ԱՏԵԼՈՒԹԵՆԷՆ ԿՈՒՐԱՑԱԾ…

Մար­դիկ, գրե­թէ մոռ­ցած են սէ­րը, ո­ղոր­մա­ծու­թիւ­նը եւ նե­րո­ղամ­տու­թիւ­նը՝ կու­րա­ցած են կիր­քե­րէ եւ ա­տե­լու­թե­նէ։ Մար­դիկ այս մղում­նե­րով կ՚ապ­րին ընդ­հան­րա­պէս ինք­նա­կեդ­րոն կեանք մը՝ հո­գե­պէս կղզիա­ցած, որ­քան որ մաս կը կազ­մեն ըն­կե­րու­թեան։ Ստի­պո­ղա­կան կամ պար­տադ­րա­կան պայ­ման­ներ ե­թէ նկա­տի չառ­նուի, մար­դիկ մոռ­ցած կ՚ե­րե­ւին ի­րենց էա­կան կո­չու­մը՝ ի­րե­րօգ­նու­թիւ­նը, եւ ա­նոնք, ա­մէն մէ­կը կ՚ապ­րին միա՛յն ի­րենց հա­մար, միա՛յն ի­րենց կեան­քը։ Ե­թէ ի պաշ­տօ­նէ չէ՛, այ­լա­պէս ո՛չ մէ­կը ու­րի­շին ձեռք կ՚եր­կա­րէ վեր վերց­նե­լու հա­մար, կամ ա­զա­տե­լու հա­մար ան­կեալ վի­ճա­կէն։ Մար­դիկ ո՛չ ե­սա­սէր, այլ ինք­նա­մոլ կեանք մը կը վա­րեն այն­պէս, թէ աշ­խար­հի վրայ միա՛յն ի­րենք ըլ­լա­յին, միայն ի­րենք ապ­րէին…։

Ըն­կե­րակ­ցու­թիւն, գոր­ծակ­ցու­թիւն, ի­րե­րօգ­նու­թիւն՝ միայն «բառ»եր են ո­մանց հա­մար, ա՛յդ­քան…։

Հեգ­նօ­րէն կը մատ­նան­շուի ա­մէն զո­հո­ղու­թիւն, հո­գա­ծու­թիւն, մտա­հո­գու­թիւն ու­րի­շի մը նկատ­մամբ, ո­րոնք կը հա­մա­րուին ժա­մա­նա­կավ­րէպ եւ ա­նի­մաստ վար­մունք­ներ։ Մար­դիկ կ՚ապ­րին հե­ռա­ցած կեանք մը ի­րենց պա­պե­րուն հա­ւատ­քէն, ա­ւան­դու­թիւն­նե­րէն եւ օ­տա­րա­ցած նուի­րա­կան ար­ժէք­նե­րէ, հո­գե­ւոր եւ բա­րո­յա­կան ապ­րում­նե­րէ։ Այս կեր­պով հե­ռա­ցա՜ծ սէ­րէ եւ ո­ղոր­մա­ծու­թե­նէ՝ կիր­քով ու ա­տե­լու­թեամբ լե­ցուած եւ ա­նոնց­մով կու­րա­ցած՝ ժա­մա­նա­կի, տե­ղի եւ ան­ձի ա­մէն նուի­րա­կա­նու­թիւն սրբապղ­ծուած, ինք­նա­մոլ կեան­քի մը հո­սան­քով կը տա­րուին։

Բա­նա­ւոր էա­կը՝ մար­դը, ան­բան ա­նա­սուն էա­կէն գեր ի վեր էակ մը հան­դի­սաց­նո­ղը ա­նոր կեան­քին եւ հո­գիին մէջ գո­յու­թիւն ու­նե­ցող «աս­տուա­ծա­յին տարր»ն է. եւ մար­դուն մէջ այս տար­րը ան­մա՜հ է երկ­րի վրայ եւ շի­րի­մէն ալ ան­դին կը պահ­պա­նէ ու կը տե­ւա­կա­նաց­նէ իր էու­թիւ­նը։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ, այս տարրն է որ կը կա­րո­ղաց­նէ մար­դը ապ­րիլ՝ բնազդ­նե­րէ վե՛ր, եւ հո­գե­կան ու մտա­յին ան­սահ­մա՜ն կա­րե­լիու­թիւն­նե­րու մէջ։

Եւ ա՛յս է նաեւ մար­դուն ի­րա­կա՜ն չա­փա­նի­շը։

Մարդ մեծ ու ան­մա՜հ է իր աս­տուա­ծա­յին հան­ճա­րին ու նկա­րագ­րին, զո­հո­ղու­թեան եւ սի­րոյն չա­փո­վը։

Եւ մար­դուն հո­գին ու միտ­քը որ կը ծնի, յա­րու­թիւն կ՚առ­նէ եւ կ՚ան­մա­հա­նայ, այն հո­գին է, որ կրնայ իշ­խել իր ստո­րին բնազդ­նե­րուն վրայ, այն հո­գին եւ այն միտ­քը՝ որ կա­րող է մա­հաց­նել եւ թա­ղել ի՛նչ որ երկ­րա­քարշ է եւ մե­ղա­պա՛րտ. այն հո­գին եւ այն միտ­քը՝ ո­րուն մէջ կը փթթին բա­րու­թեա՜ն եւ ա­ռա­քի­նու­թեա՜ն ե­դե­մա­բոյր ծա­ղիկ­նե­րը։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ, ա՛յս մար­դուն կո­չու­մը, ա­րար­չու­թեան պատ­ճառն ու նպա­տա­կը, կեան­քին ընդ­հա­նուր ի­մաս­տը՝ յա­րու­թիւնն ու ան­մա­հու­թի՛ւ­նը։

Բայց այն որ չ՚անդ­րա­դառ­նար իր իսկ էու­թեան պատ­ճա­ռին ու նպա­տա­կին, ան­տար­բե­րու­թեան մէջ կը դի­մա­ւո­րէ իր կո­չու­մը որ­պէս մա՛րդ, չի հա­ւա­տար ան­մա­հու­թեան, այ­լա­պէս ի զուր կ՚ապ­րի՝ անն­պա­տակ եւ ա­նի­մա՛ստ։ Բայց կեան­քին ի­մաս­տին անդ­րա­դառ­նալ՝ այս է որ էա­կին «մա՛րդ» հան­գա­ման­քը կու տայ։

Ար­դա­րեւ խոր­հող եւ բա­նա­կա­նու­թեամբ օժ­տուած մարդ էա­կը գի­տէ՝ որ տիե­զեր­քի մէջ «նիւթ»ը եր­բեք չի՛ կոր­սուիր, այլ կը ձե­ւա­փո­խուի։ Եւ այս ճշմար­տու­թեան եւ սկզբուն­քին առ­ջեւ կը խո­նար­հի ա­մէն ող­ջա­խոհ մարդ՝ ըլ­լա՛յ հա­ւա­տա­ցեալ, ըլ­լա՛յ թե­րա­հա­ւատ, ըլ­լա՛յ բո­լո­րո­վին ան­հա­ւատ եւ ոչն­չա­պա՛շտ։

Ուս­տի պատ­մու­թիւ­նը զա­նա­զան դէպ­քե­րով կը վկա­յէ, թէ մտա­ւո­րը, մե­ծը եւ վսե­մը չի՛ մեռ­նիր, ան­մա՛հ է։ Եւ այս ճշմար­տու­թիւ­նը, Տէ­քարթ սա խօս­քով կ՚ար­տա­յայ­տէ. «Կը մտա­ծեմ՝ ու­րեմն գո­յու­թիւն ու­նիմ»։ Ար­դա­րեւ հո­գին եւ միտ­քը՝ բա­նա­կան էա­կին կեան­քի աղ­բիւ­րը, պատ­ճա՛ռն է, այն որ կը խոր­հի, գո­յու­թիւ­նը կ՚ա­պա­ցու­ցա­նէ որ­պէս «մա՛րդ»։ Ա­պա թէ ո՛չ ի՜նչ տար­բե­րու­թիւն կ՚ու­նե­նայ ան­բան էա­կէ մը մարդ, երբ բա­նա­կա­նու­թեան ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րէն չ՚օգ­տուիր, բա­նա­կա­նու­թեամբ չի շար­ժիր, ինք ի՛ր մա­սին ո­րո­շում­ներ տա­լու կա­րո­ղու­թե­նէն զո՛ւրկ է, եւ վեր­ջա­պէս բա­նա­կա­նու­թեան բա­րիք­նե­րէն իր բա­ժի­նը չ՚առ­ներ, չի վա­յե­լեր զայն։

Մարդ­կա­յին ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը կը հաս­տա­տէ այս ի­րո­ղու­թիւ­նը՝ որ­պէս ճշմար­տու­թի՛ւն։ Պատ­մու­թիւ­նը եւ ներ­կան լե­ցուն են այս ճշմար­տու­թեան յայտ­նու­թիւն­նե­րով։ Եւ մարդ երբ ե՛տ կը նա­յի հին շրջան­նե­րու, հին դա­րե­րու վրայ եւ կը տես­նէ ան­մա­հա­ցած եւ մարդ­կա­յին կեան­քի վրայ ի­րենց դրոշ­մը դրած «միտք»եր՝ Հո­մե­րո­սը, Տան­թէն, Ռա­ֆա­յէլն ու Մի­քա­յէլ Ան­ճէ­լոն, Տէ­քար­թը, Նի­չէն, Մոն­թէյ­նը՝ Դա­ւի­թը, Պօ­ղո­սը, Ս. Օ­գոս­տի­նո­սը եւ շա­տե՜ր, ո­րոնք կեան­քին ըն­թացք տուած, եր­բեմն փո­խած եւ ի­մաստ տուած են ա­նոր։

Ար­դա­րեւ, վսեմ-ի­մաս­տա­լից խօսք մը, վսեմ ե­րաժշ­տու­թիւն մը՝ նուագ մը, վսեմ ա­րարք մը՝ զո­հո­ղու­թիւն մը, անձ­նուի­րու­թիւն մը, վսեմ խոր­հուրդ մը, գա­ղա­փար մը, սկզբունք մը եւ զգա­ցում մը՝ այս բո­լո­րը ի­րենց ազ­դե­ցու­թիւ­նը կը յա­ւեր­ժաց­նեն, եւ զայն կը փո­խան­ցեն սե­րունդ­նե­րու եւ դա­րե­րու։ Եւ ժա­մա­նա­կը՝ որ մար­մարն ու կրա­նիթն ալ կը մա­շեց­նէ եւ կ՚ու­տէ, ան­զօր է վսե­մու­թեան ազ­դե­ցու­թիւ­նը բնա­ջինջ ը­նե­լու հա­մար։

Ուս­տի մեր պա­պե­րէն իբր ա­ւանդ մե­զի ձգուած, ա­ւան­դուած կեն­դա­նի հա­ւատ­քը պա­հե­լու ենք բծախնդ­րու­թեամբ, ու­շադ­րու­թեամբ եւ մեծ գուր­գու­րան­քով, եւ այդ կեն­դա­նի հա­ւատ­քը պա­հենք հա­ւա­տար­մու­թեամբ, եւ ա­պա իբր ան­կորն­չե­լի եւ թան­կա­գին ժա­ռան­գու­թիւն մը՝ մեր յա­ջորդ­նե­րուն, յա­ջորդ սե­րունդ­նե­րուն ա­ւան­դենք նո՛յն­քան գուր­գու­րան­քով, հա­ւա­տար­մու­թեամբ։

Մարդ կրնայ ձե­ւա­փո­խուիլ, բա­րե­փո­խ-ւիլ՝ յա­ռաջ­դի­մու­թեան ո­գիին հետ, բայց հաս­տա՛տ կը մնայ՝ ան­փո­փոխ ու մշտնջե­նա­ւոր, հա­ւատ­քը եւ հա­ւա­տար­մու­թի՛ւ­նը՝ իր հա­ւա­տա­լիք­նե­րուն…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 2, 2017, Իս­թան­պուլ