ԱՆԱՀԻՏ ԱՐԱՄՈՒՆԻ. «ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԱՅՍՕՐ ԻՆԾԻ Կ՚ԸՍԷ՝ ՀՈՍ ԿԵՑԻ՛Ր, ՏԵ՛Ս ՈՐՔԱՆ ՔԱՂՑՐ ԵՄ, ՈՐՔԱ՜Ն ՍԻՐՈՒՆ ԵՄ»

Իմ շրջապատիս մէջ մեծ չէ թիւը անոնց, որոնք իրենց կեանքի կարեւոր մէկ հատուածը անցուցած են ու տակաւին ալ կ՚անցընեն երիտասարդներու հետ: Խօսք, մօտեցում, ապրում, արմատ, էութիւն, տեսակ, ինքնութիւն եւ... մանաւանդ ինքնութիւն: Այս բանալի բառերը Անահիտ Քեշիշեան-Արամունիի ամէնօրեայ ճիգին, ամէնօրեայ ապրումին մաս կը կազմեն: Մէկը, որ «վայելած» է Սովետական Հայաստանի «կարմիր խորշակ»ները, մեր երկրի անկախութենէն ի վեր շարունակած է մնալ այս Հայաստանի «տարտ ու ցաւ»ով ապրող մարդ:

Հայութեան տարբեր խաւերուն մէջ կարելի է հանդիպիլ մարդոց, որոնք ուժը ունին միայն բաժակին դատարկ մասը տեսնելու, միայն վատաբանելու, միայն պարտուողի դիրքերէն խօսելու:

Ճիշդ է, որ Անահիտը իր կուռ նկարագրով քծնող ու քծնելու «արուես-տ»ով ապրող մէկը չէ, բայց չէ նաեւ անձ մը, որ կ՚ուզէ միայն Հայաստանի վատ կողմերը տեսնել: Ու հոս է անոր յաջողութեան գաղտնիքը: Անահիտին ու անոր նմաններուն ճիգերուն շնորհիւ է, որ ամէն տարի հարիրաւոր երիտասարդներ «իրենց Հայաստան»ը կը բացայայտեն:

Կամուրջներ կը նետուին, սիրտեր թափ կ՚առնեն, թեւեր երկինքին մէջ կը պարզուին ու հեռաւոր Ամերիկայի հայկական տուները կը փռուին երկիր Հայաստանով մէկ:

Անահիտ, որ նոյնպէս բազմատաղանդ դերասան է, ամենէն աւելի ճշմարտութեան համար մաքառող զինուոր է:

Անոր համար մէկ ու միակ ճշմարտութիւնը հայութեան երիտասարդ տարրին առողջ ըլլալն է ու այդ բոլորին զուգահեռ այդ առողջ տարրին ուղեկցումը դէպի երկիր Հայաստան:

Ամրան տաք օր մը հանդիպեցայ Անահիտին հետ ու ահա մեր խօսակցութենէն ծնունդ առած շահեկան եւ մտաւորական քաջ մարդու խօսքին արգասիքը հանդսացող հարցազրոյցը:

Բարի ընթերցում:

*

-Տիկին Անահիտ ի՞նչ նպատակով Հայաստան եկած էք: Գիտեմ,վ միշտ Հայաստան կ՚այցելէք եւ Հայաստանի երիտասարդներուն հետ յատուկ ծրագիրներ կ՚իրականաձնէք: Կրնա՞ք խօսիլ ձեր այցելութեան եւ ծրագիրներուն մասին:

-Վերջին երկու տարիները, Հայաստանի Ամերիկեան համալսարանի յատուկ հրաւէրով Հայաստան կու գամ, հինգ շաբաթ տեւողութիւն ունեցող ամառնային դասընթացքներուն հայոց լեզու, պատմութիւն եւ մշակոյթ դասաւանդելու համար: Ուսանողները միայն տեղացիներ չեն, նաեւ սփիւռքահայեր: Դասընթացքները շատ հետաքրքրական են, իսկ միջավայրը հրաշալի, որովհետեւ սովորական դասերէն բացի, ուսանողները կ՚առընչուին Հայաստանին: Կ՚այցելեն Հայաստանի եկեղեցիները, բերդերը, թանգարանները եւ կը ստեղծուի բոլորովին տարբեր մթնոլորտ մը, որ առիթ կու տայ ոչ միայն սփիւռքահայ, այլ նաեւ տեղացի երիտասարդներուն աւելի մօտէն ծանօթանալու Հայաստանի հետ: Այսպէսով երիտասարդներուն համար հինգ շաբաթը կը վերածուի կեանքի:

-Ի միջի այլոց, դուք նաեւ UCLA կը դասաւանդէք: Ի՞նչ կը դասաւանդէք եւ քանի՞տարիէ ի վեր հոն կը պաշտօնավարէք:

-Քսան տարիէ ի վեր UCLA-ի մէջ կը դասաւանդեմ նիւթ ունենալով՝ «Հայ հասարակութիւն եւ մշակոյթ» առարկան, սակայն Լոս Անճելոսի մէջ նաեւ ունեցած եմ իմ անձնական դպրոցը, դասաւանդած եմ այլ ուսումնարաններու մէջ, ունեցած եմ թատերական խումբ եւ բազմաթիւ ամսագրեր ալ հրատարակած եմ:

-Նկատած եմ, որ միշտ երիտասարդներու հետ կը նախընտրէք աշխատիլ եւ շփում ունենալ: Արդեօք տարբերութիւններ կա՞ն Հայաստանի կամ այստեղ եկած երիտասարդներուն եւ Ամերիկայի երիտասարդներուն միջեւ: Մենք շատ կցկտուր տեղեկութիւններ ունինք ամերիկահայերու գործունէութեան մասին: Միայն գիտենք, որ տարին մէկ անգամ, ապրիլ 24-ին, բողոքի մեծ ցոյց կը կազմակերպէք, նաեւ գիտենք, որ Ամերիկա քանի մը փոքրիկ «Հայաստաններ» կան՝ երբեմն իրարու հետ եղող, երբեմն ալ զիրար հակասող: Այս պատկերը ստացած ենք համացանցէն, սակայն վստահ եմ, որ մենք՝ հայաստանաբնակներս չենք ճանչնար ամերիկահայ երիտասարդութիւնը: Ի՞նչ կրնաք ըսել այս առումով:

-Ճի՛շդ էք, հայաստանաբնակը չի ճանչնար ամերիկահայը, սակայն հասարակ յայտարարները սկսած են նոր գոյանալ, նոր երեւոյթ է, նոր միտում է մեր հասարակական կեցուածքին մէջ: Բայց այո՛, երիտասարդները տարբեր են, երբեմն ալ Հայաստանի համալսարանական երիտասարդներէն շատեր, որոշ առումներով, աւելի կը նմանին Ամերիկայի North Carolina համալսարանը յաճախող երիտասարդին, քան ամերիկահայուն: Հնարաւոր է անոնց մէջ աւելի շատ զուգահեռներ գտնել, քան այստեղի հայ ուսանողին եւ Լոս Անճելըսի հայ ուսանողին միջեւ, որովհետեւ ամերիկահայ ուսանողի ամբողջ հոգեբանութիւնը միայն ամերիկեան չէ, նաեւ հայկական է, որ շատ տարբեր է Հայաստան ապրող հայ երիտասարդի մօտեցումներէն: Անոնք երբեմն կը նմանին իրարու, որովհետեւ երկուքն ալ պատմութիւնը գիտեն, ցեղասպանութիւնը գիտեն, Արարատ լեռը գիտեն, սակայն իրենց հայրենասիրութեան աստիճանը ուրիշ է, տարբեր է: Այս պատճառով ալ երբ հայրենասէր սփիւռքահայ երիտասարդը Հայաստան կու գայ եւ կը հանդիպի հայաստանցի երիտասարդին՝ կը զգայ, որ իրենց միջեւ կայ պատ մը, որ կը խափանէ մօտեցումը: Այսօր սփիւռքահայ երիտասարդը քաջ տեղեակ է եւ «կ՚ապրի» Մեծ եղեռնի հարցով: Այսինքն, ո՛ր քաղաքը ընդունեց, ի՛նչ նամակ գրեցին, նամակի պատասխանը ի՛նչ եղաւ, ինչպէ՛ս ընդունեց, ո՛ւր ցոյց եղաւ, եւ այլն, անոնց ամբողջ նիստ ու կացը, խօսակցութիւնը այս հարցերու շուրջ է, իսկ հայաստանցիի մը համար, այդ բոլորովին ուրիշ աշխարհ մըն է եւ շատ առընչութիւն չունի այս հարցերուն հետ, այս պատճառով ալ սփիւռքահայը երկար ժամանակ կ՚ուզէ այդ պատը ճեղքելու: Հետեւաբար, եթէ այդ հայրենասէր երիտասարդներուն հետ իրենց նեցուկ կեցող անձերը չըլլան, շատ դժուար եւ ծանր պիտի ըլլայ իրենց համար ըմբռնել այս տարբերութիւնը: Լաւ որ կան այս նեցուկ կանգնող անձերը, որովհետեւ կամուրջ կը հանդիսանան, աւելի ճկուն են, եւ սկսած են տարբեր հայեացքով նայիլ աշխարհին: Այս բոլորը կը ստեղծեն այն առաջին զուգահեռները, զորս նշեցի։ Այն զուգահեռները, որոնք սկսած են երեւան գալ, որովհետեւ շփումները շատ են: Օրինակ, ես իմ դասարանս տարրալուծարանի կը նմանցնեմ, որովհետեւ այդտեղ կը հաւաքուին ամերիկահայեր, որոնք հայերէն չեն գիտեր եւ հայաստանցիներ, ուր կը փորձեմ կամաց-կամաց ուսանողները իրարու մօտեցնել: Շատ դժուար է այդ մէկը, սակայն միշտ յաջողած եւ կրցած եմ այդ պատը «կոտրել», եթէ ոչ ամբողջութեամբ, ապա անոր կէսէն աւելին քանդել: Ես սա կը համարեմ սկիզբ, որ կարծես նոր ծիլ կու տայ։ Ապագան շատ աւելի լաւ պիտի ըլլայ:

-Կը զգամ, որ ձեր ուժը լաւատեսութենէ կու գայ, ճի՞շդ է: Ի՞նչ բանի կը վերագրէք այդ մէկը:

-Այո՛, ճիշդ է եւ կը վերագրեմ շփման հնարաւորութիւններուն, կարողութիւններուն: նկատած եմ, որ Հայաստանի մէջ, հակառակ բոլոր թերութիւններուն եւ սարսափելի բացերուն՝ կայ բան մը, որ ճիշդ ընթացած է: Ես վերջին 18 տարին միշտ այցելած եմ Հայաստան, սակայն երբեք չեմ մտածած այստեղ տեղափոխուելու մասին, հակառակ անոր, որ քաղաքը փոխուած է եւ կը հրաւիրէ գալ այստեղ եւ ապրիլ ու կարծես կ՚ըսէ. «Հոս կեցի՛ր , տե՛ս որքան քաղցր եմ, որքա՜ն սիրուն եմ: Կեցիր»։ Շատ լաւ կը յիշեմ 2000-ականները, մարդոց պոռթկումը եւ բողոքը, երբ Օփերայի շուրջ սկսան սրճարաններ կառուցել… Այն ատեններ ընկերներով նստած կը խօսէինք՝ թերեւս ուրիշ միջոցներ չունենալու հետեւանք էր այդ բոլորը, եւ ինչու չէ, եթէ կարելիութիւն ունենանք զբօսաշրջութիւնը զարգացնել, ստեղծել Փարիզի պէս տեղ մը, եւ ամենակարեւորը, ընդարձակել այն ամբողջը: Զարգացումը սկիզբը միայն քաղաքի կեդրոնն էր, ետքը՝ երկու տարի յետոյ հասաւ Քասքատ, ետքը կամաց կամաց հեռացաւ եւ հիմա հասած է Կոմիտաս: Այսինքն գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար ինչ որ բան, ինչ որ տեղ ճիշդ է, հակառակ երբեմն երեւելի դարձող եւ «աչք ծակող» այլանդակութիւններուն:

Խորհրդային տարիներուն տասն տարի Հայաստան ապրած եմ եւ շատ լաւ յիշողութիւններ չունիմ երկու հիմնական պատճառով: Առաջինը, մենք՝ սփիւռքահայերս հետապնդուած էինք, ժողովուրդը չէր ընդուներ մեզ, վիրաւորական խօսքեր եւ վարքեր շատ կը լսէինք ու կը տեսնէինք: Երկրորդը, մենք Իրանէն գաղթեցինք: Ճիշդ է յետամնաց երկիր էր, սակայն մանաւանդ այդ ժամանակ, որոշ ազատութիւն կար: Այսինքն հեռատեսիլի եւ ձայնասփիւռի միջոցաւ կապ կը հաստատէինք արտաքին աշխարհին հետ, սակայն Հայաստան այդ ազատութիւնը չկար: Հեռատեսիլը օրուայ մէջ միայն հինգ ժամուան սփռում մը ունէր, իսկ ձայնասփիւռի միայն մէկ ալիք կար եւ տիպուած միայն այդ պիտի լսէիր: Կամ եթէ ուզէինք տեղափոխուիլ ուրիշ քաղաք, պետութիւնը կ՚արգիլէր: Մենք իրաւունք նոյնիսկ չունէինք տեղափոխուելու: Սփիւռքահայը այդ ժամանակ կը խեղդուէր: Տեղացին սա չէր հասկնար, չէր զգար, նոյնիսկ մինչեւ հիմա չի հասկնար: Տեղացին այն նոյն դրութեան մէջ եղած է, այս պատճառով ալ դուրսէն չէ նայած, իսկ մենք միշտ դուրսէն նայած ենք եւ տեսած ենք թէ՛ լաւը, թէ՛ քաղցրը, թէ՛ ուրախը, թէ՛ տխուրը եւ թէ վատը, սակայն պահ մը մենք թակարդի մէջ գտնուած ենք, այդ թակարդը այն տասն տարիներն են, երբ ես հոս ապրած եմ: Այն անձը, որ կարելիութիւն ունեցաւ հեռանալու, այլեւս չ՚ուզեր վերադառնալ: Անկախութենէն ետք երբ ես ուզեցի Հայաստան գալ, մայրս նեղացաւ եւ ըսաւ. «Ինչո՞ւ կ՚ուզես նորէն երթալ այդ աւերակ տեղը: Գնա՛ ուրիշ տեղ, հոն մի՛ երթար…»:

-Վերադառնանք Ամերիկա: Ո՞րն է այսօր ամերիկահայութեան թիւ մէկ խնդիրը, որովհետեւ մենք մեծ ըս-փիւռք ունինք եւ ինծի յաճախ այնպէս կը թուի, որ սփիւռքը կարծես մարմինի անդամներն են եւ ունինք լաւ ձեռքեր եւ ոտքեր, բայց չենք գիտեր ինչ կ՚ուզենք: Լուրջ հարցադրումներ կան այսօր հայութեան առջեւ եւ դուք կու գաք տեղէ մը, որ այսօր կը համարուի կարեւոր գործօն մը: Ոչ միայն նիւթական առումով, այլ մեր ժողովուրդին կարեւոր մէկ տոկոսը հոն կ՚ապրի, մեր ժողովուրդի «քաղաքական գիտակցութիւն»ը կրող հատուածին կարեւոր մէկ մասը Ամերիկա կը ձեւաւորուի եւ դուք կու գաք ամերիկահայութեան մտաւորական շերտէն: Ի՞նչ է ամերիկահայութեան խնդիրը այսօր:

