ԱՊ­ՐԵ­ԼՈՒ ՔԱ­ՋՈՒ­ԹԻՒ­ՆԸ

Ա­մէն ա­ռի­թով կը կրկնենք, թէ՝ կեան­քը, մշտա­տեւ պայ­քա՛ր մըն է եւ կեան­քը ապ­րիլ՝ քա­ջու­թիւն կը պա­հան­ջէ։ Եւ դար­ձեալ այս մա­սին յա­ճախ կը յի­շենք Յի­սու­սի խօս­քը՝ որ կ՚ը­սէ. «Աշ­խար­հի վրայ նե­ղու­թիւն պի­տի ու­նե­նաք, բայց քա­ջա­լե­րուե­ցէ՛ք, ո­րով­հե­տեւ ես յաղ­թե­ցի աշ­խար­հին» (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։­

Եւ Յի­սու­սէ մօ­տա­ւո­րա­պէս 19 դար յե­տոյ՝ 1901 թուա­կա­նին, Տքթ. Ա­լեքս Քա­ռէլ «ապ­րե­լու քա­ջու­թեան» մա­սին սա­պէս կ՚ը­սէ. «Այն­պէս կ՚ե­րե­ւի, թէ քա­ղա­քա­կիրթ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու մէջ ապ­րե­լու քա­ջու­թիւ­նը հետզ­հե­տէ կը նուա­զի։ Գրե­թէ ա­մէն երկ­րի մէջ ալ տա­ղան­դա­ւոր ան­հատ­նե­րու թի­ւը կը պաս­կի։ Այս ե­րե­ւոյ­թը ա­հա­բե­կիչ նշա­նա­կու­թիւն մը ու­նի։ Ան­ցեա­լին հին քա­ղա­քակր­թու­թիւն­նե­րը այս պատ­ճա­ռով է որ փշրուե­ցան, քան­դուե­ցան։ Ջղա­յին դիւ­րագրգ­ռու­թիւն, մտա­յին տկա­րու­թիւն, բա­րո­յա­կան ա­պա­կա­նու­թիւն, խե­լա­գա­րու­թիւն ա­ւե­լի՛ վտան­գա­ւոր են քա­ղա­քակր­թու­թեան ա­պա­գա­յին հա­մար, քան ծաղ­կախ­տը, ժան­տա­տեն­դը եւ խլիր­դը (քան­սէր)։ Այս վտանգ­նե­րուն ճարն ու դար­մա­նը պի­տի ըլ­լայ բո­վան­դակ աշ­խար­հի մէջ հաս­տա­տել մար­դուն միտ­քը եւ մար­մի­նը խո­րա­պէս քննող եւ հասկ­ցող ճշմա­րիտ գի­տու­թիւ­նը՝ որ կա­րող ըլ­լայ ճանչ­նա­լու մար­դը ֆի­զի­քա­պէս-մարմ­նա­պէս, մտա­ւո­րա­պէս եւ հո­գե­ւո­րա­պէս՝ ամ­բող­ջու­թեամբ, լման կեր­պով»։­

Ար­դա­րեւ այս մշտնջե­նա­ւոր «կեան­քի պայ­քար»ին մէջ, շատ մը անձ­նա­յա­տուկ նե­ղու­թիւն­ներ եւ դժուա­րու­թիւն­ներ «պա­րարտ հող» կը պատ­րաս­տեն վե­րին աս­տի­ճա­նի պրկու­մին զար­գաց­մա­նը՝ եր­բեմն քիչ եւ եր­բեմն ալ շատ։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ, հոս եւս կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը եւ անհ­րաժշ­տու­թիւ­նը կը յայտ­նուի «ինք­նա­ճա­նա­չու­թեան»։ Յա­ճախ կ՚ը­սենք, կրկնենք՝ որ ինք­նա­ճա­նա­չու­թիւ­նը ըն­տիր յատ­կու­թիւն մը, ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է, որ պէտք է իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ մշա­կէ իր մէջ՝ կեան­քի պայ­քա­րին մէջ յաղ­թա­կան ել­լե­լու հա­մար։ Եւ ե­թէ կեան­քի պայ­քա­րին հա­մար անհ­րա­ժեշտ է քա­ջու­թիւ­նը, քա­ջու­թեան հա­մար ալ պէտք է՝ ինք­նա­ճա­նա­չու­թիւ­նը, ո­րուն կը յա­ջոր­դէ «ինք­նավս­տա­հու­թիւն»ը։

Մարդ ինչ­պէ՞ս կրնայ վստա­հիլ մէ­կու մը՝ որ չի ճանչ­նար, ա­պա ու­րեմն մէ­կը որ­պէս­զի ինք­նավս­տա­հու­թիւն ու­նե­նայ, պէտք է որ ծա­նօ­թա­նայ ինքն ի­րեն, այ­սինքն ճանչ­նայ ինք­զինք։ Եւ ինք­զինք ճանչ­նալ, իր իսկ «Ես»ին հետ ծա­նօ­թա­նալ ո՜ր­քան դժուար է եւ եր­բեմն ո՜ր­քան ան­կա­րե­լի՛…։

Ու­րիշ­ներ ի՛նչ կ՚ը­սեն կամ ի՛նչ կը խոր­հին, ի՛նչ­պէս կը ճանչ­նան մեզ, ի՛նչ հա­մո­զում ու­նին մեր մա­սին, ա­սի­կա չէ՛ կա­րե­ւո­րը, կեն­սա­կա­նը։ Մար­դոց գո­վեստ­նե­րը կամ պար­սա­ւանք­նե­րը կրնան բա­նա­ւոր ըլ­լալ կամ բո­լո­րո­վին ան­տե­ղի, այդ ալ չէ՛ կա­րե­ւո­րը։

Մարդ, նա­խա­պէս պէտք է ճանչ­նայ ինք­զինք՝ իր իս­կու­թեամ­բը, ան­կեղծ կեր­պով, այն՝ ի՛նչ որ է, ճիշդ ինչ­պէս որ «Ք» ճա­ռա­գայ­թը կը յայտ­նէ մար­դուս ներ­քին գոր­ծա­րան­նե­րը՝ ոս­կոր­նե­րուն մէջ ե­ղած ճեղ­քը կամ փտու­թիւ­նը, այն­պէս ալ ներ­հա­յե­ցո­ղու­թեամբ կա­րե­լի է գիտ­նալ, թէ ի՛նչ է մարդ՝ ի՛նք եւ ինչ չէ՛, ի՛նչ ու­նի եւ ի՛նչ կը պակ­սի, ի՛նչ չու­նի։ Եւ այս ինք­նա­ճա­նաչ­ման հա­մե­մատ պէտք է վա­րուի ու պայ­քա­րի կեան­քի դժուա­րու­թիւն­նե­րուն հետ։

Այս ինք­նա­ճա­նա­չու­մը կ՚են­թադ­րէ ինք­նա­գի­տակ­ցու­թիւն, ո­րը իր բա­նա­ւոր սահ­մա­նին մէջ մարդս ա­պա­հով գետ­նի վրայ կը դնէ, որ ո՛չ «խո­շո­րա­ցոյց»ով մարդ իր ու­նե­ցած­նե­րը չա­փա­զան­ցե­լով ու մեծց­նե­լով՝ պար­ծեն­կոտ, ինք­նա­հա­ւան ու յա­ւակ­նոտ ըլ­լայ, եւ ո՛չ ալ ստոր­նա­գոյ­նի կամ ստո­րա­կա­յու­թեան զգա­ցում­ներ ու­նե­նայ՝ ինք­զինք նուաստ զգայ եւ ու­րիշ­նե­րու հետ բաղ­դա­տէ զինք։ Այս զգա­ցու­մով, մարդ ու­րիշ­նե­րու ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րէն զուրկ կը գտնէ ինք­զինք։ Ուս­տի միշտ մտա­բե­րե­լու է ի­մաս­տուն խրա­տը. «ԾԱ­ՆԻ՛Ր ԶՔԵԶ»։ Ինք­զինք ճանչ­ցո­ղը ինք­նավս­տահ է եւ քա՛ջ՝ կեան­քի պայ­քա­րին մէջ։

Ար­դա­րեւ մարդ իր յոյ­սը եւ վստա­հու­թիւ­նը պէտք է դնէ բո­լո­րո­վին իր անձ­նա­կան ու­ժե­րուն վրայ եւ նա­խա­պէս վստա­հի ինքն ի­րեն։

Սնա­փա­ռու­թեան հո­վեր առ­նե­լով ո՛չ քա­ջու­թիւն եւ ո՛չ ալ յաղ­թա­նակ կա­րե­լի է ձեռք բե­րել, քա­նի որ «հո­վե­րը» կը քշուին ու կ՚եր­թան, մարդ դար­ձեալ ինքն ի­րեն հետ ա­ռան­ձին կը մնայ։

Կեան­քի պայ­քա­րէն յաղ­թա­կան դուրս գա­լու պայ­ման­նե­րէն մէկն ալ՝ սե­փա­կան ու­ժե­րու խնա­յո­ղու­թիւնն է, ու­րիշ խօս­քով՝ սե­փա­կան ու­ժե­րը լա՛ւ տնտե­սել։ Ուս­տի ինչ­պէս ճար­տա­րա­րուես­տի կամ ա­ռեւտ­րա­կան ձեռ­նար­կու­թիւն­նե­րու մէջ, նոյն­պէս եւ բա­րե­սի­րա­կան ու ե­կե­ղե­ցա­կան գոր­ծառ­նու­թիւն­նե­րու մէջ յա­ջո­ղու­թեան եւ ար­դիւ­նա­ւո­րու­թեան էա­կան պայ­մա՛նն է ու­ժի խնա­յո­ղու­թիւ­նը եւ կեդ­րո­նա­ցու­մը։ Ար­դա­րեւ, ինչ­պէս շատ մը գոր­ծառ­նու­թիւն­ներ, բա­րե­սի­րա­կան ու ե­կե­ղե­ցա­կան աշ­խա­տանքն ալ «կեան­քի պայ­քար»ի մա­սը չի՞ կազ­մեր, քա­նի որ աշ­խար­հի վրայ ապ­րող եւ ընդ­հա­նուր կեան­քի պայ­քա­րին մէջ գտնուող մար­դը կը հե­տաքրք­րէ։ Ա­նոնք որ­քան ալ բա­րո­յա­կան եւ հո­գե­ւոր մար­զի պատ­կա­նին, վեր­ջա­պէս աշ­խար­հա­յին մի­ջա­վայ­րի մէջ կ՚ա­ճին եւ պէտք ու­նին աշ­խար­հի պատ­կա­նող ար­ժէք­նե­րու՝ գո­յա­պահ­պա­նուե­լու եւ գո­յա­տե­ւե­լու հա­մար…։

Կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ցոյց կու տայ, թէ կարգ մը ձեռ­նարկ­ներ ան­յա­ջո­ղու­թեան կը մատ­նուին շատ ան­գամ սա պարզ պատ­ճա­ռով, որ ժո­ղո­վուր­դը, առ­հա­սա­րակ հա­ւա­քա­կա­նու­թեան հո­գե­բա­նու­թեամբ կը մօ­տե­նայ հար­ցին, եւ կը պակ­սի «ան­հա­տա­կան գի­տակ­ցու­թիւն»ը՝ որ ար­դիւնք է՝ «ինք­նա­ճա­նա­չու­թեան» ե՛ւ «ինք­նավս­տա­հու­թեա՛ն»։­

Ուս­տի մարդ երբ շա­րու­նակ ու­րի­շի մը վստա­հի եւ իւ­րա­քան­չիւր անձ վար­ժուի միշտ «ու­րիշ»ի մը վստա­հե­լով գոր­ծել, ա­պա հետզ­հե­տէ կ՚ամ­լա­նայ «ինք­նավս­տա­հու­թիւն»ը՝ որ յա­ջո­ղու­թեան եւ «կեան­քի պայ­քար»ի մէջ անհ­րա­ժեշտ պայ­ման մը, նկա­րա­գիր մըն է։ Եւ այս­պէս, ան­գի­տակ­ցա­բար կա­տա­րուած ձեռ­նարկ­ներ, որ­քան ալ բա­րե­սի­րա­կան ըլ­լան, ի վեր­ջոյ պատ­ճառ կ՚ըլ­լան դրա­մի վատ­նու­մի եւ յու­սա­խա­բու­թեա՛ն։ Բայց ա­ւե­լի ցա­ւա­լին այն է, որ այս մա­սին գոր­ծուած սխալ­նե­րուն անդ­րա­դառ­նա­լով հան­դերձ, սխալ­նե­րուն դառն հե­տե­ւանք­նե­րը տես­նե­լէ վերջն ալ, տա­կա­ւին «ու­ժի խնա­յո­ղու­թեան» եւ «կեդ­րո­նաց­ման ու­ղիղ ճամ­բան» չեն բռներ շա­տեր։ Ուս­տի կա­րե­ւո­րը մար­դուս «ու­նե­ցած»ը չէ՛, այլ՝ «տուած»ը, եւ դար­ձեալ բա­րե­գոր­ծու­թեան «քա­նակ»ը չէ՛, այլ՝ «ո­րա՛կ»ը։

Եւ անց­նող, սա­հող, սու­րա­ցող ժա­մա­նակն ալ «ո՛ւժ» մըն է, ո­րը պէ՛տք է խնա­յո­ղու­թեամբ օգ­տա­գոր­ծել…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նիս 3, 2016, Իս­թան­պուլ