ԹԱՏՐՈՆԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐԸ

Ա­մէն տա­րի Մար­տի 27-ին  կը նշուի Թատ­րո­նի մի­ջազ­գա­յին օ­րը (World Theater Day), ո­ր հռ­չակ­ուած է 1961 թուա­կա­նին, ԻՒ­ՆԷՍ­ՔՕ-ի Թատ­րո­նի մի­ջազ­գա­յին կա­ճա­ռի 9-րդ  վե­հա­ժո­ղո­վին կող­մէ եւ կը նշուի ա­մէն տա­րի: Նպա­տա­կը «ազ­գե­րու մի­ջեւ խա­ղա­ղու­թեան եւ բա­րե­կա­մու­թեան ամ­րապնդ­ման, աշ­խար­հի բո­լոր թա­տե­րա­կան գոր­ծիչ­նե­րու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեա­ն» նպաս­տած է: Թատ­րո­նի մի­ջազ­գա­յին օ­րուան առ­թիւ ա­ռա­ջին ու­ղեր­ձը  գրած է  1962 թուա­կա­նին ֆրան­սա­ցի գրող եւ ն­­կա­րիչ Ժան Քոք­տօ (1889-1963):

«Թատ­րո­նի օր»ը թատ­րո­նի բո­լոր աշ­խա­տա­կից­նե­րու օրն է՝ դե­րա­սան­նե­րու, բե­մադ­իր­նե­րու, բե­մա­գիր­նե­րու, ձայ­նա­յին աշխատա­կից­նե­րու եւ այ­լոց:

Ան կը նշուի գրե­թէ ամ­բողջ աշ­խար­հի մէջ եւ իս­կա­կան տօն է թա­տե­րա­սէր­նե­րու հա­մար: Այդ օ­րը կը կազ­մա­կերպ­ուին բազ­մա­թիւ թա­տե­րա­կան փա­ռա­տօն­ներ, կը բե­մադր­ուին ներ­կա­յա­ցում­ներ, շարք մը թատ­րոն­նե­րու մէջ տե­ղի կ՚ու­նե­նան ա­ռաջ­նա­յին ներ­կա­յա­ցում­նե­ր:

Թատ­րո­նը խոր ար­մատ­ներ ու­նի, բա­ռը ստեղ­ծուած է հին յու­նա­կան theatron-էն,  ո­ր կը  նշա­նա­կէ «վայր, ուր կը դի­տեն»: Ան ստեղ­ծուած է հին Յու­նաս­տա­նի մէջ Տիո­նի­սո­սին նուիր­ուած  ծի­սա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րէն: Կա­յին եր­կու ժանր՝ ող­բեր­գու­թիւն եւ կա­տա­կեր­գու­թիւն: Եր­կուքն ալ ու­նէին դի­ցա­բա­նա­կան կամ պատ­մա­կան բո­վան­դա­կու­թիւն: Բո­լոր դե­րե­րը կը խա­ղա­յին տղա­մար­դիկ: 

Անդ­րա­դառ­նա­լով հայ­կա­կան թատ­րո­նի ար­մատ­նե­րուն՝ նշենք, որ ան ստեղ­ծուած է Ն.Ք. Ա­ռա­ջին հա­զա­րա­մեա­կին Գի­սա­նէ եւ Ա­նա­հիտ աստ­ուա­ծու­հի­նե­րուն նուիր­ուած ծի­սա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րէն:

Յոյն պատ­մա­բան Պղու­տար­քո­սի վկա­յու­թեամբ Ն.Ք. 69 թուա­կա­նին Տիգ­րան Մեծ (Տիգ­րան Բ. Մեծ) ար­քան պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նի հա­րա­ւա­յին մայ­րա­քա­ղա­քին, Տիգ­րա­նա­կեր­տի մէջ կա­ռու­ցած է Սու­րիո­յ հել­լէ­ն­­ա­կան ամ­փի­թատ­րոն­նե­րու նման շի­նու­թիւն մը, ուր ներ­կա­յա­ցում­ներ կը բե­մադր­ուէին։ Յայտ­նի է նաեւ, որ Տիգ­րա­նի որ­դին՝ Ար­տա­ւազդ երկ­րորդն (Ն.Ք. 56-34 թուա­կան­նե­րուն, ող­բեր­գու­թիւն­ներ կը գրէր Հա­յաս­տա­նի հիւ­սի­սա­յին մայ­րա­քա­ղա­քը՝ Ար­տա­շա­տի մէջ) ալ ստեղ­ծած է հել­լէ­նա­կան ո­ճի թատ­րոն։ Պատ­մա­կան աղբ­իւր­նե­րու հա­մա­ձայն, այս­տեղ ե­լոյթ ու­նե­ցած է ող­բեր­գակ-կա­տա­կեր­գակ Եա­սո­նի գլխա­ւո­րու­թեամբ թա­տե­րա­խումբ մը: Իսկ Ն.Ք. 53 թուա­կա­նին բե­մադ-ր­ըւած է Եւ­րի­պի­թէ­սի «Բա­գո­սու­հի­ներ» ող­բեր­գու­թիւ­նը: Սկսած Ն.Ք. ա­ռա­ջին դա­րէն բազ­մա­թիւ պատ­մա­կան փաս­տեր կը վկա­յեն հայ­կա­կան բազ­մա­ժանր եւ բազ­մա­տե­սակ ար­հես­տա­վարժ թատ­րո­նի գո­յու­թեան մա­սին։ Օ­րի­նակ՝ Ար­մա­ւի­րի՝ հայ­կա­կան հնա­գոյն մայ­րա­քա­ղա­քին մէջ, գտած են յոյն հե­ղի­նակ­նե­րու կամ Ար­տա­ւազդ Բ.­-ի ող­բեր­գու­թիւն­նե­րէն  հա­տուած­ներ՝ գրուած յու­նա­րէ­նով:

Միւս կող­մէ, ա­մէն տա­րի Մար­տի 27-ին Հա­յաս­տա­նի Թա­տե­րա­կան գոր­ծիչ­նե­րու միու­թիւ­նը կը կազ­մա­կեր­պէ «Ար­տա­ւազդ» մրցա­նա­կա­բաշ­խու­թիւ­նը, ո­ր հ­նա­րա­ւո­րու­թիւն կ՚ըն­ձե­ռէ գնա­հա­տել թատ­րար­ուես­տի գոր­ծիչ­նե­րու նա­խորդ տար­ուայ ձեռք­բե­րում­նե­րը: