ՇԷՅԽ ՕՄԱՐ ԱՊՏԻՒԼ ՌԱՀՄԱՆ ԿԱՄ ԵԳԻՊՏՈՍԻ «ԿՈՅՐ ԷՄԻՐ»Ը ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

ԲԱՆ­ՏԻ ՏԱ­ՐԻ­ՆԵՐ ԵՒ ... ՈՂ­ԲԵՐ­ԳԱ­ԿԱՆ ՎԱԽ­ՃԱՆ 

Ա­մե­րի­կեան մար­մին­նե­րու կող­մէ ձեր­բա­կա­լուե­լէն շա­բաթ­ներ ա­ռաջ Շէյխ Ապ­տիւլ Ռահ­ման ե­լոյթ մը կ՚ու­նե­նար CNN կա­յա­նէն: Այդ ե­լոյ­թով էր նաեւ, որ պա­տաս­խա­նե­լով լրագ­րո­ղի հար­ցու­մին կը յայ­տա­րա­րէր, որ ինք կտրա­կա­նա­պէս դէմ է զի­նեալ ո­րե­ւէ ձե­ւի գոր­ծու­նէու­թեան: Թէ ինչ պայ­ման­նե­րու տակ էր, որ Շէյ­խը նման յայ­տա­րա­րու­թիւն կը կա­տա­րէր, ցարդ յայտ­նի չէ։ Յստակ էր միայն, որ 26 Փետ­րուար 1993 թուա­կա­նին Նիւ Եոր­քի «Մի­ջազ­գա­յին ա­ռեւ­տու­րի կեդ­րո­նա­տե­ղի»ի շէն­քին առ­ջեւ ե­ղած ա­հա­բեկչ­կան պայ­թու­մէն ժա­մեր անց (ո­րուն հե­տե­ւան­քով կը սպան­նուէին վեց ան­ձեր) ան կը ձեր­բա­կա­լուէր:

Մին­չեւ իր մա­հը «ա­հա­բեկ­չու­թեան սա­տա­րե­լու մե­ղադ­րանք»ով բան­տարկուած Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նի դա­տա­կան պաշտ­պա­նու­թիւ­նը կը ստանձ­նէր ա­մե­րի­կա­ցի ա­նուա­նի փաս­տա­բան Ռամ­զի Քլըրք: Նոյն խնդրին վե­րա­բե­րեալ Գա­հի­րէ կը պա­հէր իր «քար լռու­թիւն»ը ու յստա­կօ­րէն կ՚ընդգ­ծուէր, որ Ապ­տիուլ Ռահ­մա­նի բան­տար­կու­թեան վճի­ռը տրուած էր Գա­հի­րէի եւ Ո­ւա­շինկ­թը­նի մի­ջեւ ե­ղած «ներ­քին հա­մա­ձայ­նու­թեան» մը հի­մամբ:

Հա­կա­ռակ ա­նոր, որ Ապ­տիւլ Ռահ­ման «մո­ռա­ցու­թեան» կը մատ­նուէր, այս ան­գամ իր մա­սին կը խօ­սէր Ե­գիպ­տո­սի նա­խա­գահ ընտ­րուած Մու­համ­մէտ Մուր­սին, 2012 թուականին:

Մուր­սին իր «Ալ Թահ­րիր» հրա­պա­րա­կին վրայ ար­տա­սա­նած ճա­ռի ըն­թաց­քին կը յայ­տա­րա­րէր. «Ես ա­մէն ճիգ պի­տի գոր­ծադ­րեմ բան­տա­յին կա­լան­քէն ա­զա­տե­լու հա­մար Շէյխ Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նը: Ան մե­զի հա­մար իս­լա­մու­թեան խորհըր-դա­նիշն է»:

«Քա­ղա­քա­կան իս­լամ»ի ընդ­հա­նուր կեր­պա­րով իշ­խա­նու­թեան հա­սած Մու­համ­մէտ Մուր­սի այ­սօր կը գտնուի բան­տի ճա­ղե­րու ե­տին: Շրջա­նա­յին զար­գա­ցում­նե­րուն եւ Գա­հի­րէի մէջ ը­սե­լիք ու­նե­ցող կող­մե­րուն հա­մար ձեռն­տու չէր, որ ան եւ ա­նոր ա­ռաջ­նոր­դած կու­սակ­ցու­թիւ­նը շա­րու­նա­կեն ղե­կա­վա­րել «ա­րա­բա­կան աշ­խար­հի սիրտ» հա­մա­րուող Ե­գիպ­տո­սը:

