ՀՊԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ

Յա­ճախ կը խօ­սինք հպար­տու­թեան մա­սին։ Խօ­սե­լու կը պար­տա­ւո­րուինք, քա­նի որ մեր ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին ա­մէն ա­ռի­թով կը դի­մա­ւո­րուինք հպա՜րտ մար­դոց՝ ո­րոնք հպար­տու­թիւ­նը ի­րենց ապ­րե­լա­կերպ ըն­դու­նած են, ա­ռանց խոր­հե­լու, թէ հպար­տու­թեամբ ո՜ր­քան վի­րա­ւո­րանք­նե­րու պատ­ճառ կը դառ­նան, սիր­տեր կը կոտ­րեն, կը վշտաց­նեն եւ բա­րո­յա­կան կո­րուստ­նե­րու ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յեն։

Երբ «հպար­տու­թեան» մա­սին կը խորհր­դա­ծենք եւ կ՚ու­սում­նա­սի­րենք հպար­տու­թիւ­նը՝ ա­նոր պատ­ճա­ռը եւ ազ­դե­ցու­թիւ­նը մար­դուս թէ՛ ան­հա­տա­կան, թէ՛ հա­ւա­քա­կան կեան­քին մէջ, կ՚ու­զենք ներ­կա­յաց­նել նաեւ Թով­մա Ա. Քհնյ. Շի­կա­հե­րի, հպար­տու­թեան մա­սին կար­ծիք­նե­րը մեր սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­նե­րուն։

«Հպար­տու­թիւ­նը մա­հաց­նող մեղ­քե­րու կար­գին դա­սուած է», կ՚ը­սէ Թով­մա Ա. Քհնյ. Շի­կա­հեր, եւ կը շա­րու­նա­կէ.

«Մարդ­կա­յին կեան­քի չա­րիք­նե­րէն մի՛ն է մե­ծամ­տու­թիւ­նը, լա՛ւ եւս, մե­ծա­գոյ­նը՝ ար­մա­տը չա­րի­քին, որ կ՚ա­ճի, կ՚ար­գա­սա­ւո­րի իր մա­հա­հոտ պտուղ­նե­րով, երբ նա մուտ գտած, տե­ղա­ւո­րուած ու տար­րա­ցած է մար­դուս նկա­րագ­րին մէջ։ Մարդ­կա­յին որ­քա՜ն ա­ղէտ­ներ խնա­յուած պի­տի ըլ­լա­յին, ե­թէ կա­րե­լի ըլ­լար ջլա­տել ա­նոր ու­ժը, կտրել ա­նոր վի­զը, նման թու­նա­ւոր օ­ձի մը, ա­մէն ան­գամ, երբ կը ցցէ նա իր գլու­խը, իր մաղձն ու ժահ­րը դուրս թա­փե­լու հա­մար խո­նարհ ու խա­ղաղ սրտե­րու ան­դաս­տա­նին մէջ։

«Ըն­կե­րա­յին բար­ւոք փոխ­յա­րա­բե­րու­թեան մը ար­գե­լիչ, քան­դիչ նկա­րա­գի՛րն է հպար­տու­թիւ­նը. սխա՜լ հասկ­ցուած -Ե՛ս- մը։ Ար­դա­րեւ մեր ա­ռօ­րեայ կեան­քին մէջ, ան­հա­տա­կա՛ն թէ հա­սա­րա­կա՛­կան, իւ­րա­քան­չիւրս կը հան­դի­պինք շա­ղակ­րատ ան­ձե­րու, ո­րոնք հա­ճոյք կը զգան ի­րենց -Ես-ե­րուն գով­քը հիւ­սե­լով, ի­րենց ը­րածն ու չը­րա­ծը պան­ծաց­նե­լով։ Երբ իբ­րեւ աշ­խար­հի մարդ, գո­վեստ մըն ալ դուն շռայ­լես, ստա­ցած կ՚ըլ­լան ա­նո՛նք ի­րենց վարձ­քը, ա­ւե՛­լի եւս կը փքա­նան։ Բայց երբ թոյլ չի՛ տար քու նկա­րա­գիրդ, ստա­ցած դաս­տիա­րա­կու­թիւնդ՝ ստե­լու, կեղ­ծե­լու, ա՛յն րո­պէին ար­դէն թշնա­մի կ՚ըլ­լաս ի­րենց, ո­րոնք.- որ ո՛չ ընդ իս է, հա­կա՛­ռակ իմ է. ա­ւե­տա­րա­նա­կան խօս­քը թիւր կը մեկ­նա­բա­նեն։

«Չէ՞ք հան­դի­պած այն­պի­սի­նե­րու, ո­րոնք ա­մէն խօս­քի մէջ՝ խօսք մը, ա­մէն խոր­հուր­դի մէջ՝ խոր­հուրդ մը ու­նե­նալ կը յա­ւակ­նին, հոգ չէ թէ հա­մո­զում, սկզբունք եւ տար­րա­կան հաս­կա­ցո­ղու­թիւն իսկ չու­նե­նան։

«Ի­րենց յայտ­նած գա­ղա­փար­նե­րուն հա­կա՛­ռա­կը ար­տա­յայ­տել՝ կը փոք­րաց­նէ ի­րենց սխալ ըմբռ­նած -Ես-ը. մինչ­դեռ հե­զը, ի­մաս­տու­նը՝ պի­տի ու­զէր օգ­տուիլ ու­րիշ­նե­րու ալ գա­ղա­փա­րէն։

«Չէ՞ք դի­տած այն­պի­սի­ներ, ո­րոնք ի­րենց անձն իսկ՝ -թո՛ղ ըն­տա­նիքն ու զա­ւակ­նե­րը- կա­ռա­վա­րե­լու կա­րո­ղու­թե­նէն եւ շնոր­հէն զուրկ ըլ­լա­լով հան­դերձ, կը մե­ծամ­տին զքե՛զ քա­շել ի­րենց ե­տե­ւէն, զքե՛զ ա­ռաջ­նոր­դել։

«Դի­տած չէ՞ք ան­միտ հա­րուստ­ներ, ո­րոնց միակ ա­պա­ւէ­նը՝ ի­րա­րու վրայ դի­զած ոս­կի­ներն են, կը սոն­քան կեան­քի մէջ ու կը սպա­սեն որ բախ­տա­զուրկ­ներ՝ խուն­կով եւ մո­մով դի­մա­ւո­րեն եւ ող­ջու­նեն զի­րենք։ Ա­նոնք բարձ­րագ­լուխ կը խօ­սին ի­րենց նման­նե­րուն հետ, կար­ծես -փոք­րիկ լեռ­ներն ալ ի­րե՛նք ստեղ­ծած ըլ­լա­յին-, ինչ­պէս կ՚ը­սէ ժո­ղովր­դա­կան պատ­կե­րա­ւոր խօսք մը…։

«Ի՜նչ յո­ռի բան է անձ­նա­տուր ըլ­լալ մե­ծամ­տու­թեան կիր­քին, որ կը գե­րէ, կը սպան­նէ հոգ­ւոյն ա­մե­նէ՛ն շնոր­հա­լի ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը խո­նար­հու­թիւ­նը՝ կը դա­տար­կաց­նէ հո­գին ու կ՚այ­րիաց­նէ զայն։ Չէ՞ որ -խո­նարհ հո­գին չ՚ար­հա­մա­րեր զԱս­տուած-՝ սր­բու­թիւ­նը, ճշմար­տու­թիւ­նը, խլէ՛ ու զա՛­տէ հո­գին՝ իր այդ զար­դա­րան­քէն ու բարձ­րա­ցո՛ւր հո՛ն հպար­տու­թեան ամ­բար­տա­կը, ա­ռաջ­նոր­դած պի­տի ըլ­լաս զայն ան­սուրբ, ո՛չ-ճշմա­րիտ եւ ա­նար­դար ուղ­ղու­թեան։ Կա՛նգ առ այս ե­րեք բա­ռե­րուն վրայ, ա­յո՛, հպար­տը իր քայ­լե­րը կ՚ա­ռաջ­նոր­դէ ան­սուրբ տե­ղեր, կը բթաց­նէ իր միտ­քը, կը կուրց­նէ իր դա­տո­ղու­թիւ­նը, կը խա­ւա­րեց­նէ իր հո­գին, երբ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն մը զգայ գո­հա­ցում տա­լու իր -Ես-ին։

«Նա կը յանդգ­նի նոյ­նիսկ, ինք­զինք նկա­տել սրբակ­րօն, ճշմար­տա­սէր, ար­դա­րա­դատ, ու իր դի­մա­ցի­նը ընդ­հա­կա­ռակն՝ երբ այդ կը պա­հան­ջէ իր ամ­բար­տա­ւան շա­հը։

«Ան­սուրբ, կեղծ ա­նար­դար. բա­րո­յա­կան կեան­քի այս ե­րեք վա­տա­գոյն ա­րատ­նե­րը կը զար­հու­րեց­նեն մար­դը, ինչ­պէս նա պի­տի ա­հա­բե­կէր ե­րեք գլխան վի­շա­պէ մը։

«Ի­մաս­տուն ան­ձը կը խոր­շի, մա­նա­ւանդ կը պժգայ սնա­պար­ծու­թե­նէ, օ­րի­նակ առ­նե­լով աշ­խար­հի վրայ ե­րեւ­ցած Մեծ Ի­մաս­տու­նէն, որ կը յանձ­նա­րա­րէր իր ե­րախ­տա­ւո­րեալ­նե­րուն -մէ­կո՛ւ բան չը­սել-ու սնա­պար­ծու­թեան դէմ, գե­րա­գոյն դա­սը կու տար…»։

«Ս. Գիր­քէն Ցոլ­քեր ու Ցօ­ղեր» գիր­քէն առ­նուած այս տո­ղե­րուն մէջ՝ հե­ղի­նա­կը ի­րա­պէ՛ս կը ցո­լաց­նէ հպար­տու­թեան քան­դիչ ազ­դե­ցու­թիւ­նը մար­դուս ան­հա­տա­կան եւ հա­ւա­քա­կան կեան­քին մէջ։ Ուս­տի հպար­տու­թիւ­նը կա­տա­րեալ ինք­նա­խա­բէու­թի՛ւն է՝ ո՛չ հպար­տին եւ ո՛չ ա­նոր շուր­ջին­նե­րուն ո­րե­ւէ օ­գուտ կ՚ա­պա­հո­վէ, այլ մա­նա­ւա՛նդ՝ վնաս։ Հպար­տու­թիւ­նը ճշմար­տու­թեան խա­փա­նումն է՝ ա­պար­դիւն ջանք մը՝ տկա­րու­թիւ­նը եւ թե­րու­թիւ­նը իբր թէ ծած­կե­լու, քօ­ղար­կե­լու։

Զօ­րա­ւոր նկա­րա­գրի տէր, ինք­նավս­տահ՝ իր իսկ ու­ժե­րուն ա­պա­ւի­նող մար­դը եր­բեք ինք­զինք չի ծած­կեր հպար­տու­թեան կեղծ քօ­ղին տակ, պա­հանջ­քը չի զգար, քա­նի որ զօ­րա­ւոր նկա­րագ­րի տէր մար­դը գի­տէ պար­տու­թեան մատ­նել ա­մէն խա­բէու­թիւն, ա­մէն կեղ­ծիք, ա­մէն պատ­րանք։ Մարդ երբ ու­նի իր տկա­րու­թեան, թե­րու­թեան գի­տակ­ցու­թիւ­նը, ինչ որ բնա­կան է մարդ էա­կին հա­մար, այ­լա­պէս եր­բեք չի հպար­տա­նար, հպար­տա­նա­լու պա­հանջք չի զգար, այլ՝ կը ջա­նայ տկա­րու­թիւ­նը զօ­րաց­նել, թե­րու­թիւ­նը լրաց­նել եւ հետզ­հե­տէ կա­տա­րե­լա­գոր­ծուի՛լ։

