ՄԱՐ­ԴՈՒՆ ՄԵ­ԾՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ

Եր­բեք խոր­հա՞ծ էք, սի­րե­լի­նե՜ր, պահ մը գո­նէ, կեան­քի բազ­մա­տե­սակ զբա­ղում­նե­րուն մէջ, տաղտ­կա­լի ապ­րում­նե­րուն ըն­թաց­քին, պա՛հ մը միայն, թէ՝ «Ի՞նչ է մար­դը»։

­Մարդ ինք­զինք շատ կա­րե­ւոր կը նկա­տէ հա­մայն տիե­զեր­քի, բո­լոր ա­րա­րած­նե­րուն մէջ։ Ա­յո՛, ի­րա­ւունք ու­նի ան, ե­թէ բո­լոր շրջա­պա­տը միայն տե­սա­ծին, ապ­րա­ծին չափ ըլ­լար։ Բայց ե­թէ մարդ ան­գամ մըն ալ փոր­ձէ ինք­զինք դի­տել ա­ւե­լի լայն ու ա­ւե­լի ըն­դար­ձակ տա­րած­քի մը վրայ, ա­ւե­լի բարձր դիր­քով եւ կա­րե­նայ խո­րա­նալ իր էու­թեան, իր գո­յու­թեան բուն ի­մաս­տին… եւ ա­հա­ւա­սիկ պի­տի տես­նէ, թէ «ո­չին­չէն ստեղ­ծուած ա­րա­րած» մըն է՝ Ա­րա­րի­չին կող­մէ, ճանչ­նա­լու եւ սի­րե­լու հա­մար զԻնք։ Ուս­տի եւ այն յա­ւի­տե­նա­կան ու ան­սահ­մա­նե­լի Էա­կին կը պար­տի իր ամ­բողջ էու­թիւ­նը, գո­յու­թիւ­նը, ո­րուն պատ­ճառն ու ի­մաստն է իր իսկ Ա­րա­րի՛­չը։

Սի­րե­լի՜­ներ, ի՞նչ է մար­դը. ո՞վ է. եւ ա­հա­ւա­սիկ այս հար­ցո՛ւմն է որ կը զբա­ղեց­նէ մարդ­կա­յին միտ­քը։

Բայց մար­դուն մե­ծու­թիւ­նը ո՛չ թէ ո­չին­չէն ստեղ­ծուած ըլ­լա­լուն մէջ է, այլ զինք ստեղ­ծո­ղը, ո­չին­չէն գո­յաց­նո­ղը «ճանչ­նա­լու եւ սի­րե­լի» կա­չուած ըլ­լա­լուն մէ՛ջն է։

Ար­դա­րեւ ամ­բողջ տիե­զեր­քը, բո­լոր ա­րա­րած­նե­րը, ո­րոնք միտքն ու սիր­տը սաս­տիկ կը զբա­ղեց­նեն մար­դուն, միա՛յն ժա­մա­նա­կա­ւոր բա­ներ են ի­րեն հա­մար։ Որ­քան ա­տեն որ երկ­րի վրայ կ՚ապ­րի մարդ, պէտք չէ՛ որ եր­կի­րը ամ­բող­ջա­պէս տի­րա­պե­տէ իր վրայ, եւ ոչ ալ երկ­րա­յին հո­գե­րը, զբա­ղում­ներն ու մտա­ծու­թիւն­նե­րը տե­ւա­պէս գրա­ւեն ու կլա­նեն զինք։

Մարդ աշ­խարհ կը մտնէ եւ զինք շրջա­պա­տող ի­րե­րու եւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու հրա­պոյ­րը մոռց­նել կու տան ի­րեն ան­հո՜ւն գե­ղեց­կու­թիւ­նը եւ եր­ջան­կու­թիւ­նը, որ վե­րը ի­րեն կը սպա­սէ։ Սա­կայն կը զբա­ղեց­նեն եւ կը կազ­դու­րեն միայն երկ­րիս գե­ղեց­կու­թիւն­նե­րը եւ բա­րիք­նե­րը, զորս Աս­տուած մար­դուն կը ներ­կա­յաց­նէ, որ­պէս­զի զօ­րա­նայ եւ ա­ռոյգ ու շտապ քայ­լե­րով դէ­պի ի­րեն վա­զէ ու սու­րայ։

Եւ մարդ, հոս, երկ­րի վրայ, ժա­մա­նա­կա­ւոր զբա­ղում­նե­րով ու մտա­հո­գու­թիւն­նե­րով ար­դէն ինք­զինք բո­լո­րո­վին յոգ­նած կը զգայ, ինչ­պի­սի՜ զար­հու­րե­լի բնա­կա­վայր, ինչ­պի­սի՜ ծանր լուծ, որ հարկ է քա­լէ հոս։

Ե­թէ անդ­րա­դառ­նայ մարդ, պէտք է ո՜ր­քան ո­ղոր­մե­լի գտնէ ինք­զինք այս ցած վի­ճա­կին մէջ՝ ան­գի­տա­կից ու անզ­գայ, հա­կա­ռակ իր բա­նա­կա­նու­թեան եւ նո՛յն­քան հա­կա­ռակ իր մե­ծու­թեան կո­չու­մին։

Որ­պի­սի՜ մթու­թիւն է ար­տաք­նա­պէս ա­սի­կա, եւ ինչ­պի­սի՜ կու­րու­թիւն՝ ներք­նա­պէս։ Ար­դա­րեւ մար­դուս աչ­քը միա՛յն զգա­ցա­կան բա­ներ կրնայ տես­նել։

Մարդ ա­րա­րա­ծին հո­գիին ակ­նար­կը սահ­մա­նա­փակ է. կար­ծես խիտ ամ­պե­րով պա­տուած։ Ուս­տի մար­դուս էա­կա­նը կրնայ նոյ­նը ըլ­լալ։ Բայց վի­ճա­կը կը փո­խուի եւ զգա­լիօ­րէն տար­բե­րու­թիւն­ներ կը գտնուին երկ­րի եւ ե­րա­նե­լի հո­գի­նե­րուն բնա­վայ­րին մէջ։ Հո­գի­նե­րու բնա­վայ­րին մէջ ա­մէն ինչ պայ­ծա՛ռ է։ Հոս, երկ­րի վրայ, ո՛չ մէ­կը իր ճշմա­րիտ տար­րին մէջ է. ա­մէն ինչ մար­դուն դէմ կը դա­ւադ­րէ, զգա­յա­կան ի­րե­րու եւ ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու քա­շե­լու հա­մար՝ հոս կամ հոն։

Երկ­րա­ւո­րը, մար­դը «բանտ»ի մը նման պար­փա­կուած կ՚ե­րե­րի եւ ա­նոր մէջ ան բո­լո­րո­վին ան­զօր կը մնայ։

Եւ մարդ «հո­գի» մըն է նաեւ՝ բարձ­րա­գոյն վախ­ճա­նի մը հա­մար ստեղ­ծուած եւ վե՛հ նպա­տա­կի մը կո­չուած։

Սա­կայն, ան երկ­րի վրայ կ՚ապ­րի դժբա՛խտ՝ հա­զա­րա­ւոր նե­ղու­թիւն­նե­րով եւ հո­գե­րով շրջա­պա­տուած։ Այս աշ­խար­հի վրայ բազ­մա­թիւ սար­սա­փե­լի մա­հուան տե­սակ­ներ կը սպառ­նան ի­րեն։ Ո՜ր­քան ծու­ղակ­ներ կան՝ ո­րոնց նկատ­մամբ պէտք է զգոյշ ըլ­լայ մարդ։ Ե­րե­ւոյ­թը կը խա­բէ եւ պատ­րան­քը կը հրա­պու­րէ…։ Եւ մարդ պար­տա­ւոր է ե՛ւ պա­տաս­խա­նա­տու՝ դի­մադ­րե­լու եւ տա­նե­լու այս բո­լո­րը իր ան­զօ­րու­թեան մէջ, բայց քա՛­ջա­բար։

Եւ պէտք է գի­տակ­ցի մարդ, թէ «բարձ­րա­գոյն վախ­ճան»ը դի­մա­ւո­րե­լու՝ «բարձ­րա­գոյն վախ­ճան»ի մը հա­մար ստեղ­ծուած է։

Ուս­տի մարդ պէ՛տք է գիտ­նայ, թէ իր սե­փա­կան ու­ժե­րով ո՛­չինչ կրնայ կա­տա­րել. ո՛­չինչ կրնայ ը­նել այս նուաստ բա­նե­րուն մէջ։ Ուս­տի եւ մար­դոց հո­գի­նե­րը հոս՝ եր­կրի վրայ բաժ­նուած են ի­րար­մէ՝ մահ­կա­նա­ցու­նե­րու պա­տեան­նե­րով. ի­րա­րու հետ միու­թիւն չու­նին, ի­րենք ի­րենց իսկ ան­տե­սա­նե­լի են եւ ան­ծա­նօ՛թ…։

Աս­տուած միայն, մար­դուս Ա­րա­րի­չը եւ Վախ­ճա­նը, Ի­րեն վե­րա­պա­հեց ան­մի­ջա­կան յա­րա­բե­րու­թիւ­նը ա­նոնց հո­գի­նե­րուն հետ եւ Իր կե­նակ­ցու­թեան ար­ժա­նի ը­րաւ զա­նոնք։

Միա՛յն Ան կը խօ­սի մար­դու հո­գիին, մե­ծա­հե­ծան Տէ­րը. Ա՛ն միայն կը տես­նէ զայն յայտ­նի եւ բա­ցա­յայտ, եւ կը տես­նէ ա­նոր գաղտ­նի մտած­մունք­նե­րը։

Եւ երբ եր­բեմն մար­դուս զգա­յա­րանք­նե­րուն կը խօ­սի, ու­րիշ ո­րե­ւէ նպա­տակ չու­նի, բայց ե­թէ ա­նոնց բա­րու­թեա­նը հա­մար՝ ա­նոնք Իր ներ­քին ձայ­նին, իր ան­տե­սա­նե­լի գոր­ծե­րուն ու­շա­դիր դարձ­նե­լու, եւ մա­նա­ւանդ Ինք­զինք՝ ներ­կա­յի ի­րենց խեղճ վի­ճա­կին ի­ջեց­նե­լու։ Չէ՞ որ Աս­տուած «մարմ­նա­ցաւ» եւ «մար­դա­ցաւ»՝ մար­դը աս­տուա­ծաց­նե­լու հա­մար…։

Ուս­տի այս իսկ ցոյց կու տայ մար­դուս ճշմա­րիտ մե­ծու­թիւ­նը. վսեմ է հա­ղոր­դակ­ցու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ եւ մար­դու մի­ջեւ, մե­ծվա­յել­չու­թեան ի­րա­ւուն­քը հա­մայն տիե­զեր­քի ե՛ւ մար­դուն Ա­րար­չին, աս­տուա­ծա­յին ա­ռանձ­նաշ­նոր­հու­մը բա­նա­ւոր էա­կին՝ երկ­րի՜ վրայ։ Ար­դա­րեւ մար­դուն միակ մխի­թա­րու­թիւնն է իր Ա­րա­րի­չը, քա­նի որ Ան միշտ ի­րեն հետ է, միշտ հա­ւա­տա­րիմ՝ Իր հայ­րու­թեան։

Ար­դէն Ա­նով է որ մար­դը կը վա­յե­լէ իր իս­կա­կան կո­չու­մը, Իր­մով կը բնա­կի իր յա­ւի­տե­նա­կան բնա­կա­րա­նը։ Եւ դար­ձեալ, Ա­նով մարդ կը հա­ւա­սա­րի ե­րա­նե­լի՜ հո­գի­նե­րու, որ ա­նոնք միայն կը տես­նեն այն ճշմար­տու­թիւ­նը՝ որ դեռ ծած­կուած է՝ որ­պէս «խոր­հուրդ»։ Եւ երբ մարդ կը զգայ, թէ կը բարձ­րա­նայ իր հո­գին, ա­հա­ւա­սիկ իր մէջ կը տես­նէ եր­ջա­նիկ սեր­մը ա­պա­գա­յի «մե­ծու­թեան»։

­Բայց մար­դը միակ ա­րա­րածն է, որ կը պղծէ այս եր­կի­րը՝ իր բնա­կա­վայ­րը։ Եւ մար­դը, դժբախ­տա­բար, պար­զեց ապս­տամ­բու­թեան ա­ռա­ջին դրօ­շա­կը՝ Աս­տու­ծոյ դէմ ել­լե­լով։ Այս կեր­պով մարդ չգիտ­ցաւ իր մե­ծու­թիւ­նը, իր ար­ժա­նի­քը։

Օր մը, սա­կայն, մարդ պի­տի տու­ժէ իր ան­հա­ւա­տար­մու­թեան հա­մար, մարդ պի­տի տու­ժէ իր գէ­շու­թեան հա­մար, եւ պի­տի տու­ժէ իր անհ­նա­զան­դու­թեան հա­մար։ Պի­տի տու­ժէ իր կո­չու­մը ան­տե­սած ըլ­լա­լուն հա­մար. կո­չու­մը՝ իր բարձ­րու­թեան եւ մե­ծու­թեա՛ն։

Ժա­մա­նա­կը պի­տի գայ, որ Ա­րա­րի­չը՝ մար­դուն իշ­խա­նա­կան հո­գին, որ Ի՛նք ի­րեն տուած էր, ետ պի­տի պա­հան­ջէ, քա­նի որ Հո­գին իր զա­ւակն է, եւ ե­թէ զայն այ­լա­սե­րած կամ վնա­սուած տես­նէ եւ իր պատ­րաս­տած պա­տուոյն ար­ժա­նի չգտնէ, վա՜յ մարդ ա­րա­րա­ծին, վա՜յ խո­րա­մանկ զգա­յա­րան­նե­րուն… սա­կայն ե­թէ հո­գին յա­ւի­տե­նա­կան Տի­րոջ հա­ւա­տա­րիմ մնայ, ա­հա­ւա­սիկ այն ա­տեն յա­ւի­տե­նա­կան վարձ­քին բաժ­նե­կից պի­տի ըլ­լայ մարդ եւ այդ իսկ պի­տի հասնց­նէ զայն իր իս­կա­կան ար­ժէ­քին՝ մեծ ու բա՛րձր դիր­քին, որ կո­չուած է իր ա­րար­չու­թեա­նէն իսկ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ, 28, 2016, Իս­թան­պուլ