Մու­համ­մէտ Մուր­սիի ա­ջա­կից­ներն ալ հան­դէս ե­կան ծայ­րա­յե­ղա­կան այն­պի­սի քայ­լե­րով, որ ա­նոնց «վար­չա­կարգ»ին շա­րու­նա­կու­թիւ­նը կրնար յա­ւե­լեալ սուր տագ­նապ­նե­րու դուռ բա­նալ, ա­ռանց ա­նոր ալ բա­ւա­կան ան­հան­գիստ ի­րա­վի­ճա­կի մէջ յայտ­նուած Մի­ջին Ա­րե­ւել­քէ ներս:

Ու ճիշդ այս կէ­տին պատ­ճա­ռով եւ ար­տա­քին ու ներ­քին շա­հե­րու հան­դիպ­ման հիմ­քով Ե­գիպ­տոս մէկ օ­րէն միւ­սը կը փո­խէր իր «դի­մակ»ը:

Զօ­րա­վար Ապ­տիւլ Ֆաթ­թահ Ալ Սի­սի, ո­րուն ա­նուան շուրջ մի­ջազ­գա­յին հա­մա­ձայ­նու­թեան մը նա­խան­շան­նե­րը կա­յին, ցայ­սօր ալ կը շա­րու­նա­կէ ձեռն­հա­սօ­րէն ղե­կա­վա­րել Ե­գիպ­տո­սը:

Սի­սի հա­կա­ռակ առ­կայ մտա­վա­խու­թիւն­նե­րուն, բռնու­թեան մի­ջոց­նե­րով չէ, որ «ճզմեց» իս­լա­մա­մէտ­նե­րը: Այլ ան գոր­ծի դրաւ բա­ւա­կան սեր­տուած, դան­դաղ, բայց հաս­տա­տուն քայ­լեր, ո­րոնք սա­տա­րե­ցին «Իս­լամ եղ­բայր­ներ»ն ու այլ սա­լա­ֆիստ շար­ժում­նե­րու «հան­դար­տեց­ման» գոր­ծըն­թաց­նե­րու:

Ե­գիպ­տո­սի իս­լա­մա­կան շրջա­նակ­նե­րուն մէջ 1997 թուա­կա­նէն սկսեալ ե­րեւ­ցած պա­ռակ­տու­մի մթնո­լորր­տը ցայ­սօր ալ կը շա­րու­նա­կուի: Իս­լա­մա­մէտ խմբա­ւո­րում­նե­րէն շա­տեր հրա­ժա­րած են «զի­նեալ ընտ­րանք»էն, բայց եւ այն­պէս մաս­նա­ւո­րա­պէս Սի­նա նա­հան­գին մէջ «Ան­սար պէյթ ալ մաք­տէս» շար­ժու­մը, որ հան­րու­թեան կը ներ­կա­յա­նայ որ­պէս Ե­գիպ­տո­սի Ի­ՇԻՊ-ի թե­ւը, զի­նուո­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­ներ կա­տա­րե­լով կը շա­րու­նա­կէ հա­րուած­ներ հասց­նել ե­գիպ­տա­կան բա­նա­կին:

Վե­րա­դառ­նա­լով Շէյխ Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նին ու ա­նոր մա­հուան լու­րին հետ ե­րե­ւան ե­լած յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն, յստակ կը դառ­նայ, որ «Իս­լա­մա­կան հա­մախմ­բում»ի գա­ղա­փա­րա­կան թե­ւի ծանր հրե­տա­նի հա­մա­րուող գոր­ծիչ­ներ այ­սօր կ՚ապ­րին մեծ հիաս­թա­փու­թիւն մը:

Ա­նոնց շար­ժում­նե­րը կը հա­մա­րուին «ար­գի­լեալ» ու բա­ցի ան­կէ, հան­րու­թեան մէջ ալ ի­րենց մօ­տե­ցում­նե­րուն հան­դէպ գո­յու­թիւն ու­նի անվս­տա­հու­թեան ընդ­հա­նուր մթնո­լորտ մը:

«Ետ­դարձ»ի ու­ղին բռնած եւ զի­նուո­րա­կան գոր­ծու­նէու­թեան դէմ ե­ղող Ա­պու Մու­համ­մէտ Ալ Մաք­տի­սի լսե­լէ ետք Շէյխ Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նի մա­հուան բօ­թը՝ յօ­դուա­ծի մը մէջ կը գրէ. «Այ­սօր մենք «կոր­սուած­ներ»ու սե­րունդ ենք եւ մեր Շէյ­խը, մեր հո­գե­ւոր հայ­րը դժբախ­տաբար մա­հա­ցաւ իր հո­ղէն հե­ռու՝ աք­սո­րի մէջ»:

Երբ «Ալ Օք­սոր»ի դէպ­քէն ետք Շէյխ Օ­մար Ապ­տիւլ Ռահ­ման բռնած էր «ինք­նա­կամ աք­սոր»ի ճամբան, ո­րուն վեր­ջին կա­յա­նը կը դառ­նար Ա­մե­րի­կա­յի Հիւ­սի­սա­յին Քա­րո­լայ­նա­յի բան­տը: Մին­չեւ իր Միա­ցեալ Նա­հանգ­ներ հաս­նի­լը Ապ­տիւլ Ռահ­ման հեր­թա­բար կը հանգ­րուա­նէր՝ Սու­տան, Աֆ­ղա­նիս­տան եւ Լոն­տոն: Նշեալ քա­ղաք­նե­րուն մէջ ան կը տա­նէր «քա­րո­զիչ»ի աշ­խա­տանք եւ իր շուրջ կը հա­ւա­քէր այդ օ­րե­րուն «յա­ռա­ջա­դէմ իս­լամ»ի ըն­կա­լում­նե­րով հան­դէս ե­կող ե­րի­տա­սար­դու­թեան կա­րե­ւոր մէկ հա­տուա­ծը: Իսկ Ապ­տիւլ Ռահ­ման իր մա­հէն ա­միս­ներ ա­ռաջ եւ հե­տե­ւորդ­նե­րուն ուղ­ղուած «պատ­գամ»ի մը մէջ կը գրէր. «Զիս փրկե­ցէ՛ք հոս­կէ: Ա­մէն օր ծաղ­րի կ՚են­թար­կեն զիս: Կը մեր­կաց­նեն, կը ծաղ­րեն, այն­պի­սի ա­րարք­ներ կը կա­տա­րեն, որ մար­դուս ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւ­նը կ՚ոտ­նա­հա­րէ: Կը խնդրեմ ձեզ­մէ, ա­րա­գօ­րէն զիս դուրս բե­րէք այս բան­տէն: Ու ե­թէ մեռ­նիմ, շատ հա­ւա­նա­կան է, որ հոս մեռ­նիմ, մար­մինս տա­րէք իմ սի­րե­լի եր­կի՛րս ու հոն թա­ղե­ցէք զիս»:

Շէյխ Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նի ձեր­բա­կա­լու­թե­նէն ա­միս­ներ անց ա­նոր Լոն­տոն բնա­կող զա­ւակ­նե­րէն մին (Շէյ­խը ու­նե­ցած է տաս­նե­րեք զա­ւակ) զար­մանք յայտ­նած է իր հօր Ա­մե­րի­կա եր­թա­լուն մա­սին: «Հայրս Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րը թշնա­մի եր­կիր կը հա­մա­րէր ու կը զար­մա­նամ, թէ ինչ հան­գա­մանք­նե­րով ան յան­կարծ հոն յայտ­նուե­ցաւ: Միւ­պա­րէք եւ Պիլ Քլին­թըն թա­կարդ լա­րած էին հօրս դէմ եւ ան զոհ գնաց ա­նոնց թա­կար­դին», ը­սած է ան:

Այս կարճ խօս­քին մէջ Ապ­տիւլ Ռահ­մա­նի որ­դին կա­րե­ւոր նշում­ներ կա­տա­րած է: Ի­րօք, ինչ­պէս կը պա­տա­հի, որ Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու «մեծ թշնա­մի» հա­մա­րուող կրօ­նա­կան գոր­ծի­չը դէ­պի Ա­մե­րի­կա մուտ­քի ար­տօ­նա­գիր ստա­նայ (ըստ տար­բեր աղ­բիւր­նե­րու՝ ան մուտ­քի ար­տօ­նա­գիր ստա­ցած է Սու­տա­նի մօտ ԱՄՆ-ի դես­պա­նա­տու­նէն) ու ա­պա բա­ւա­կան «կաս­կա­ծե­լի պայ­ման­ներ»ու տակ ձեր­բա­կա­լուի եւ մին­չեւ մա­հը բան­տար­կուած մնայ:

Ա­սոնք կա­րե­ւոր կէ­տեր են հասկ­նա­լու հա­մար Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րու վա­­րած ընդ­հա­նուր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը, ո­րուն մէջ «գոր­ծիչ»ներն ու «քա­րո­զիչ­ներ»ը ոչ մէկ ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող «ա­ւե­լորդ ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ» են:

Եւ ար­դեօք «Իս­լա­մա­կան հա­մախըմ-բու­­մ»ի «հո­գե­ւոր հայր»ը հա­մա­րուող՝ Շէյխ Օ­մար Ապ­տիւլ Ռահ­ման ա­նոնց­մէ մէ՞կն է:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Ե­րե­ւան

_• շար. 3 եւ վերջ