Ար­դա­րեւ ազ­նիւ մար­դը, ա­ռա­քի­նի մար­դը չի՛ հպար­տա­նար, քա­նի որ ան ար­դէն հպարտ է իր նկա­րագ­րով՝ ազ­նուու­թեամբ եւ ա­ռա­քի­նու­թեա՛մբ։

Պար­տէ­զի մը մէջ մայ­րի մը կար, եւ կը պատ­մուի, թէ ա­մէն տա­րի ան ա­ւե­լի եւս կը մեծ­նար՝ ա­ւե­լի վեհ ու գե­ղե­ցիկ տեսք մը կը ստա­նար։ Ա­նոր տե­րեւ­նե­րը վեր կ՚ել­լէին զինք շրջա­պա­տող ծա­ռե­րէն եւ շուք կը ստեղ­ծէին ա­նոնց վրայ։ Բայց որ­քան բարձ­րա­նար մայ­րին, այն­քան կը զօ­րա­նար ա­նոր գո­ռո­զու­թիւ­նը։ Օր մը ար­հա­մար­հան­քով ը­սաւ.

«Հե­ռա­ցու­ցէք իմ աչ­քէս սա խեղ­ճուկ ծա­ռը»։­

Եւ ար­մա­տա­խիլ կ՚ը­նեն խեղ­ճուկ  ծա­ռը եւ կը հե­ռաց­նեն հպարտ մայ­րիին աչ­քէն։

Եւ մայ­րին կը շա­րու­նա­կէ ար­հա­մար­հել եւ հե­ռաց­նել տալ բո­լոր միւս ծա­ռե­րը իր շուր­ջէն։

Եւ օր մը ու­ժեղ փո­թո­րիկ մը կը սկսի։ Հպարտ մայ­րին կը դժուա­րա­նայ դի­մադ­րե­լու փո­թո­րի­կին, եւ փո­թո­րի­կը՝ ա­նար­գել կեր­պով կը խո­յա­նայ մայ­րիին վրայ, ա­ռանց ո­րե­ւէ խո­չըն­դո­տի կը յար­ձա­կի ա­նոր եւ անխ­նայ կը հա­լա­ծէ զայն, քա­նի որ ա­նոր շուր­ջը չէր մնա­ցած ո­րե­ւէ ու­րիշ ծառ եւ մի­նակ մնա­ցած էր ան, ի վեր­ջոյ կը տա­պա­լի այն բարձր հպարտ մայ­րին՝ մի­նակ ու ա­նա­պա­ւէն։

Ուս­տի ինչ­պէս ծա­ռե­րը, նո՛յն­պէս ալ մար­դիկ պէտք ու­նին ի­րա­րու օգ­նու­թեան, ա­պա­ւի­նու­թեան թէ՛ խա­ղա­ղու­թեան եւ թէ՛ փո­թո­րիկ­նե­րու ըն­թաց­քին։ Այս պատ­ճա­ռով պէտք չէ՛ ար­հա­մար­հել, ան­տե­սել ոե­ւէ մէ­կը՝ որ մեր շուր­ջը կը գտնուի եւ եր­բեք պէտք չէ՛ դա­սել ինք­զինք ա­ւե­լի բարձր, քա­նի որ ա­մէն մարդ ու­րիշ մէ­կուն ո­րե­ւէ կեր­պով եւ ան­պայ­մա՛ն օգ­նու­թեա­նը կը կա­րօ­տի…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 9, 2017, Իս­թան­պուլ