունին, կը դժուարանան լեզուն սորվիլ: Դպրոցները մեծ ճիգեր կը գործադրեն, որպէսզի լեզուն կենդանի ու հասանելի ըլլայ, սակայն սա չի լուծեր խնդիրը, երբ լեզուն ամէնօրեայ կիրառման մէջ չէ, կը դառնայ երկրորդական լեզու, ու հայերէն խօսողներուն թիւը կը պակսի:

-Յայտնի է, որ Հարաւային Ամերիկայի հայութիւնը շատ խոր արմատներ ունի ինքնութեան հարցին վերաբերեալ: Ձեր կարծիքով, ի՞նչ է գաղտնիքը. չէ՞ որ շատերդ հայերէն չէք խօսիր, բայց հայեցի ու հայկական զգացումներով ու գիտակցութեամբ ապրող հայեր էք:

-Մեր նախնիները շատ մեծ ջանքեր գործադրեցին, որպէսզի այդ գիտակցութիւնը ամրապնդուի մեր մէջ: Այսօր արժանթինահայերը ամուր կապերով կապուած են Հայաստանի հետ, մենք Հայաստանով կ՚ապրինք: Ինքնութեան հարցը մեզի համար ամէնօրեայ ապրումի վերածուած հարց է:

-Յայտնի է, որ Հարաւային Ամերիկայի, յատկապէս Արժանթինի մէջ, հայութիւնը շատ մեծ յարգանք կը վայելէ: Եղեռնի մասին բացայայտ խօսիլը խնդիրներ չի յառաջացներ, որովհետեւ այդ երկիրները մեծաւ մասամբ ընդունած են այդ փաստը: Այսօր, բացի այդ բոլորէն, ի՞նչ խնդիրներ ունի հայութիւնը Հարաւային Ամերիկայի մէջ: Յայտնի է նաեւ, որ Ատրպէյճանը ջանք կը թափէ տարածքաշրջանի մէջ եւ կը փորձէ իրեն համար այդ հասարակութեան մէջ տեղ ստեղծել:

-Կը փափաքիմ նշել, որ Հարաւային Ամերիկայի կարգ մը երկիրներ, ինչպէս՝ Պրազիլ, Արժանթին եւ Ուրուկուայ, հիմնուած են այլ երկիրներէ այդ ափերը գաղթական քաղաքացիներու հոսքերու վրայ, եւ այդ մարդիկ ջանքեր գործադրած են, որ այդ երկիրները յառաջընթաց ապրին ու զարգանան:

Յիշենք, որ Ուրուկուայը մեր արհաւիրքը ընդունած առաջին երկիրն է, իսկ Արժանթինը իր երեք հիմնական հաստատութիւններով՝ օրէնսդրական, դատաիրաւական, գործադիր բարձրագոյն մարմիններու որոշումներով ընդունած է զայն: Մենք՝ որպէս այդ տարածքը ապրող հայեր, հպարտ ենք, որ մեր երկիրներու ղեկավարութիւնը այսպիսի վերաբերմունք ունի եւ ընդունած է անժխտելի փաստը: Հետեւաբար, մեզի համար օրակարգային չէ պայքարիլ, որ այդ երկիրները առեւտրական փոխգործակցութիւն ունենան Ատրպէյճանի հետ։ Սակայն երբեմն, որպէս համայնք, հակազդեցութիւն ունեցած ենք: Շատ անգամներ, մենք բաւական բուռն ձեւով արձագանգած ենք Ատրպէյճանի քայլերուն: Տեղւոյն ժողովուրդը միշտ բարձր գնահատած է ու կը գնահատէ հայութիւնը:

-Ի՞նչ փոխուած է Հայաստանի մէջ, եւ ի՞նչ պէտք է ընենք, որ երիտասարդութիւնը մնայ այստեղ:

-Առաջին տպաւորութիւնս հետեւեալն է՝ նոր շինութիւններ շատ կան, քաղաքը կը զարգանայ, եւ սա կը նկատէ այն անձը, որ երկար ժամանակ բացակայած է Հայաստանէն: Այս դրական փոփոխութիւնները ոեւէ հայ մարդու համար յուսադրող են, մանաւանդ Երեւանի մէջ նկատելի են այս տեսակի փոփոխութիւնները:

Հայաստանի մէջ ակնյայտ ձեւով զարգացած է IT ոլորտը: Համակարգչային ճարտարագիտական ոլորտի մէջ դրական տեղաշարժ կայ: Սա խրախուսող փաստ է:

Այս այցելութեան ժամանակ նկատեցի նաեւ հայ երիտասարդութեան կրած փոփոխութիւնները. նորարութեան ազդեցութիւնը հայ երիտասարդութեան վրայ: Այս երիտասարդութիւնն է, որ Հայաստանի համար նոր իրավիճակ պիտի ստեղծէ ու ապահովէ նորանոր զարգացումներ:

Բաց աստի, Հայաստանը ուրիշ խնդիր մը ունի. շուկայի ընդլայնումը: Առանց շուկայի ընդլայնման Հայաստանը չի կրնար զարգանալ: Այսօր Հայաստանը կարեւոր քայլեր ունի առնելու, յատկապէս գիւղատնտեսութեան ոլորտին մէջ:

-Արժանթինի մէջ կա՞ն այնպիսի ձեռնարկութիւններ, որոնք հայկական մթերք կը ներմուծեն:

-Մինչ այս պահը չկան այդպիսի ընկերութիւններ: Իմ երազանքս է, որ հայկական մթերքները հասնին հեռաւոր Հարաւային Ամերիկա: Պէտք է ըսել, որ հեռաւորութիւնը բաւական բացասական դեր կը խաղայ: Հայկական ապրանքները կը հասնին Ռուսաստան, Եւրոպա, Միացեալ Նահանգներ, բայց ոչ Հարաւային Ամերիկա: Հայաստանը այսօր ունի կարեւոր ապրանքատեսակներու ցուցակ, որ դիւրութեամբ կըր-նայ արտահանել այդ երկիրները:

-Դուք Արժանթինի մէջ լոյս տեսնող «Երրորդ սերունդ» պարբերականի խմբագրական խորհուրդի անդամ էք։ Ի՞նչ կրնաք ըսել այդ մասին:

-Պարբերականի խմբագրական խորհուրդը բաղկացած է Արժանթին ապրող հայութեան երրորդ սերունդի զաւակներէն եւ այդ պատճառով ալ պարբերականը ունի «Երրորդ սերունդ» անուանումը: Այն կը հրապարակուի միայն սպաներէնով, տարին երեք անգամ, 4 հազար տպաքանակով: Երկրին մէջ ունի բաւական մեծ տարածում: Ընթերցողները անվճար կը ստանան պարբերականը: Թերթի հովանաւորն է ՀԲԸՄ-ը: Մեզի համար գերագոյն խնդիրը Հայաստանի հարցերը եւ առօրեան ներկայացնելն է: Աշխատողները կամաւորներ են: Կը գրենք նիւթեր՝ առանց արտատպելու ուրիշներու գրածը, եւ բոլոր նիւթերը Հայաստանի ու Արցախի առօրեայի ու խնդիրներու մասին է:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան