ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹԻՒՆԸ՝ ԱՆՀՆԱ՜Ր

Մարդ կրնա՞յ կա­տա­րեալ ըլ­լալ։ Ան­շուշտ այս հար­ցու­մին վճռա­կան պա­տաս­խան մը կա­րե­նալ տա­լու հա­մար նախ պէտք է պա­տաս­խա­նել, պէտք է նա­խա­պէս բա­ցատ­րու­թիւն մը գտնել սա հար­ցու­մին, թէ՝ «կա­տա­րեալ ըլ­լալ» ի՞նչ կը նշա­նա­կէ։ Ի՞նչ է կա­տա­րե­լու­թիւն ը­սուա­ծը։ Իր ա­մե­նա­պարզ ի­մաս­տով, կա­տա­րե­լու­թիւն կը նշա­նա­կէ՝ ան­թե­րի վի­ճակ, բո­լոր բա­րե­մաս­տու­թիւն­նե­րը, կա­րո­ղու­թիւն­նե­րը, զօ­րու­թիւն­նե­րը ու­նե­նալ, այ­սինքն լրու­թիւն, ամ­բող­ջու­թիւն, լիա­կա­տա­րու­թիւն։

Մարդ կրնա՞յ ա­մէն ինչ ու­նե­նալ, թե­րու­թիւն մը չու­նե­նալ, ա­մե­նա­զօր եւ ան­թե­րի ըլ­լալ։ Կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ցոյց կու տայ, թէ մարդ­կա­յին կեան­քի մէջ հա­ւա­նա­կա­նու­թիւն­ներ այն­քան շատ, եւ նոյ­նիսկ ան­սահ­ման են, որ բո­լոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը ի­րա­կա­նաց­նել, լրաց­նել ան­կա­րե­լի է, ինչ որ կը նշա­նա­կէ, թէ՝ մարդ միշտ պա­կաս մը, թե­րի կողմ մը, ան­կա­տար մաս մը պի­տի ու­նե­նայ, եւ այս ան­խու­սա­փե­լի ի­րո­ղու­թիւն մըն է, եւ «ան­կա­տա­րու­թիւն»ը՝ ա­նայ­լայ­լե­լի նկա­րա­գի՛րն է մար­դուն։

Ու­րեմն վե­րի ա­ռա­ջին հար­ցու­մին կրնանք յստակ պա­տաս­խան մը տալ եւ ը­սել. մարդ չի՛ կրնար եր­բեք կա­տա­րեալ ըլ­լալ։ Բայց ա­սի­կա ար­գելք պէտք չէ ըլ­լայ՝ կա­տա­րե­լու­թեան ձգտե­լու, կա­տա­րե­լու­թեան հաս­նե­լու հա­մար ջանք ը­նե­լու։

Մար­դուս ա­պար­դիւն եւ ա­նի­րա­կա­նա­լի նպա­տա­կի մը հա­մար ջանք ը­նե­լը պա­րապ աշ­խա­տու­թի՞ւն մը պի­տի նկա­տուի ու­րեմն։ Ո՛չ։ Քա­նի որ կա­տա­րե­լու­թեան ձգտիլ ինք­նին մար­դուս հա­սու­նու­թիւ­նը, սեղմ ի­մաս­տով «կա­տա­րեալ» ըլ­լա­լը կը նշա­նա­կէ։ Ար­դա­րեւ, աշ­խա­տիլ, ջա­նալ, յու­սալ եւ գոր­ծել, մար­դուս կա­տա­րե­լու­թիւ­նը ցոյց կու տայ, ե­թէ նոյ­նիսկ իր լայն եւ ի­մաս­տա­սի­րա­կան ա­ռու­մով իս­կա­կան «կա­տա­րե­լու­թեան» չհաս­նի ան։ Աշ­խա­տու­թիւ­նը, ան­կեղ­ծօ­րէն գոր­ծե­լը եւ ան­նենգ ըլ­լա­լը, մարդ­կա­յին նկա­րագ­րի մը չափ ու սահ­ման­նե­րուն մէջ «կա­տա­րե­լու­թի՛ւն» է։

Կան մար­դիկ, որ գոհ են եւ հպարտ ի­րենց ան­հա­տա­կան ա­ռա­ւե­լու­թիւն­նե­րէն եւ գոր­ծե­րէն, բայց դժգոհ՝ հա­ւա­քա­կան կեան­քի գոր­ծու­նէու­թիւն­նե­րէն, թե­րու­թիւն­նե­րէն։ Մար­դիկ, ընդ­հան­րա­պէս նե­րո­ղա­միտ ու թոյ­լա­տու են ի­րենց անձ­նա­կան տկա­րու­թիւն­նե­րուն եւ թե­րու­թիւն­նե­րուն, եւ ինք­զինք կա­տա­րեալ կար­ծե­լու հա­մոզ­ման մը մէջ կը գտնուին։ Եւ սա­կայն նոյն ան­ձե­րը ան­նե­րող եւ բուռն քննա­դա­տող­ներ կը հան­դի­սա­նան, եւ հա­շիւ պա­հան­ջող­նե­րու կը դառ­նան պա­տաս­խա­նա­տու ան­ձե­րու եւ պաշ­տօ­նա­կան մար­մին­նե­րու եւ ա­նոնց հետ կը քննա­դա­տեն իւ­րա­քան­չիւր ան­դա­մը այդ մար­մին­նե­րուն, եւ պա­տան­ջա­տէր՝ ա­նոնց հան­դէպ։ Ուս­տի մարդ գո՛հ է, բա­ւա­րա­րուած է իր կեան­քին նկատ­մամբ, իր ան­ձին հա­մար, իր ա­րարք­նե­րուն եւ գոր­ծե­րուն մա­սին։ Բայց նոյն մար­դը, ընդ­հան­րա­պէս, կը տես­նուի որ դժգո՛հ է ու­րիշ­նե­րուն ըն­թաց­քէն, իր շուր­ջին­նե­րուն գոր­ծու­նէու­թե­նէն։

Եւ սա­կայն ե­թէ այս ե­րե­ւոյ­թը կամ ի­րո­ղու­թիւ­նը իր շրջուած ձե­ւով ներ­կա­յա­նար, մարդ, թէ՛ իր ան­ձին եւ թէ՛ իր հա­մայն­քին, իր պատ­կա­նած հա­ւա­քա­կա­նու­թեան զար­գա­ցու­մը, ա­ճու­մը եւ օ­գու­տը քա­ռա­կու­սի հա­մե­մա­տու­թեամբ պի­տի ըն­թա­նա­յին։ Այս­պէս, մարդ, ընդ­հան­րա­պէս ինք­զինք կա­տա­րեալ կը նկա­տէ եւ չի տես­ներ իր իսկ թե­րու­թիւն­նե­րը, տկա­րու­թիւն­նե­րը եւ ան­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը, բայց իր շուր­ջին­նե­րուն ա­մե­նէն փոքր եւ անն­շան թե­րու­թիւ­նը, տկա­րու­թիւ­նը կար­ծես խո­շո­րա­ցոյ­ցով դի­տե­լով՝ կը մեծց­նէ։

Ո՜վ գի­տէ, թե­րեւս մարդ իր թե­րու­թիւ­նը, տկա­րու­թիւ­նը, ան­կա­տա­րու­թիւ­նը կը տես­նէ, բայց զանոնք ծած­կե­լու, քօ­ղար­կե­լու հա­մար ու­րիշ­նե­րու­նը մեծց­նե­լով կը ներ­կա­յաց­նէ, որ­պէս­զի ու­շադ­րու­թիւն­նե­րը դարձ­նել տայ ա­նոնց վրայ եւ ի­րեն­նե­րը չտես­նուի։ Ի՞նչ կը մտա­ծէք, սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, մար­դիկ այս­պի­սի «ճամ­բայ» մը կ՚ընտ­րե՞ն, որ­պէս­զի ի­րենց թե­րու­թիւն­նե­րը եւ տկա­րու­թիւն­նե­րը չյայտ­նուին…։ Կրնայ ըլ­լալ…։ Ուս­տի, մար­դուս իր վրայ կա­տա­րե­լու­թիւն նշմա­րե­լը կար­ճա­տե­սու­թիւն եւ կամ ինք­նա­խա­բէու­թիւն է, չը­սե­լու հա­մար «կու­րու­թիւն», որ ա­հա­ւո՜ր պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն մը կը հրա­ւի­րէ, երբ կը տես­նուի ծնող­նե­րու եւ ու­սու­ցիչ­նե­րու, դաս­տիա­րակ­նե­րու վրայ մա­նա­ւանդ։ Շա­տեր ալ, տե­սած են սնա­փառ եւ կար­ճա­միտ ծնող­ներ, ո­րոնք ի­րենց զա­ւա­կը ներ­կա­յա­ցու­ցած են իբր ա­մե­նէն հան­ճա­րեղ եւ սրա­միտ տղան, եւ դպրո­ցին ա­մե­նէն յա­ռա­ջա­դէմ տղան, ա­շա­կեր­տը, եւ նոյ­նիսկ «ու­սու­ցիչ­նե­րէն ա­ւե­լի՛ խե­լա­ցի՝ ա­նոր «սխալ»ներն իսկ սրբագ­րե­լու աս­տի­ճան»…։ Ան­շուշտ որ ա­մէն հայր ու մայր, իր զա­ւա­կը տես­նել կ՚ու­զէ լա­ւա­գոյ­նը, բայց ա­սի­կա ալ ու­նի, պէ՛տք է ու­նե­նայ իր չափն ու կշի­ռը եւ մա­նա­ւանդ՝ ա­ռանց վի­րա­ւո­րե­լու եւ ստո­րագ­նա­հա­տե­լու ու­րիշ­նե­րուն զա­ւակ­նե­րը եւ ա­շա­կերտ­նե­րը։

Ա­հա­ւա­սիկ, հոս ալ կը տես­նուի «կա­տա­րե­լութիւն» կար­ծուած ան­կա­տա­րու­թիւն­նե­րու ներ­կա­յու­թիւ­նը։ Մարդ, ընդ­հան­րա­պէս տես­նել չ՚ու­զեր իր ան­կա­տա­րու­թիւ­նը, կամ ի­րեն պատ­կա­նա­ծին թե­րու­թիւ­նը, եւ զայն կը կար­ծէ կա­տա­րեա՛լ. իսկ ու­րի­շին ա­մե­նա­փոքր, անն­շան մէկ թե­րու­թիւ­նը ան­մի­ջա­պէս պատ­րա՛ստ է ներ­կա­յաց­նե­լու որ­պէս մեծ թե­րու­թիւն մը։ Եւ այս փքու­ռոյց, այ­սինքն՝ հո­վով կամ քա­միով ու­ռած, սնա­մէջ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը կ՚ը­նեն հան­րու­թեան մէջ՝ ա­ռանց ո­րե­ւէ վե­րա­պա­հու­թեան՝ վի­րա­ւո­րե­լով ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւն­ներ։

Միա­միտ ծնող­ներ եւ միա­միտ դաս­տիա­րակ­ներ ալ կրնան գտնուիլ՝ ո­րոնք գու­ցէ ի­րենց զա­ւակ­նե­րը կամ ա­շա­կերտ­նե­րը պան­ծաց­նե­լով ի­րենց ու­նայ­նամ­տու­թիւ­նը գո­հաց­նել կը մի­տին, եւ ա­նոնց վրայ ի­րենց շռայ­լած գո­վեստ­նե­րը ի­րենց վրայ ալ փառքի եւ պա­տի­ւի կա­թիլ­ներ թա­փուած տես­նե­լու պա­րապ մար­մա­ջը ու­նին։

Բա­րե­բախ­տա­բար, զա­ւակ­ներ կան՝ ո­րոնք յա­ճախ ի­րենց ծնող­նե­րէն խե­լա­հաս, եւ ա­շա­կերտ­ներ՝ ի­րենց դաս­տիա­րակ­նե­րէն ա­ւե­լի ի­մաս­տուն, ա­նոնց սին գո­վա­բա­նա­կան հէ­քեաթ­նե­րուն չեն հա­մա­ձայ­նիր՝ ա­նոնք մտիկ կ՚ը­նեն սկեպ­տիկ եւ հեգ­նա­խառն ժպի­տով մը, ե­թէ ո՛չ յայտնի սրտեղութեամբ մը։ Եւ ահաւասիկ, եթէ կա­տա­րե­լու­թեան կամ հա­սու­նու­թեան վրայ խօ­սուի, այդ տղա­քը եւ ա­շա­կերտ­նե­րը ա­ւե­լի՛ կա­տա­րեալ, ա­ւե­լի՛ հա­սուն են քան ի­րենց հայրն ու մայ­րը, կամ դաս­տիա­րա­կը։ Ար­դա­րեւ, այդ տղա­քը ա­ւե­լի պատ­րա՛ստ են կեան­քի պայ­քա­րին եւ ա­ւե­լի մօտ կա­տա­րե­լու­թեան, քան ի­րենց ան­փորձ ու միա­միտ ծնող­նե­րը եւ դաս­տիա­րակ­նե­րը։

Ծայ­րա­յեղ գո­վա­սանք­ներ, կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու սխալ հա­մո­զում­ներ ա­մե­նա­մեծ ար­գելք­ներն են ի­րա­պէս կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու, կա­տա­րե­լու­թեան ան­վերջ եւ ա­նել ճամ­բուն վրայ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 10, 2017, Իս­թան­պուլ