-Նախ ըսեմ, որ խումբ մը մտաւորականներ կան. ինչպէս՝ Յակոբ Կիւլլիւճեան, Վարդան Մատթէոսեան եւ ուրիշներ, որոնք հաւատացած են սփիւռքին, որպէս առանձին էութիւն, եւ սա կու գայ Խաչիկ Թէօլէօլեանի «Diaspora as a independedentity» (սփիւռքը որպէս անկախ կառոյց) փիլիսոփայութենէն, ինչ որ շատ լաւ կը հասկնամ: Վերջերս նոր միտք մը գրեցի, եւ քննարկման առարկայ դարձաւ: Ես կը հաւատամ, որ այսօրուան Հայաստանի կայացումը, որ տակաւին ընթացքի մէջ է, երբեմն սփիւռքը, որպէս առանձին մարմին, կը տկարացնէ: Շատ խնդրայարոյց բան կ՚ըսեմ, գիտեմ, սակայն կ՚ըսեմ սա, որովհետեւ կամաց-կամաց սփիւռքի նոր սերունդի համար սկսած է Հայաստանը դառնալ առաջնային, քանի որ Հայաստան այցելելու, հայրենիքը տեսնելու առիթները յաճախակի դարձած են, եւ իրենց ամբողջ զգացումները, որոնք առաջ սփիւռքին հանդէպ էր, հիմա ուղղուած է դէպի Հայաստան, հետեւաբար սփիւռքը սփիւռքով շարունակելը սկսած է կաղալ: Այս բոլորը կ՚ըսեմ երկար տարիներ հարիւրաւոր երիտասարդներու հետ աշխատելու արդիւնքին: Սա մէկ կողմէն շատ լաւ է, միւս կողմէն ալ սփիւռքի, որպէս առանձին կառոյց թուլացումը մեզ կը ստիպէ մեր ռազմավարութիւնը փոխել կամ վերատեսութեան ենթարկել: Կարգ մը մտաւորականներ համաձայն չեն այս միտքին հետ, անոնք կը հաւատան, որ սփիւռքը տակաւին ամուր է, զօրաւոր է, հզօր է եւ մենք պէտք է ամէն գնով զարկ տանք անոր: Ես կ՚ընդունիմ, որ մենք պէտք է շարունակենք մեր գործունէութիւնը, բայց նաեւ գիտակից եմ, որ ռազմավարութիւնը պէտք է վերանայուի, վերատեսութեան ենթարկուի, այլապէս շփոթութեան կ՚ենթարկուինք եւ չենք կրնար մեր երիտասարդներուն ճիշդ ուղղութիւն ցոյց տալ: Իսկ ընդհանուր առումով, սփիւռքը ի վերջոյ մատնուած է մահուան: Այսինքն կրնայ գոյատեւել Պոսթընի հայութեան նման, ուր ոչ մէկը հայերէն կը խօսի, նոյնիսկ եկեղեցւոյ արարողութիւնը անգլերէն է: Այսպիսի երեւոյթի մը ես ականատես եղայ 1988 թուականին Պոսթըն, երբ Լոս Անճելըսի սփիւռքը նոր կը կազմուէր: Բարեկամուհիիս մօր թաղման արարողութեան ժամանակ եկեղեցւոյ արարողութիւնը անգլերէն էր, մեռնողի զաւակները ամուսացած էին ամերիկացիներու հետ, զրոյցները անգլերէն էին: Ես միայն այն ժամանակ զգացի, որ սփիւռքահայ ընտանիքի մէջ եմ, երբ հոգեճաշը մատուցեցին՝ ճաշերը արեւմտահայաստանէն եկած ընտանիքի ճաշեր էին: Սակայն ճաշով չենք կրնար ազգութիւն պահպանել… տարբերութիւնը մեր նախնիներու եւ նոր սերունդի միջեւ հայրենիքի հետ կապն է, եւ այսօր պոսթընցի, կամ ֆիլատելֆիացի, կամ ալ ֆլորիտացի երիտասարդը ինք կը սկսի ոգեւորել իր մեծ հայրը կամ մեծ մայրը, որովհետեւ իրենք ունին ապազգայնացուած մեծ հայրեր: Իրենց հայրերը եւ մայրերը աւելի ազգասէր են քան իրենց մեծ հայրերը, որովհետեւ արհաւիրքի առաջին սերունդը չուզեց, որ իրենց զաւակները լսեն ցեղասպանութեան մասին, ուզեցին նոր կեանքի սկսիլ, զօրաւոր ըլլալ, յաջողակ անձեր ըլլալ եւ իսկապէս հասան իրենց նպատակին: Այս ամբողջը մէկ բառով դժուար է բնորոշել, որովհետեւ գործընթացները տակաւին չեն աւարտած եւ բնականաբար թէ՛ Հայաստանը եւ թէ՛ Հայաստանէն գաղթած հայերը իրենց դերը ունին, այս պատճառով ալ մենք սփիւռքը նորէն կը փորձենք շաղել, եւ հնարաւոր չէ մէկ նախադասութեամբ բնութագրել այսօրուայ սփիւռքը, իսկ ան որ կը բնութագրէ՝ իմացէք, որ խորունկ մտածողութիւն ունեցող անձ մը չէ:

-Կարծես միտքս կարդացիք, որովհետեւ իմ յաջորդ հարցս Ամերիկա ապրող հայաստանցի խաւի մասին է: Գիտէք, տարբեր թերթերու հետ կը համագործակցիմ եւ յաճախ այդ թերթերէն կայ պահանջ, որ «մեզի միայն ընդդիմադիր լուրեր տուր»։ Այդ հաւաքականութեան մէջ յաճախ կը զգամ, որ այն անձերը, որոնք նեղուելով հեռացած են Հայաստանէն, քէն ունին Հայաստանի հանդէպ: Կարծես իրենց համար ուրախութիւն է, որ Հայաստանի մէջ ծայրայեղ դէպքեր կը պատահին՝ անձնասպաններու թիւը կ՚աճի, կը բազմապատկուի կամուրջէն նետուողներուն թիւը, ՊՊԾ-ի գունդը կը գրաւեն, դատավարութիւններ կ՚ըլլան եւ այլն: Դուք կը շփուիք այդ մարդոց հետ: Ի՞նչ է ձեր եզրակացութիւնը:

-Անշուշտ կը շփուիմ այդպիսի մարդոց հետ: Վերջերս իմ ընկերներէս մին, երբ հասած էր Երեւան, քաղաքի փողոցները քալելէն ետք դիմատետրի էջին գրած է. «ռապիզութիւնը մեզ կ՚ուտէ»: Նախ՝ ռապիզը մեզ «չ՚ուտեր», ապա՝ ես գրեթէ երկու ամիսէ ի վեր այստեղ եմ եւ այդպիսի բան չեմ տեսած: Հետեւաբար, այս անձը ձեր ըսած կերպարներէն է, որ չ՚ուզեր տեսնել ներկայ Հայաստանը, չ՚ուզեր տեսնել Հայաստանի թէ՛ լաւը, թէ՛ վատը: Կարծես իրենցմէ թոյն կը թափի: Սակայն այս մարդոց թիւը կամաց-կամաց կը նուազի: Անոնք չեն ուզեր որեւէ ձեւով տեսնել, որ այն մարդիկ, որոնք Հայաստան են, ապրելով ծանր պայմաններու մէջ, երկիր կառուցած են քեզի համար, որպէսզի դուն գաս եւ ապրիս ու վայելես: Ես այստեղի ժողովուրդին միշտ կ՚ըսեմ. «Շնորհակալ եմ, որովհետեւ դուք ձեր զաւկին հացի գինով երկիր կառուցած էք մեզի՝ շփացած սփիւռքահայերուս համար, իսկ հիմա եթէ կ՚ուզէք երթալ, բարով գացէք, քիչ մըն ալ դուք վայելեցէք եւ հանգիստ ապրեցէք: Մենք ետ կու գանք եւ քիչ մըն ալ մենք երկրի դժուարութիւններուն կը տոկանք…»։ Աս է իմ կեցուածքս: Իսկ ձեր նշած մարդիկ նաեւ կը քննադատեն գաղթողները:

