ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՈՒՆ ԱՌԿԱԽԵՑ ԵՐԿՐԻ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻՆ ԳՈՐԾՈՒՆԷՈՒԹԻՒՆԸ. Ի՞ՆՉ ՊԻՏԻ ԸԼԼԱՅ ՅԱՋՈՐԴ ՔԱՅԼԸ

Լի­բա­նա­նի Նա­խա­գահ զօ­րա­վար Մի­շէլ Աուն, վեր­ջերս պատ­կե­րասփ­ռուած խօսք մը ար­տա­սա­նե­լով՝ երկ­րի խորհրդա­րա­նէն պա­հան­ջեց մէկ ամ­սուան հա­մար սա­ռեց­նել իր աշ­խա­տանք­նե­րը: Նախ­քան նա­խա­գա­հին կա­տա­րած «մի­ջամ­տու­թիւ­ն­»ը, երկ­րին մէջ կը տի­րէր բա­ւա­կան լա­րուած մթնո­լորտ:

Քա­ղա­քա­կան ի­րադ­րու­թիւ­նը կը թէ­ժա­նար, մա­նա­ւանդ երբ մէ­կէ ա­ւե­լի ե­րես­փո­խան­ներ կը խօ­սէին այն մա­սին, թէ յա­ջորդ օր կա­յա­ցուե­լիք նիս­տի ըն­թաց­քին խորհր­դա­րա­նը ի չգո­յու­թիւն ընտ­րա­կան նոր օ­րէն­քի, հեր­թա­կան ան­գամ պի­տի եր­կա­րաձ­գէր իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թիւ­նը:

Լի­բա­նան­ցի­նե­րու ա­ռօ­րեա­յին մէջ կա­րե­ւոր տեղ գրա­ւած ե­րես­փո­խա­նա­կան ընտ­րու­թեան հար­ցը դար­ձած է հան­գու­ցա­ւոր թնճուկ մը, ո­րով­հե­տեւ քա­ղա­քա­կան կող­մե­րու մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը մէկ կող­մէ դէմ է մօ­տիկ ան­ցեա­լին կի­րա­ռուած օ­րէն­քով ընտ­րու­թիւն­ներ կա­յաց­նե­լու ընտ­րան­քին, իսկ միւս կող­մէ կը մեր­ժէ ընտ­րա­կան նոր օ­րէն­քին վե­րա­բե­րեալ ներ­կա­յա­ցուած բո­լոր տար­բե­րակ­նե­րը:

Յստակ է, որ քա­ղա­քա­կան կող­մե­րէն իւ­րա­քան­չիւ­րը կը պայ­քա­րի իր «մարմ­նին հա­մե­մա­տ» ընտ­րա­կան նոր օ­րէնք մը ըն­դու­նե­լու հա­մար: Երբ ընտ­րա­կան նոր օ­րէն­քի մա­սին կը խօ­սինք, հարկ է հա­շուի առ­նել, որ Լի­բա­նա­նի Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Ժըպ­րան Պա­սիլ,  առ­նուազն վերջին ե­րեք ամ­սի­նե­րուն ըն­թաց­քին, փոր­ձեց ներ­կա­յաց­նել տար­բեր ձե­ւա­չա­փե­րով ընտ­րա­կան օ­րէնք­ներ, ո­րոնք բո­լորն ալ հան­դի­պե­ցան երկ­րի միւս եր­կու հա­մայն­քա­յին-քա­ղա­քա­կան կա­րե­ւոր ու­ժե­րու մեր­ժու­մին:

Վե­րա­դառ­նա­լով Լի­բա­նա­նի Նա­խա­գահ Աու­նի պատ­կե­րասփ­ռուած ե­լոյ­թին, հարկ է նշել, որ ան իր խորհր­դա­րա­նի աշ­խա­տան­քը մէկ ա­մի­սով առ­կա­խե­լու ո­րո­շու­մը կը հիմ­նէր երկ­րի սահ­մա­նադ­րու­թեան 59-րդ յօ­դուա­ծին վրայ:

Աուն կ­­՚ը­սէր. «Ես եր­դում ը­րած եմ պահ­պա­նել Լի­բա­նա­նի ան­կա­խու­թիւ­նը, միաս­նու­թիւնն ու գե­րիշ­խա­նու­թիւ­նը: Մեր ազ­գա­յին հա­մա­ձայ­նու­թեան հիմ­քով մեր երկ­րին մէջ ե­րես­փո­խա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­ներ կա­տա­րե­լը կա­րե­ւո­րա­գոյն հի­մունք է պահ­պա­նե­լու հա­մար երկ­րի տար­բեր հա­մայնք­նե­րուն ար­դա­րօ­րէն ներ­կա­յա­ցուի­լը»:

Աուն իր խօս­քին մէջ կը շեշ­տէր, որ գոր­ծող խորհր­դա­րա­նին պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան եր­կա­րաձ­գու­մը կը հա­կա­սէ երկ­րի սահ­մա­նադ­րու­թեան ընդ­հա­նուր տրա­մադ­րու­թեանց։ Ան կը յի­շեց­նէր նաեւ, որ այս հանգ­րուա­նին ինք որ­պէս նա­խա­գահ, յար­մար կը դա­տէ մէկ ամ­սը-ւան հա­մար առ­կա­խել խորհր­դա­րա­նի գոր­ծու­նէու­թիւ­նը:

Խոր­քին մէջ ան իր կա­տա­րած այս յայ­տա­րա­րու­թեամբ եր­կի­րը «կը փրկէ­ր» նոր ծանր տագ­նա­պէ մը: Տագ­նապ, ո­րով­հե­տեւ խորհր­դա­րա­նը նիստ մը կա­յաց­նե­լով պի­տի «օ­րի­նա­կա­նաց­նէ­ր» իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան եր­կա­րաձ­գու­մը: Տագ­նապ, ո­րով­հե­տեւ այդ քայ­լով երկ­րին մէջ պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան դէմ ե­ղող քրիս­տո­նեայ եր­կու հիմ­նա­կան ու­ժե­րը փո­ղոց իջ­նե­լով եւ բո­ղո­քի հա­ւաք­ներ կա­տա­րե­լով՝ կրնա­յին եր­կի­րը ա­ռաջ­նոր­դել դէ­պի ան­կա­ռա­վա­րե­լի եւ բա­ւա­կան բարդ ի­րա­վի­ճակ­նե­րու:

Յի­շեց­ման կար­գով պէտք է ար­ձա­նագ­­րել, որ Լի­բա­նա­նի ներ­կայ խորհր­դա­րա­նը (ընտ­րուած 2009 թուա­կա­նի Յու­նի­սի 7-ին) իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թիւ­նը եր­կար­ձա­գած էր ե­րեք ա­ռիթ­նե­րով (վեր­ջի­նը 2014 թուա­կա­նին): Ու գաղտ­նիք չէ, որ երկ­րի հան­րու­թեան հա­մար իս­կա­կան պա­հանջ սկսած է դառ­նալ իր բո­լոր ժամ­կէտ­նե­րը սպա­ռած խորհր­դա­րա­նը «տուն ղրկե­լ» եւ կա­տա­րել նոր ընտ­րու­թիւն­ներ:

Խօ­սե­լով երկ­րի մէջ ե­րեւ­ցած հո­րի­զո­նա­կան բա­ժա­նու­մին մա­սին, պէտք է ար­ձա­նագ­րել, որ մօ­տիկ ան­ցեա­լին ի­րա­րու դէմ հա­կա­մար­տող եր­կու քրիս­տո­նեայ ու­ժե­րը՝ «Լի­բա­նա­նեան ու­ժե­ր» կու­սակ­ցու­թիւնն ու «Ազ­գա­յին ա­զատ հո­սան­ք­»ը, այ­սօր դար­ձած են դաշ­նա­կից­ներ եւ ա­նոնք հան­րու­թեան կը ներ­կա­յա­նան որ­պէս խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թին­ներ պա­հան­ջող եր­կու գլխա­ւոր կող­մեր: Ի­րենց կար­գին իս­լա­մա­կան կող­մի ե­րեք հիմ­նա­կան ու­ժե­րուն հա­մար կա­րե­ւո­րա­գոյ­նը ոչ թէ ընտ­րա­կան նոր օ­րէն­քի մը պատ­րաս­տու­թիւնն է, այլ եր­կի­րը մտա­հո­գիչ դա­տար­կու­թե­նէն հե­ռու պա­հե­լը: Ու ինչ­պէս յայտ­նի է, ե­թէ Լի­բա­նան ընտ­րու­թիւն­ներ չկա­տա­րէ, ա­պա խորհր­դա­րա­նի նստաշր­ջա­նը պի­տի ա­ւար­տի ու եր­կի­րը պի­տի յայտ­նուի «դա­տար­կու­թեա­ն» մէջ: Ու այդ «դա­տար­կու­թե­նէ­ն» խու­սա­փե­լու հա­մար կող­մե­րը կ­­՚ա­ռա­ջար­կէին ա­պա­հո­վել գոր­ծող խորհր­դա­րա­նի նստաշր­ջա­նը եր­կա­րաձ­գե­լու բո­լոր յար­մար դրոյթ­նե­րը:

Այս սուր բա­ժա­նու­մի եր­կու հիմ­նա­կան կող­մե­րուն տար­բեր կրօն­ի պատ­կա­նե­լու հան­գա­մանքն է նաեւ, որ փո­ղոց իջ­նե­լու եւ ցոյց կա­տա­րե­լու ընտ­րան­քը կը դառ­նար մտա­հո­գիչ:

Նոր ընտ­րու­թիւն­ներ կազ­մա­կեր­պե­լու ջա­տա­գով կը հա­մա­րուին երկ­րի քա­ղա­քա­ցիա­կան հա­սա­րա­կու­թեան ան­դամ­ներն ու տար­բեր միու­թիւն­նե­րը:

Այդ միու­թիւն­նե­րուն ան­դամ հա­րիւ­րա­ւոր աք­թի­ւիսթ­ներ են­թադ­րե­լով, որ խորհր­դա­րա­նը ան­գամ մը եւս պի­տի եր­կա­րաձ­գէ իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թիւ­նը, կը հաս­նէին Պէյ­րու­թի գլխա­ւոր «Նա­հա­տա­կա­ց» հրա­պա­րակ եւ առ ի բո­ղոք վրան­ներ կը լա­րէին: Ա­նոնք նա­խա­գա­հի խօս­քէն ան­մի­ջա­պէս ետք կը յայտ­նէին, որ յետս կը կո­չեն ի­րենց ծրա­գի­րը, սա­կայն ե­թէ զգան, որ խորհր­դա­րա­նը նպա­տակ ու­նի եր­րորդ ան­գամ ըլ­լա­լով եր­կա­րաձ­գել իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թիւ­նը, ա­պա պատ­րաստ են ա­րա­գօ­րէն հա­կազ­դել եւ բո­ղո­քի մեծ ա­լիք բարձ­րաց­նել:

Ընտ­րու­թիւն­նե­րուն մա­սին խօ­սե­լու ըն­թաց­քին պէտք չէ մոռ­նալ, որ Լի­բա­նա­նի խորհր­դա­րա­նի ու­ժե­րէն մաս մը դժգոհ է նոր ծիլ տուող հա­մաք­րիս­տո­նէա­կան դա­շին­քէն: Ու ինչ­պէս վե­րը նշե­ցինք, ե­թէ պա­տա­հի որ տա­րի­ներ ա­ռաջ ի­րա­րու դէմ պա­տե­րազ­մող քրիս­տո­նեայ եր­կու ա­ռաջ­նորդ­նե­րը՝ նա­խա­գահ Աունն ու Սա­միր Ժաա­ժաը ընտ­րու-­թիւն­նե­րուն մաս­նակ­ցին որ­պէս միաս­նա­կան ուժ։ Բնա­կա­նա­բար այդ միաս­նու­թիւ­նը վտանգ կրնայ հան­դի­սա­նալ միւս ու­ժե­րուն:

Այս­պէս է Լի­բա­նա­նի պա­րա­գան ու շատ բնա­կան կը հա­մա­րուի, որ ո­րե­ւէ եր­կու ու­ժե­րու միաս­նու­թիւ­նը դառ­նայ «խա­ղին տէ­րը ըլ­լա­լու» քա­ղա­քա­կան ձե­ւա­չափ: Այս հե­ռա­պատ­կե­րին վրայ, կա­րե­լի է ը­սել, որ երկ­րի քա­ղա­քա­կան հիմ­նա­կան ու­ժե­րը այ­սօր հրա­պա­րակ ե­լած են, ու­նե­նա­լով կրօ­նա­կան նոյ­նու­թիւն մը: Ճիշդ է, որ յատ­կա­պէս իս­լա­մա­կան ճա­կա­տին վրայ կ՚ու­րուագ­ծուի բա­ւա­կան մեծ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րու ընդ­հա­նուր ըն­թա­ցա­կարգ մը։ Բայց եւ այն­պէս, իս­լա­մա­կան են­թա­գե­տին ու­նե­ցող կող­մե­րը յա­նուն «ընդ­հա­նու­րի շա­հե­ր­»ուն, պատ­րաստ են պա­հու դրու­թեամբ մոռ­նալ ի­րենց հին վէր­քե­րը եւ պայ­քար տա­նիլ շուրջ մէկ տա­րուան կեանք ու­նե­ցող ներք­րիս­տո­նէա­կան դա­շին­քին դէմ:

Լի­բա­նա­նի խորհր­դա­րա­նի նա­խա­գահ Նե­պիհ Պըր­րի, որ կը հա­մա­րուի երկ­րի քա­ղա­քա­կան ե­ռա­կողմ բուր­գի գա­գաթ­նե­րէն մին, իր նստա­վայ­րին մէջ ըն­դու­նե­լով «Ա­զա­տագ­րու­թիւն եւ բար­գա­ւա­ճու­մ» խմբա­կի ան­դամ ե­րես­փո­խան­նե­րը, յայ­տա­րա­րած է, թէ ի­րեն հա­մար կա­րե­ւո­րը խորհր­դա­րա­նի նիս­տին օ­րի­նա­կա­նու­թիւնն է: Նեպիհ Պըր­րի, որ նոյն­պէս «մտա­հո­գու­թիւ­ն» ու­նի ի տես քրիս­տո­նէա­կան նո­րա­կազմ դա­շին­քին, յայ­տա­րա­րած է նաեւ, որ այդ դա­շին­քէն դուրս ե­ղող խորհր­դա­րա­նի քրիս­տո­նեայ ան­դամ­նե­րէն իւ­րա­քան­չիւ­րը ու­նի իր կշիռն ու ը­սե­լի­քը:

Ինչ կը վե­րա­բե­րի «Հիզ­պուլ­լա­հ­»ին… Պէտք է ան­պայ­ման ար­ձա­նագ­րել, որ շիի կու­սակ­ցու­թիւ­նը կա­րե­ւոր ը­սե­լիք ու­նի ըն­թա­ցող գոր­ծըն­թաց­նե­րուն վե­րա­բե­րեալ ու մին­չեւ այս պա­հը ընտ­րու­թեան օ­րի­նա­գի­ծին շուրջ տա­կա­ւին չէ յայ­տա­րա­րած իր «վեր­ջին խօս­ք­»ը: «Հիզ­պուլ­լա­հ», որ ար­տա­քուստ դժգոհ չէ Աուն-Ժաա­ժա նո­րա­կազմ դա­շին­քէն, սա­կայն յա­ռա­ջի­կայ հանգ­րուա­նին, ա­նոր հզօ­րաց­ման պա­րա­գա­յին կրնայ «լուրջ ան­հանգս­տու­թիւն­նե­ր» ու­նե­նալ:

Խօ­սե­լով խորհր­դա­րա­նին մէջ լի­բա­նա­նա­հայ հա­մայն­քի ներ­կա­յա­ցուց­չու­թեան մա­սին՝ պէտք է նշել, որ ի՛նչ օ­րէնք ալ որ­դեգ­րուի, բո­լոր կող­մե­րուն հա­մար «ան­գիր օ­րէն­ք» դար­ձած է, թէ լի­բա­նա­նա­հայ հա­մայն­քը ու­նե­նայ իր վեց ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը խորհր­դա­րա­նէն ներս: Յա­ռա­ջի­կայ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ա­մե­նէն կա­րե­ւոր ու­ժը պի­տի հան­դի­սա­նայ ՀՅԴ­-ը, որ այ­սօր դրա­կան կա­պեր ու­նի երկ­րի բո­լոր հիմ­նա­կան հո­սանք­նե­րուն ու յատ­կա­պէս նա­խա­գահ Աու­նին հետ: Հա­ւա­նա­կան է, որ հայ հա­մայն­քին պատ­կա­նող ե­րես­փո­խան­նե­րէն չոր­սը պատ­կա­նի ՀՅԴ­-ին, մէկ ա­թոռ՝ ՍԴՀԿ­-ին եւ մէկ ա­թոռ ալ՝ ան­կախ ու­ժե­րուն: Բայց այս բո­լո­րը ան­շուշտ կա­խեալ են յա­ռա­ջի­կայ զար­գա­ցում­նե­րէն եւ հա­մա­ձայ­նու­թեան ընդ­հա­նուր մթնո­լոր­տէն:

Բաց աս­տի, յստակ է նաեւ, որ Հոկ­տեմ­բե­րին երկ­րի ղե­կը ստանձ­նած Մի­շէլ Աու­նի եւ ա­նոր հա­մա­խոհ­նե­րուն հա­մար ա­մե­նէն ա­ռաջ­նա­յին օ­րա­կար­գը ընտ­րու­թիւն­ներ կա­յաց­նե­լու խնդիրն է:

Աուն խո­րա­պէս հա­մո­զուած է, որ իր իշ­խա­նու­թիւ­նը ա­ւե­լիով կրնայ զօ­րա­նալ ու յա­ւե­լեալ քա­ղա­քա­կան գե­տին շա­հիլ, ե­թէ երկ­րին մէջ տե­ղի ու­նե­նան ընտ­րու­թիւն­ներ: Աու­նի ա­ռաջ­նոր­դած «Նարն­ջա­գոյն կու­սակ­ցու­թիւ­ն­»ը, որ կը հա­մա­րուի երկ­րի ա­մե­նաե­րի­տա­սարդ կու­սակ­ցու­թիւ­նը, դար­ձած է լի­բա­նան­ցի ե­րի­տա­սար­դու­թեան ձայ­նը։ Իբր այդ ալ, ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն վրայ գրաւ դրած Աուն պի­տի փոր­ձէ ա­մէն գնով ե­րի­տա­սար­դաց­նել երկ­րի բա­ւա­կան յա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քի ընդ­հա­նուր մի­ջին մը ու­նե­ցող խորհր­դա­րա­նա­կան կազ­մը:

Կը յա­ջո­ղի՞ Լի­բա­նա­նի նա­խա­գա­հը իր ծրագ­րին մէջ: Ու ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, տե­ղի կ՚ու­նե­նա՞ն խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւ­ննե­րը, տա­կա­ւին պարզ չէ, սա­կայն յստակ է միայն, որ Լի­բա­նան մտած է կա­րե­ւոր փուլ մը, ո­րուն հիմ­նա­կան օ­րա­կար­գը իշ­խա­նու­թիւ­նը վե­րա­թար­մաց­նե­լու ճիգն է, ինչ որ կրնայ զար­նուիլ հա­մայն­քա­յին ի­րենց պա­տեա­նին մէջ «պա­հուը­տա­ծ» եւ նեղ շա­հե­րով գոր­ծող կող­մե­րու ար­գելք­նե­րուն:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան