ՔԱՀԱՆԱՅԻ ՅԱՏԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ - Բ -

Քա­հա­նա­յի ընտ­րու­թեան եւ քա­հա­նա­յի յատ­կու­թիւն­նե­րու մա­սին երբ օ­րէնք­նե­րու եւ կա­նոն­նե­րու հա­մա­ձայն կը խօ­սինք, կա­րե­ւոր է նաեւ օ­րէնք­նե­րու եւ կա­նոն­նե­րու մեկ­նա­բա­նու­թեան հար­ցը։ Ար­դա­րեւ ո՛չ մէկ օ­րէնք եւ ոչ մէկ կա­նոն միայն տա­ռա­ցիօ­րէն մեկ­նա­բա­նել եւ կի­րար­կել կա­րե­լի չէ, այ­լա­պէս ա­նի­րա­ւու­թիւն­նե­րու եւ սխալ գոր­ծադ­րու­թիւն­նե­րու ա­ռիթ կը տրուի։

Օ­րէնք մը միայն մէկ հա­տուա­ծով ալ կար­դալ եւ հասկ­նալ ճիշդ չէ՛, այլ պէտք է օ­րէն­քը ամ­բող­ջու­թեամբ՝ ի­մաս­տին եւ պատ­ճա­ռին ու­սում­նա­սի­րու­թեամ­բը կար­դալ, հասկ­նալ եւ մեկ­նա­բա­նե­լէ յե­տոյ պէտք է կի­րար­կել։ Թէ ոչ՝ մէկ հա­տուա­ծով, միայն տուեալ նա­խա­դա­սու­թիւ­նը կար­դա­լով կա­րե­լի չէ ա­ռողջ եւ ար­դար ար­դիւն­քի մը յան­գիլ։

Ու­րեմն երբ քա­հա­նա­յի ընտ­րու­թեան եւ քա­հա­նա­յի յատ­կու­թիւն­նե­րու մա­սին թուե­ցինք օ­րէնք եւ կա­նոն­ներ ա­նոնք՝ վճռա­կան կի­րար­կե­լի ըլ­լա­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ է ի­րա­ւա­ցի մեկ­նա­բա­նու­թիւն կա­տա­րել։ Ի՞նչ կը պա­տա­հի ա­ռանց մեկ­նա­բա­նու­թեամբ օ­րէնք կի­րար­կե­լու պա­րա­գա­յին։ Այդ պա­րա­գա­յին, սի­րե­լի­նե՜ր, դա­տա­խա­զը՝ դա­տա­ւոր, դա­տա­ւորն ալ՝ դա­հի­ճի հան­գա­մանք կը ստա­նայ։

Եւ ա­մէն մարդ ալ չի՛ կրնար օ­րէնք ու կա­նոն մեկ­նա­բա­նել՝ ա­ռանց գո­նէ նուա­զա­գոյն օ­րի­նա­կան գի­տու­թեան տէր ըլ­լա­լու, չը­սե­լու հա­մար, օ­րէնս­գէտ, այ­սինքն՝ օ­րէնք­նե­րու հմուտ մաս­նա­գէտ, ի­րա­ւա­գէտ։ Ար­դէն, մեր ա­մե­նէն մեծ սխա­լը, ե­թէ կ՚ու­զէք, պա­կա­սը ի՛նչ է գի­տէ՞ք, սի­րե­լի­նե՜ր. ա­մէն մարդ «ա­մէն բան» է՝ ա­մէն բա­նի մաս­նա­գէտ, ա­մէն նիւ­թի հմուտ, ա­մէն բա­նէ հասկ­ցող եւ ա­մէն բա­նի մա­սին հան­գա­մա­նօ­րէն գա­ղա­փար յայտ­նե­լու ինք­զինք ի­րա­ւա­սու նկա­տող։ Մինչ­դեռ ա­մէն ոք ե­թէ հա­ւա­տա­րիմ ըլ­լայ իր մաս­նա­գի­տու­թեան չա­փին ու սահ­մա­նին, կար­ծեմ ա­մէն մար­զի մէջ սխալ­նե­րու վիհ մը, քաոս մը՝ խառ­նակ վի­ճակ մը չի ստեղծուիր։ Ան­շուշտ մեր այս հա­մո­զու­մը պէտք չէ շփո­թել, մեր յա­ճախ կրկնած ու պաշտ­պա­նած կար­ծի­քին հետ, թէ՝ ա­մէն մտա­ւո­րա­կան, հո­գե­ւո­րա­կան է, եւ ա­մէն հո­գե­ւո­րա­կան՝ մտա­ւո­րա­կան։ Այդ «հո­գեմ­տա­ւոր» կա­լուա­ծի հետ կապ ու­նե­ցող հարց մըն է, իսկ մեր հոս ը­սա­ծը՝ գի­տու­թեան ու փոր­ձա­ռու­թեան հարց է։ Ուս­տի ա­մէն գի­տու­թեան եւ գի­տու­թեան գոր­ծադ­րու­թեամբ ձեռք ձգուած փոր­ձա­ռու­թեան պէտք է յար­գանք, եւ վստա­հու­թիւն միան­գա­մայն ըն­ծա­յուի, եւ փո­խա­դար­ձա­բար, ա­մէն մար­զի մէջ, ա­մէն մար­դու՝ ի­րա­րու նկատ­մամբ՝ մաս­նա­գի­տու­թեա­նը յար­գանք ցոյց տա­լու պար­տա­կա­նու­թիւն մը տրուած է, եւ պէ՛տք է ըստ այնմ վա­րուի, որ­պէս­զի ըն­կե­րու­թեան մէջ ներ­դաշ­նա­կու­թիւ­նը կա­րե­լի ըլ­լայ ա­պա­հո­վել։ Ար­դա­րեւ «օ­րէնք» մը մեկ­նա­բա­նել կը նշա­նա­կէ՝ օ­րէն­քին ո­րե­ւէ հա­տուա­ծը հասկնալ իր խո­րու­թեա­նը մէջ, ու­սում­նա­սի­րել գա­ղա­փա­րի բարձ­րու­թեա­նը մէջ եւ ըմբռ­նել իր նպա­տա­կին տա­րա­ծու­թեա­նը սահ­ման­նե­րուն մէջ։

Օ­րէն­քին տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րուն պատ­ճա­ռը, պատ­րաս­տու­թեան հանգ­րուան­նե­րը լաւ գիտ­նա­լու է, որ­պէս­զի ա­նոր նպա­տա­կը գիտ­ցուի, ա­պա թէ ոչ՝ ա­նի­րա­ւու­թիւն­ներ, ի­րա­ւա­կան սխալ­ներ, ի­րա­ւազր­կու­մը ան­խու­սա­փե­լի կը դառ­նայ եւ կը վնա­սուին ան­հատ­ներ ու ամ­բողջ ըն­կե­րու­թիւ­նը։ Ուս­տի զգու­շա­նալ պէտք է հաս­տատ գի­տու­թեան վրայ չհիմ­նուած մեկ­նա­բա­նու­թիւն կա­տա­րե­լէ եւ այդ մա­սին յա­ւակ­նոտ ու ինք­նա­հա­ւան ըլ­լա­լէ։ Բայց դժբախ­տա­բար մար­դիկ կը գոր­ծեն այդ սխա­լը յա­ճախ…։

Ուս­տի, ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ, օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թեան մար­զին մէջ պէտք է ներ­կա­յացուի պատ­ճա­ռա­բա­նու­թիւ­նը։ Ե­թէ կ՚ու­զէք հոս յի­շենք ա­ւե­տա­րա­նա­կան ան­շեղ ու ա­նայ­լայ­լե­լի սկզբուն­քը օ­րէն­քի գոր­ծադ­րու­թեան մա­սին. «օ­րէն­քը մար­դուն հա­մար է, եւ ո՛չ թէ՝ մար­դը օ­րէն­քին հա­մար»։ Եւ այս սկզբուն­քը կը պար­տա­ւո­րէ՝ որ օ­րէն­քը միշտ մեկ­նա­բա­նուի մար­դուն ի նպաստ, մար­դուն օգ­տին ու շա­հուն հա­մար։ Եւ ո՛չ մէկ օ­րէնք կա­րե­լի է գոր­ծադ­րել մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան եւ մար­դուն օգ­տին հա­կա­ռակ։

Կարճ եւ հա­տու խօս­քով. օ­րէն­քը պէտք է ծա­ռա­յեց­նել մար­դուն օգ­տին, մար­դուն բա­րո­յա­կան շա­հուն եւ եր­ջան­կու­թեան ի­րա­կա­նաց­ման։ Օ­րէն­քի գոր­ծադ­րու­թեան մէջ ո՛չ թէ խստու­թիւն, այլ՝ մար­դուն նկատ­մամբ կա­րեկ­ցու­թիւն, գութ եւ մա­նա­ւանդ սէր կա­րե­նալ ցոյց տալն է կա­րե­ւո­րը։ Ո­րե­ւէ օ­րէն­քի բառ առ բառ կի­րար­կու­մը եր­բեք օ­գուտ չ՚ա­պա­հո­վեր մար­դուն, ընդ­հա­կա­ռա­կը կը շե­ղի իր նպա­տա­կէն եւ վեր­ջա­պէս վնաս կը հասց­նէ ա­նոր եւ կը խա­թա­րուի, կը քայ­քա­յուի ըն­կե­րա­յին ընդ­հա­նուր ներ­դաշ­նա­կու­թիւ­նը՝ եւ խա­ղա­ղու­թիւ­նը։

Ար­դա­րեւ Աս­տու­ծոյ Խօս­քը՝ Սի­րոյ Խօսքն է, ա­պա ու­րեմն՝ Աս­տու­ծոյ Խօս­քը չի լու­ծեր Օ­րէն­քը, այլ զայն իր լրու­մին կը հասց­նէ, աս­տուա­ծա­պէս ա­նոր տա­լով իր վերջ­նա­կան մեկ­նա­բա­նու­թիւ­նը։ Եւ քա­նի որ Աս­տուած Սէ՛ր է, ու­րեմն ա­մէն օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թիւն ըլ­լա­լու է սի­րոյ ի նպաստ, սի­րոյ մաս­նակ­ցու­թեամբ եւ սի­րոյ մէջ։

Օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թեան ա­տեն կա­րե­ւոր է ա­նոր «դաս­տիա­րակ­չա­կան» եւ «օ­րի­նակ ըլ­լալ»ու հան­գա­ման­քը։ Օ­րէն­քին պէտք է տրուի ու­ղե­ցոյց ըլ­լա­լու՝ բա­ցատ­րագ­րա­կան եւ ե­թէ կա­րե­լի է ը­սել, դե­ղա­տոմս մըն իսկ ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը, քա­նի որ ան ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ՝ սրբագ­րիչ հան­գա­մանք մը ու­նի։ Օ­րէն­քը դար­ման մը, ա­ւե­լի ճիշդ՝ կան­խազ­գու­շա­կան եւ կան­խար­գե­լիչ դեր մը կա­տա­րէ մարդ­կա­յին ան­հա­տա­կան եւ ըն­կե­րա­յին կեան­քին մէջ։

Եւ բո­լոր աս­տուա­ծա­յին կա­նոն եւ օ­րէնք­ներ ամ­բող­ջու­թիւնն են սի­րոյ եւ գու­թի։ Եւ Աս­տուած ա՜յն­քան սի­րեց մար­դը՝ որ ա­նոր փրկու­թեան հա­մար տուաւ նոյ­նիսկ Իր միա­ծին Որ­դին։

Ու­րեմն, գո­նէ ե­կե­ղե­ցա­կան օ­րէնք­նե­րու գոր­ծադ­րու­թեան մէջ՝ օ­րէն­քը մեկ­նա­բա­նուի այս աս­տուա­ծա­յին-ա­ւե­տա­րա­նա­կան սկզբուն­քի հի­ման վրայ։ Ե­կե­ղե­ցա­կան օ­րէնք­նե­րու գոր­ծադ­րու­թեան եւ կի­րար­կու­թեան ա­տեն այս ուղ­ղու­թեամբ պէտք է մեկ­նա­բա­նուին ա­նոնք՝ միշտ ի նպաստ եւ օգ­տա­կա­րու­թիւն մը ստեղ­ծե­լու մար­դուն՝ զոր Աստ-ւած ա՜յն­քան կը սի­րէ։

Մեկ­նա­բա­նու­թեան ըն­թաց­քին նկա­տի ու­նե­նա­լու է միշտ դար­մա­նել, սրբագ­րել սխա­լը, այն ի՜նչ որ վնա­սա­կար է մար­դուն։ Ուս­տի բա­րե­ա­ցա­կա­մու­թիւ­նը, ան­կեղ­ծու­թիւ­նը, մար­դա­սի­րա­կան զգա­ցու­մը անհ­րա­ժեշտ է ե­կե­ղե­ցա­կան օ­րէն­քի մը մեկ­նա­բա­նու­թեան մէջ։ «Խիստ» ըլ­լա­լու կան­խա­կա­լու­թեամբ օ­րէն­քը մեկ­նա­բա­նել եւ գոր­ծադ­րել միայն վնաս կը պատ­ճա­ռէ մար­դուն, «մարդ»ուն՝ որ Աս­տու­ծոյ ա­մե­մա­սի­րե­լի՛ ա­րա­րածն է։ Ուս­տի օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թիւ­նը պէտք է մար­դուն նո­րո­գու­թեան, վե­րա­կազ­մու­թեան, վե­րա­շի­նու­թեան, վե­րա­կեն­դա­նու­թեան ծա­ռա­յէ, եւ ո՛չ թէ ա­նոր անկ­ման եւ բո­լո­րո­վին ոչն­չաց­ման, յու­սալք­ման, կեան­քէն դա­սա­լիք ըլ­լա­լու…։

Օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թեան եւ կի­րար­կու­թեան ժա­մա­նակ՝ բծախն­դիր ըլ­լալ, չի՛ նշա­նա­կեր նաեւ խստա­պա­հանջ ըլ­լալ, նա­խա­պա­շա­րու­մով եւ կան­խա­կա­լու­թեամբ մեկ­նա­բա­նել օ­րէն­քը՝ միայն ու միայն վնաս կը պատ­ճա­ռէ են­թա­կա­յին։

Օ­րէն­քը մեկ­նա­բա­նե­լու հա­մար պէտք է օ­րէն­քին պատ­րաս­տու­թեան պատ­ճա­ռը, օ­րէնս­դի­րին այդ օ­րէն­քով հե­տապն­դած բուն նպա­տա­կը հասկ­նալ, գիտ­նալ, այ­սինքն տուեալ օ­րէն­քին «ի­մաստ»ը ըմբռ­նել։ Ա­ռանց խո­րը թա­փան­ցե­լու, թե­թեւ եւ մա­կե­րե­սա­յին նա­յուած­քով կա­րե­լի չէ ա­ռողջ ու նպա­տա­կա­յար­մար մեկ­նա­բա­նու­թիւն ը­նել եւ գոր­ծադ­րել օ­րէն­քը։

Պէտք է զօ­րա­ւոր փաս­տար­կու­թիւն­ներ գո­յու­թիւն ու­նե­նան օ­րէնք մը կի­րար­կե­լու հա­մար ան­ձի մը։ «Օ­րէն­քը ա՛յս­պէս կը գրէ», ը­սե­լով օ­րէնք կի­րար­կել, գոր­ծադ­րել ար­դար գործ չէ, այլ դիւ­րին եւ կարճ ճամ­բով, ա­ռանց միտք յոգ­նեց­նե­լու, մե­քե­նա­բար, կոյրզ­կու­րայն ո­րո­շում տալ կը նշա­նա­կէ, ի՛նչ որ ծու­լու­թիւն է եւ հո­գե­ւոր ի­մաս­տով՝ մե՛ղք։ Ի­րաւ ու ար­դար ի­րա­ւա­գէտ մը եր­բեք այս­պէս չի վա­րուիր։

Օ­րէն­քի մեկ­նա­բա­նու­թեան մէջ եր­բեք տեղ չու­նի՛ յու­լա­ցում, ան­տար­բե­րու­թիւն, ա­լար­կո­տու­թիւն, քա­նի որ օ­րէն­քը մար­դուն եր­ջան­կու­թեան եւ ըն­կե­րա­յին հա­մե­րաշ­խու­թեան հաս­տատ­ման հա­մար է եւ հոն խնդրոյ ա­ռար­կայ է մար­դը իր ի­րա­ւուն­քով եւ ար­ժա­նա­պա­տուու­թեա՛մբ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպ­տեմ­բեր 22, 2015, Իս­թան­պուլ