-Յոյս ունի՞ք, որ ամերիկահայ նոր սերունդը այս ձեւով չի մօտենար: Յաճախ երբ իրիկուան ժամերուն Քասքատ կ՚երթամ եւ կը լսեմ կէս անգլերէն կէս հայերէն խօսող երիտասարդներու խօսակցութիւնը, կը զգամ, որ այս սերունդը շատ կը սիրէ Հայաստանը: Ճիշդ է՞ զգացածս:

-Հաւատացէք, եթէ այս երկրի մէջ բնական աղէտ կամ պատերազմ չըլլայ, ապա ան կայծակի արագութեամբ եւ շատ գեղեցիկ ձեւով պիտի ծաղկի, զարգանայ եւ գեղեցկանայ: Վերջին տասն տարիները կը նմանցնեմ վարդի աճման արագընթացին, թէ ինչպէս բողբոջէն կը վերածուի մեծ եւ գեղեցիկ վարդի: Երիտասարդները ընդհանրապէս կը սիրահարուին Հայաստանին եւ կ՚ուզեն անմիջապէս վերադառնալ Հայաստան:

-Ի՞նչ կը մտածէք Թուրքիոյ մասին: Մեր մօտ ընդունուած է ըսել «սահմանէն այն կողմ»ի մասին: Այս հարցումը կ՚ընեմ յիշատակելով նաեւ, որ ձեր ապրած քաղաքին կամ անոր մերձ քաղաքներուն մէջ կան շատ մը «խելացի» եւ «խելք բաժնող» «մտաւորական» հայեր, որոնք համակարգիչին առջեւ նստած խորհուրդներ եւ խրատներ կը բաժնեն հայութեան: Ձեզի համար, որպէս գրող ի՞նչ է «սահմանէն այն կողմ»ը: Արդեօք կը հետեւի՞ք Թուրքիոյ մէջ տեղի ունեցող զարգացումներուն եւ ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ վիճակի մէջ է պոլսահայութիւնը այսօր:

-Պատմութիւնը ցոյց տուած է, որ հնարաւոր է ամէն ինչ: Ամենամեծ անակնկալը մեզի համար Առաջին հանրապետութիւնն էր, որովհետեւ պատմական դէպքերու հետեւանքով ստացանք մեր անկախութիւնը: Խորհրդային Միութեան ժամանակ: Սովետէն բան մը չմնաց, վերացաւ: Հետեւաբար Թուրքիոյ հետ ինչ կը պատահի չենք գիտեր, եւ ինչ ալ պատահի, պէտք չէ զարմանանք: Ով լաւ պատմութիւն գիտէ, պէտք չէ որեւէ երկրի մը համար հաւաստիանայ: Կրնայ ըլլալ շատ անակնկալ դէպքեր տեղի ունենայ Թուրքիա ապրող քիւրտերուն հետ: Այնպէս որ Հանրապետութեան նախագահ Րէճէպ Թայյիպ Էրտողանի կառավարութեան վիճակը ճիշդ է, բոլոր միջոցներով կը պահպանեն իրենց նկարագիրը եւ կ՚ուզեն, որ Եւրոպան իր դռները բանայ իրենց առջեւ, սակայն կան նախապայմաններ, ինչ որ կրնայ Եւրոպան շրջուիլ եւ փոխել իր որոշումները: Ամէն պարագայի յստակ է նաեւ, որ Թուրքիոյ մէջ որեւէ զարգացում կրնայ վատ ազդեցութիւն ունենալ Հայաստանի համար ու այդ պատճառով է նաեւ, որ հայութիւնը շատ զգօն եւ հաւասարակշռուած հայեացքով հետեւի շրջանի գործըն-թացներուն: Կարեւորը այն է, որ այսօր մենք մեր տունը՝ Հայաստանը կառուցենք ու անկէ անդին բոլոր գործընթացները ծառայեցնենք մեր ժողովուրդի ու մեր երկրի օգտին:

ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ

Երեւան