ԱՍՏՈՒԾՈՅ ԲՆՈՒԹԻՒՆԸ

«Կրօնք» բա­ռով կը հասկ­ցուի եր­կու տե­սակ բան.

ա) Ու­ղիղ վար­դա­պե­տու­թիւն­ներ,

բ) Յայտ­նեալ բա­րո­յա­կան սկզբունք­նե­րու հա­մե­մատ սուրբ զգա­ցում­ներ եւ վարք։

Ա­ռա­ջին­նե­րը հա­ւատ­քի ա­ռար­կա­ներ են եւ «ճշմար­տու­թիւն» կ՚ը­սուին։ Իսկ երկ­րոր­դը կը վե­րա­բե­րի հա­ւա­տա­ցող ան­ձին եւ կը կո­չուի «բա­րե­պաշ­տու­թիւն»։

­Սուրբ Գիր­քը կ՚ու­սու­ցա­նէ այս բո­լո­րը ո՛չ թէ գի­տու­թիւն ու­սու­ցա­նող դա­սա­գիր­քե­րու նման իբ­րեւ ու­սում, այլ միայն օ­րի­նա­կով կամ եր­բեմն դէպ­քէ մը օ­րի­նակ առ­նե­լու ա­ռի­թով։ Զոր օ­րի­նակ, գի­տենք, թէ ի՛նչ­պէս կը նկա­րագ­րէ «Աս­տու­ծոյ բնա­ւո­րու­թիւն»ը եւ բա­րո­յա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը կամ տնտե­սու­թիւ­նը, նաեւ մար­դուս բնու­թիւ­նը։

«Աս­տու­ծոյ բնա­ւո­րու­թիւն»ը ը­սե­լով կը հասկ­ցուի Ա­նոր զօ­րու­թիւ­նը, ի­մաս­տու­թիւ­նը, սրբու­թիւ­նը, եւ այլն։ «Բա­րո­յա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւն» կամ «բա­րո­յա­կան տնտե­սու­թիւն» ը­սե­լով կը հասկ­ցուի, թէ սուրբ եւ ան­խա­խուտ սկզբունք­նե­րու մի­ջո­ցով կը կա­ռա­վա­րուին տիե­զեր­քի ա­մէն ի­րա­դար­ձու­թիւն. այդ՝ վե­րին տես­չու­թիւն մը ու­նի տիե­զեր­քի վե­րա­բե­րեալ ա­մէն բա­նի վրայ։ Ամ­բողջ Աս­տուա­ծա­շունչ մա­տեա­նին մէջ ա­մէն տեղ Աս­տու­ծոյ այս կա­տա­րե­լու­թիւն­նե­րը յայտ­նուած են Ա­նոր գոր­ծե­րուն մի­ջո­ցով միայն, այ­սինքն՝ դէպ­քի մը առ­թիւ, նաեւ երբ պէտք ե­ղած է բա­րո­յա­կան ար­դիւնք մը յա­ռաջ բե­րել։

Նոյն­պէս «Աս­տու­ծոյ կա­ռա­վա­րու­թիւն»ը նկա­րագ­րուած է Ա­նոր գոր­ծե­րուն եւ պա­տուէր­նե­րուն մի­ջո­ցով միայն։ Զոր օ­րի­նակ, մաս­նա­ւոր դէպ­քե­րու նկատ­մամբ ը­սուած խօս­քե­րէն կամ տրուած պա­տուէր­նե­րէն կը սոր­վինք, թէ Աս­տուած ա­ռանց ա­չա­ռու­թեան կը դա­տէ մար­դի­կը ի­րենց գոր­ծե­րուն հա­մե­մատ։

Նաեւ դէպք­ե­րու մի­ջո­ցով կը տես­նենք, թէ Ան կը նե­րէ եւ պատ­րա՛ստ է նե­րե­լու եւ կը լսէ մար­դոց ա­ղօթ­քը եւ պա­տաս­խան կու տայն ա­նոնց՝ միտ կը դնէ մար­դոց շար­ժա­ռիթ­նե­րուն, կամ սրտի խոր­հուրդ­նե­րուն, ինչ­պէս յայտ­նի է Ղով­տի կնոջ եւ Յո­վա­սի դէպ­քե­րէն. (ԾՆՆԴ. ԺԹ 26) եւ (Դ. ԹԱԳ. ԺԴ 14-19), Ան կը պատ­ժէ իր ա­մե­նէն ա­ւե­լի սի­րե­լի մար­դի­կը, ինչ­պէս պատ­ժեց Դա­ւի­թը եւ Ե­զե­կիան։ Ան կը պահ­պա­նէ ար­դա­րը եւ Ի­րեն ա­պա­ւի­նող­նե­րէն, Ի­րեն վստա­հող­նե­րէն ո՛չ մէ­կը ան­յոյս թո­ղած է։

Կը սոր­վինք նաեւ, թէ ա­մե­նէն ա­ւե­լի «դի­պուա­ծա­կան» կար­ծուած ի­րո­ղու­թիւն­ներ իսկ Աս­տու­ծոյ տնօ­րի­նու­թեամբ կա­տա­րուած են, թէ Ան կ՚ի­րա­կա­նաց­նէ իր նպա­տակ­նե­րը եր­բեմն չնչին, եր­բեմն ալ հա­կա­սա­կան ե­րեւ­ցող մի­ջոց­նե­րով։ Նոյ­նիսկ իր կամ­քին կա­տար­ման գոր­ծիք կ՚ը­նէ չա՛­րը։ Նոյն­պէս, Սուրբ Գիր­քը, պատ­մե­լով զա­նա­զան մար­դոց գոր­ծե­րը՝ կը սոր­վեց­նէ մարդ­կա­յին բնու­թեան մե­ղան­չա­կա­նու­թի՛ւ­նը։

Ուս­տի, նա­խաջր­հե­ղե­ղեան մար­դոց պատ­մու­թեան մէջ կը տես­նենք զզուե­լի չա­րու­թիւն եւ ամ­բարշ­տու­թիւն, Յով­սէ­փի եղ­բայր­նե­րուն եւ Կա­յէ­նի վրայ նա­խանձ, Սա­ւու­ղի վրայ չա­րա­կա­մու­թիւն, Դո­վէ­կի եւ Սի­բա­յի վրայ քսու­թիւն, Կոր­խի եւ Ա­քաա­բի վրայ աս­տուա­ծա­յին կար­գադ­րու­թիւն­նե­րու վրայ ար­հա­մար­հու­թիւն, Ա­քա­րի եւ Բա­ղաա­մի, Գէե­զիի եւ Յու­դա­յի վրայ ա­գա­հու­թիւն, Զե­բե­դիա­յի որ­դի­նե­րուն եւ Ա­բի­մե­լէ­քի վրայ փա­ռա­սի­րու­թիւն, Ե­զե­կիա­յի եւ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի վրայ հպար­տու­թիւն։ Դար­ձեալ, Բա­ղաա­մի եւ Դաւ­թի վրայ կը տես­նենք կիր­քե­րու մի­ջո­ցով մար­դուս խա­բուե­լուն կամ կու­րա­նա­լուն ազ­դե­ցու­թիւ­նը։ Նաեւ Նէե­մա­նի, Նի­կո­դե­մո­սի եւ Ա­թէն­քի եւ Ե­փե­սո­սի ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն վրայ նա­խա­պա­շար­ման զօ­րու­թիւ­նը եւ ու­նա­կու­թեան զօ­րու­թիւ­նը՝ Ա­քաա­բի վրայ, որ Ե­ղիա­յի առ­ջեւ խո­նար­հե­լէն ետք դար­ձեալ դար­ձաւ իր կուռ­քե­րուն։

Այս­պէս, ե­թէ Սուրբ Գիր­քի մէջ փնտռենք ա­ռա­քի­նու­թեան մը բա­ցատ­րու­թիւ­նը, կը տես­նենք, թէ Սուրբ Գիր­քը մե­զի կը սոր­վեց­նէ այս ա­ռա­քի­նու­թեան բնու­թիւ­նը այն­պի­սի օ­րի­նակ­նե­րով՝ ո­րոնց մէջ կը տես­նուի այն ա­ռա­քի­նու­թեան զօ­րու­թիւ­նը։ Զոր օ­րի­նակ, Աբ­րա­հա­մի վրայ կը տես­նենք հա­ւատք, Յո­բի վրայ՝ համ­բե­րու­թիւն, Մով­սէ­սի վրայ՝ հե­զու­թիւն, Յե­սու­յի վրայ՝ հաս­տա­տամ­տու­թիւն եւ հաս­տա­տուն կամք, Նէե­միա­յի վրայ՝ հայ­րե­նա­սի­րու­թիւն, Յով­նա­թա­նի վրայ՝ բա­րե­կա­մու­թիւն եւ այլն։ Իսկ Ան­նա բա­րե­պաշ­տա­կան օ­րի­նակ է մայ­րե­րու, Սա­մուէլ, Յով­սիա եւ Տի­մո­թէոս՝ որ­դի­նե­րու, Յով­սէփ եւ Դա­նիէլ՝ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու, Բեր­զե­լի՝ ծե­րու­նի մար­դոց («Գա­ղա­տա­ցի Բեր­զե­լի Ռով­գե­լի­մէն ի­ջաւ ու թա­գա­ւո­րին հետ Յոր­դա­նա­նէն ան­ցաւ…». Բ. ԹԱԳ. ԺԹ 31-37), Ե­ղիա­զար՝ ծա­ռա­նե­րու, եւ Դա­ւիթ՝ իշ­խա­նու­թեան տակ ե­ղող մար­դոց։ Ար­դա­րեւ, պէտք է նկա­տի ու­նե­նալ այս ան­ձե­րուն մարդ­կա­յին տկա­րու­թիւն­նե­րը եւ թե­րու­թիւն­նե­րը։ Ա­նոնք սխա­լե­ցան եւ մին­չեւ իսկ եր­բեմն մո­լո­րե­ցան ի­րենց բնա­ւո­րու­թեան ա­մե­նէն զօ­րա­ւոր մա­սե­րուն մէջ ան­գամ։ Հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու հայ­րը Աբ­րա­համ՝ սխա­լե­ցաւ վախ­նա­լով, համ­բե­րա­տա­րու­թեան տի­պա­րը՝ Յոբ՝ ան­համ­բե­րու­թեամբ եւ հեզ Մով­սէս՝ բար­կա­ցո­տու­թեամբ եւ յանձ­նա­պաս­տու­թեամբ, այ­սինքն՝ իր զօ­րու­թեան վրայ չա­փա­զանց վստա­հե­լով, յանդգ­նու­թեամբ։ Ու­րեմն, «մարդ» սխա­լա­կան է, քա­նի որ կա­տա­րեալ չէ, տկա­րու­թիւն­ներ ու­նի բնա­ւո­րու­թեամբ։

Ու­րեմն Սուրբ Գիր­քը մեր առ­ջեւ կը դնէ նման կիր­քե­րու տէր մար­դիկ՝ մե­զի կը ճանչց­նէ բո՛ւն մեր սիր­տը եւ գոր­ծե­րը։ Ա­նոնց օ­րի­նա­կով մենք կ՚անդ­րա­դառ­նանք մեր ինք­նու­թեան, մեր նե­րաշ­խար­հին։

Մինչ կը կար­դանք Սուրբ Գիր­քը՝ կը զգանք, թէ այն Գիր­քը ո՛չ միայն աս­տուա­ծա­յին է, այլ սերտ կա­պակ­ցու­թիւն ու­նի մար­դոց հետ եւ կը վե­րա­բե­րի ա­նոնց եւ թէ ա­նոր ա­մէն մէկ խօս­քը ճար­տա­րօ­րէն նկա­րուած պատ­կե­րի աչ­քե­րու նման՝ մե­զի կը նա­յին ո՛ր կողմ իսկ դառ­նանք։ Այս կը նշա­նա­կէ՝ «ա­մե­նա­տե­սու­թիւն», որ աս­տուա­ծա­յին բնու­թեան յատ­կա­նիշ­նե­րէն մի՛ն է։

Տե­սակ տե­սակ պատ­մու­թիւն­նե­րով եւ օ­րի­նակ­նե­րով վար­դա­պե­տու­թիւն­ներ եւ վար­քի կա­նո­ններ սոր­վեց­նե­լու այս կեր­պը ի՜նչ սքան­չե­լի յատ­կու­թիւն է այն Գիր­քին՝ որ սահ­մա­նուած է բո­լոր եր­կիր­նե­րու եւ բո­լոր շրջան­նե­րու, ժա­մա­նակ­նե­րու հա­մար։

Ար­դա­րեւ, ե­թէ հոն հա­ւա­տա­լիք­ներ եւ վար­քի կա­նոն­ներ ընդ­հա­նուր խօս­քե­րով միայն բա­ցատ­րուէին, օգ­տա­կար պի­տի չըլ­լա­յին. իսկ ե­թէ ման­րա­մասն կեր­պով ա­ւան­դուէին որ­պէս դրու­թիւն, հարկ պի­տի ըլ­լար ա­նոնք յա­ւի­տեան պա­հել՝ ճի՛շդ այն­պէս՝ ի՛նչ­պէս գրուե­ցան, եւ սա­կայն ա­մէն բան, ա­մէն տեղ եւ ա­մէն ա­տեն գոր­ծադ­րե­լի պի­տի չըլ­լար, ան­կա­րե­լի պի­տի ըլ­լար ա­մէն դէպ­քի կի­րար­կել զա­նոնք, քա­նի որ աշ­խարհ եւ մար­դիկ տե­ւա­կան բա­րե­փո­խու­թեան, բնա­կան շրջու­մի մը մէջ կը գտնուին։

Եւ հա­ւա­տա­ցող­ներ պի­տի չկա­րե­նա­յին հասկ­նալ Սուրբ Գիր­քի ճշմար­տու­թիւն­նե­րու ամ­բող­ջու­թիւ­նը։

Քրիստ­նէա­կան վար­դա­պե­տու­թեան հա­մա­ռօտ բո­վան­դա­կու­թիւն մը՝ զոր հա­սուն քրիս­տո­նեան կը հասկ­նայ կա­տա­րե­լա­պէս՝ գրե­թէ ա­նի­մա­նա­լի է ա­նոնց՝ որ նոր կ՚ըն­դու­նին քրիս­տո­նէու­թիւ­նը։

Այս պատ­ճա­ռով՝ թէ՛ վար­դա­պե­տու­թիւն­ներ եւ թէ՛ պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ բա­ցատ­րուած են զա­նա­զան օ­րի­նակ­նե­րով եւ պատ­մու­թիւն­նե­րով, եւ մարդ, գի­տուն կամ ռա­միկ, կրնայ սոր­վիլ ի՛նչ որ պէտք է սոր­վի…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ապ­րիլ 26, 2017, Իս­թան­պուլ