ԸՆԿԵՐՍԻՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ

Ա­մե­նա­բա­րին Աս­տուած մեր ե­րա­նու­թեան պատ­ճառ ե­ղող Աս­տուա­ծ­­սի­րու­թեան պա­տուի­րա­նէն ան­մի­ջա­պէս ետ­քը «ըն­կեր­սի­րու­թիւն» կը պա­տուի­րէ.

«Սի­րէ՛ ըն­կերդ քու ան­ձիդ պէս» (ՄԱՐԿ. ԺԲ 31)։­

Ո­րով մեզ կը զգու­շաց­նէ մարդ­կա­յին ըն­կե­րա­կան կեն­ցա­ղակ­ցու­թեան մէջ պա­տա­հե­լիք շատ մը չա­րիք­նե­րէ, քա­նի որ ան­գամ մը «ըն­կե­րը իր ան­ձին պէս սի­րել» կ՚ուխ­տէ, եւ կը սկսի սի­րել մարդ՝ այ­լեւս ան­կէ ետ­քը բնաւ գէ­շու­թիւն չի կրնար ո՛չ խոր­հիլ, ո՛չ ը­նել ա­նոր. այ­սինքն ո՛չ կ՚ա­տէ, ո՛չ կը նա­խան­ձի, ո՛չ կը բամ­բա­սէ, ո՛չ կ՚ա­նի­ծէ, ո՛չ կը զրպար­տէ, ո՛չ կը թշնա­մա­նայ, ո՛չ կը կռուի, ո՛չ կը գող­նայ, ա­ռանց ա­նոր տե­ղե­կու­թեան չ՚առ­ներ ո­րե­ւէ մէկ բա­նը, ո՛չ կը վի­րա­ւո­րէ եւ ոչ ա­մե­նա­փոքր վնաս մը իսկ կը հասց­նէ ա­նոր, եւ ո՛չ իսկ կը վշտա­նայ, այլ ընդ­հա­կա­ռա­կը՝ կը սի­րէ զայն եւ կը պաշտ­պա­նէ ա­նոր ան­ձը, պա­տի­ւը, ինչ­քը եւ ա­նոր ա­մէն ու­նե­ցա­ծը՝ որ­պէս իր ան­ձը, իր պա­տի­ւը, իր ինչ­քը եւ իր ա­մէն ու­նե­ցա­ծը։

Ու­րեմն ե­թէ մեր ըն­կեր­նե­րը սի­րե­լու հա­մար ա­ռա­ջուը­նէ պատ­րաստ սիրտ մը չու­նե­նանք, շատ հա­ւա­նա­կան է՝ որ զա­նա­զան ա­ռիթ­նե­րով մեր մի­ջեւ պա­տա­հին ա­տե­լու­թիւն­ներ, բամ­բա­սանք­ներ, զրպար­տու­թիւն, ի­րա­րու հոր փո­րել, մէկզ­մէկ ա­տեան­նե­րու քա­շել, դա­տա­ւոր­նե­րու մատ­նել, բան­տե­րու դա­տա­պար­տել, եւ ու­րիշ չա­րիք, ան­թիւ վա­տու­թիւն­ներ, ինչ­պէս կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւն­ներ կը վկա­յեն աշ­խար­հի զա­նա­զան ժո­ղո­վուրդ­նե­րու մէջ։ Եւ ա­մօթ կը զգանք եւ կը պատ­կա­ռինք ը­սե­լու, թէ՝ նաեւ եղ­բայր­նե­րու կամ մեր­ձա­ւոր­նե­րու մէջ ալ շատ ան­գամ պա­կաս չեն այս տե­սակ խռո­վու­թիւն­ներ եւ գժտու­թիւն­ներ՝ ո­րոնց ա­ռաջ­քը առ­նե­լու հա­մար մէկ հա­տիկ հնարքն է՝ ՍԻ­ՐԵԼ ԸՆ­ԿԵ­ՐԸ ԻԲ­ՐԵՒ ԱՆ­ՁԸ…։ Ե­թէ եղ­բայ­րը՝ եղ­բայ­րը սի­րէ, ե­թէ ոե­ւէ մէ­կը սի­րէ իր մեր­ձա­ւո­րը, իր ըն­կե­րը, այդ խռո­վու­թիւն­նե­րէն եւ գժտու­թիւն­նե­րէն ո՛չ մէ­կը կը պա­տա­հի։

Հոս փոք­րիկ շե­ղում մը ը­նենք, եւ հարց­նենք, թէ՝ ո՞վ է ըն­կե­րը։ Մեր խորհր­դա­ծու­թեան խո­րա­գի­րը եւ նիւթն է «ըն­կեր­սի­րու­թիւն»ը, ա­պա ու­րեմն բո­լոր մար­դիկ «ըն­կեր» չեն, այ­լա­պէս մենք պի­տի խորհր­դա­ծէինք «մար­դա­սի­րու­թեան» վրայ, այս կը նշան­կէ, թէ «ըն­կեր»ը ամ­բողջ մարդ­կու­թեան մէջ յա­տուկ ան­ձե­րու խումբ մըն է եւ ա­մէն «մարդ» ըն­կեր կա­րե­լի չէ ա­նուա­նել։

Ար­դա­րեւ մար­դա­սի­րու­թիւ­նը ա­ւե­լի լայն ըմբռ­նում մըն է քան ըն­կեր­սի­րու­թիւ­նը։

Եւ քա­նի որ մարդ­կու­թիւ­նը կազ­մող մար­դը եւ ըն­կե­րը տար­բեր են, լա՛ւ, ա­պա ու­րեմն կա­րե­ւոր հարց մըն է, թէ՝ ո՞վ է «ըն­կեր»ը, զո՞վ կա­րե­լի է կո­չել «ըն­կեր»։ Սա ի­րո­ղու­թիւն մըն է, թէ ա­մէն «ծա­նօթ», ըն­կեր չէ, այլ պար­զա­պէս ժա­մա­նա­կա­ւոր յա­րա­բե­րու­թեան մը վրայ հաս­տա­տուած միաս­նա­կա­նու­թիւն մը միայն։ Ար­դա­րեւ, «ծա­նօթ» մէ­կը կա­րե­լի է դիւ­րու­թեամբ զա­նա­զա­նել «ըն­կեր»էն։ Բայց ըն­կե­րը «ըն­կեր»էն ինչ­պէ՞ս զա­նա­զա­նել. ա­ւե­լի բա­ցա­յայտ կեր­պով՝ կար­ծե­ցեալ ըն­կե­րը եւ իս­կա­կան ըն­կե­րը ո­րո­շել, կեղծ ըն­կե­րը եւ ի­րաւ ըն­կե­րը զա­նա­զա­նել։

Կեան­քի մէջ շատ մը հար­ցեր, ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն­ներ, խռո­վու­թիւն­ներ, կա­րե­լի է կար­ծել որ այս զա­նա­զա­նու­թիւ­նը չկա­րե­նալ ը­նե­լէ, ըն­կե­րը եւ ի­րաւ, ան­կեղծ ըն­կե­րը շփո­թե­լէ կը ծա­գին։

Այս մա­սին Յի­սուս, ինչ­պէս Ա­ւե­տա­րա­նը կը վկա­յէ, կու տայ յստակ ստու­գա­նիշ մը, որ է՝ ան­կեղծ օգ­նու­թիւն, նուի­րում եւ զո­հո­ղու­թիւն։ Ար­դա­րեւ, այն որ նե­ղու­թեան մէջ կը հաս­նի, այն որ ա­ռանց ո­րե­ւէ ակն­կա­լու­թեան ձեռք կ՚եր­կա­րէ՝ զայն «ըն­կեր» կը կո­չէ Յի­սուս։

Աս­կէ կը հե­տե­ւի, որ «ըն­կեր» կրնայ ըլ­լալ ոե­ւէ մէ­կը երբ ըն­կեր­սի­րու­թեան ան­կեղծ զգա­ցու­մով կը մօ­տե­նայ եւ ձեռք կ՚եր­կա­րէ նե­ղու­թեան կամ վտան­գի մէջ գտնուող մէ­կուն։ Ու­րեմն, այս ի­մաս­տով, «ըն­կեր» ըլ­լա­լու հա­մար ծա­նօթ ըլ­լալ պայ­ման չէ, այլ «մա՛րդ» ըլ­լալ եւ սի­րով լե­ցուն սիրտ մը ու­նե­նալ կը բա­ւէ։

Ի՞նչ կը խոր­հիք սի­րե­լի՜­ներ, ծա­նօթ ըլ­լալ եւ հե­ռու մնալ, ան­ծա­նօթ ըլ­լալ բայց մօ­տե­նալ. այս եր­կու վի­ճակ­նե­րու մէջ ո՞վ է ըն­կե­րը՝ ծա­նօ՞­թը որ հե­ռու է եւ ան­տար­բեր, թէ՝ մօ­տե­ցող եւ օգ­նող ան­ծա­նօ­թը։

Ուս­տի «Բա­րի Սա­մա­րա­ցի»ին ա­ռա­կին մէջ Յի­սու­սի «ո՞վ է ըն­կե­րը» հար­ցու­մին, օ­րէն­քի ու­սու­ցի­չը կը պա­տաս­խա­նէ. «Ան՝ որ հոգ տա­րաւ ա­նոր», եւ Յի­սուս կը պա­տուի­րէ նոյ­նը ը­նել՝ ըն­կեր կո­չուե­լու հա­մար. (ՂՈՒԿ. Ժ 25-37)։

«Ըն­կեր» բա­ռի ստու­գա­բա­նու­թեան մէջ ալ «օգ­նել», «բաժ­նել», «միա­տեղ ու միա­խոր­հուրդ շար­ժիլ» կա­րե­լի է նկա­տել, քա­նի որ «ըն­կեր» բա­ռը կազ­մուած է «ընդ» նախ­դի­րով «կեր» ար­մա­տէն, եւ կը նշա­նա­կէ՝ բուն «միա­սին ու­տող», «հա­ցա­կից» «ճա­շա­կից». ճիշդ միեւ­նոյն կազ­մու­թիւ­նը ու­նի լա­տի­նե­րէն «companio» եւ ֆրան­սե­րէն «compain», «compognon» այ­սինքն «ըն­կեր» բա­ռե­րը, «հա­ցա­կից» նշա­նա­կու­թեամբ։

Սա­կայն, ինչ­պէս ա­ւե­լի ա­ռաջ մատ­նան­շե­ցինք, ա­մէն մարդ կա­րե­լի չէ «ըն­կեր» կո­չել, ու­րեմն ա­մէն միա­սին հաց ու­տող, սե­ղան բաժ­նող կա­րե­լի՞ է «ըն­կեր» կո­չել։ Կար­ծեմ այս կէ­տին ալ, նախ նպա­տա­կը, յե­տոյ ան­կեղ­ծու­թիւ­նը կա­րե­ւոր դեր կը խա­ղայ։ Ե­թէ ան­կեղ­ծօ­րէն հա­ցը, կե­րա­կու­րը բաժ­նե­լու նպա­տա­կով կազ­մուած է այդ միու­թիւ­նը, միաս­նա­կա­նու­թիւ­նը՝ այդ «ըն­կե­րու­թիւն» է եւ ան­ձեր՝ ըն­կեր են ի­րա­րու նկատ­մամբ։

Հոս կ՚ար­ժէ յի­շել նաեւ «ըն­տա­նիք» բա­ռին կազ­մու­թիւ­նը, որ կը նմա­նի «ըն­կեր» բա­ռին ստու­գա­բա­նա­կան տե­սա­կէ­տէ։

«Ըն­տա­նիք» բա­ռը, նոյն­պէս կազ­մուած է «ընդ» նախ­դի­րով եւ «տուն» բա­ռէն։ Ի­մաս­տով՝ նոյն տան մէջ, միա­սին գտնուիլ, նոյն տու­նը բնա­կա­րան գոր­ծա­ծել։ Եւ ան­կեղ­ծու­թեամբ կը հարց­նենք եւ դար­ձեալ, թէ՝ նոյն տան մէջ ըլ­լալ՝ «ըն­տա­նիք» կա­րե­լի է հա­մա­րել, ու­րիշ խօս­քով, ա­մէն նոյն տան մէ­ջի բնա­կու­թիւն «ըն­տա­նի՞ք»ի հան­գա­մանք կրնայ ստա­նալ։ Եւ «տա­նիք» ալ երբ նոյն ի­մաս­տը ու­նի, ա­մէն ա­նոնք որ նոյն տա­նի­քին տակ կ՚ապ­րին «ըն­տա­նիք» կը կազ­մե՞ն։

Այս հար­ցը, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, կը թո­ղում  բո­լո­րո­վին ձեր խորհր­դա­ծու­թեան…։

Թէ՛ «ըն­կեր», թէ՛ «ըն­տա­նիք», կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւ­նը մե­զի ցոյց կու տայ, թէ ո՛չ թէ ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թով, այլ բո­լո­րո­վին ներ­քին էու­թեամբ կա­րե­լի է ստոյգ կեր­պով ո­րո­շել, եւ մա­նա­ւանդ ներ­կայ ժա­մա­նակ­նե­րուս, երբ ա­մէն ար­ժէք, ա­մէն ի­մաստ նոր հան­գա­մանք է ստա­ցեր, ա­մէն ինչ, ա­մէն ըմբռ­նում յե­ղա­դար­ձու­թեան, փո­փո­խու­մի է են­թար­կուած, այս եր­կու­քը, ո­րոնք կեան­քի ար­ժէք­ներն են, ի­րա­կա­նը եւ կեղ­ծը, իս­կա­կա­նը եւ նմա­նը միայն ներ­քին էու­թեամբ կա­րե­լի է զա­նա­զա­նել, ո­րո­շել եւ հասկ­նալ…։

Ուս­տի, ըն­կե­րը այն է, զոր կը սի­րենք մեր ան­ձին սի­րոյ չա­փո­վը եւ փո­խա­դար­ձա­բար ան ալ մեզ կը սի­րէ իր ան­ձին սի­րոյ չա­փո­վը՝ ո՛չ պա­կաս, ո՛չ ա­ւե­լի, քա­նի որ մեր ան­ձէն պա­կաս սի­րել ըն­կե­րը «անձ­նա­սի­րու­թիւն» է եւ ո՛չ ըն­կե­րա­սի­րու­թիւն։

Վեր­ջաց­նե­լէ ա­ռաջ մեր խորհր­դա­ծու­թիւ­նը, փոր­ձենք պա­տաս­խա­նել՝ թէ ըն­կե­րը ան­կեղ­ծու­թեամբ սի­րել ինչ­պէ՞ս կ՚ըլ­լայ, ի՞նչ կը նշա­նա­կէ։

Միայն խօս­քով եւ լե­զուով, ար­տաք­նա­պէս սի­րել՝ կեղ­ծա­ւոր սէր է, իսկ ճշմա­րիտ ու ան­կեղծ սէ­րը գործ­քով կը յայտ­նուի եւ սրտա­բո՛ւխ է։

Եւ ի­րա­կան սէ­րը ո՛չ նա­խանձ, ո՛չ կեղ­ծիք եւ ո՛չ իսկ ա­տե­լու­թիւն կը ճանչ­նայ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 4, 2016, Գնա­լը կղզի