ԳԵՐԶԳԱՅՈՒՆ ԽԱՌՆՈՒԱԾՔԸ ԵՒ ՀԱՆԴՈՒՐԺՈՂՈՒԹԵԱՆ ՈԳԻՆ - Ա -

Մար­դիկ տար­բեր հա­կազ­դե­ցու­թիւն­ներ ցոյց կու տան դէպ­քե­րու։ Այս, ար­դա­րեւ, «խառ­նուածք»ի խնդիր մըն է եւ բնա­կան պէտք է դի­մա­ւո­րուի։ Ո­մանք դիւ­րազ­գաց են՝ դիւ­րաւ վի­րա­ւո­րուող, փափ­կա­սիրտ եւ պա­տուազ­գաց՝ ո­րոնք գերզ­գա­յուն կամ գեր­յու­զա­կան խառ­նուածք մը ու­նին։ «Գեր­յու­զա­կան խառ­նուածք» ը­սե­լով կը հասկ­ցուի շեշ­տուած կեր­պով «շուտ յու­զուող», «ազ­դուող», «տպա­ւո­րուող» բնու­թիւն մը։ Այս բնա­ւո­րու­թեան տէր ան­ձեր՝ ա­մե­նա­փոքր եւ անն­շան խօսք մը կամ ակ­նար­կու­թիւն մը, եւ ին­չո՞ւ չէ՝ դի­տո­ղու­թիւն մը «ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան խնդիր» կ՚ը­նեն, վի­րա­ւո­րուած կը նկա­տեն ի­րենք զի­րենք եւ այդ կ՚ազ­դէ ի­րենց ամ­բողջ կեան­քին վրայ։ Փոքր դէպք մը կը բա­ւէ որ խան­գա­րուի ի­րենց ամ­բողջ տրա­մադ­րու­թիւ­նը, տակ­նուվ­րայ ըլ­լայ ի­րենց կեան­քի ըն­թաց­քը։ Այս բնա­ւո­րու­թեան տէր ան­ձեր ա­մէն ինչ ի­րենց կը վե­րագ­րեն, այն ա­մէն անն­պաստ ու բա­ցա­սա­կան, քննա­դա­տա­կան խօսք եւ ի­րենք զի­րենք կը չար­չա­րեն, կը տան­ջուին ի զուր։ Բո­լո­րո­վին ի­րենց չվե­րա­բե­րուող ար­դար, ի­րա­ւա­ցի խօս­քե­րը ի­րենց կը վե­րագ­րեն, կ՚ազ­դուին, կը տպա­ւո­րուին ու ի­րենք ի­րենց կեան­քը դժոխ­քի կը վե­րա­ծեն, կը մթագ­նեն։ Եւ դժբախ­տա­բար շատ ան­գամ ի­րա­ւա­ցի­ներ եւ ար­դար­ներ կար­ծես ի­րենք զի­րենք կը մատ­նեն եւ կեան­քը կը դժուա­րաց­նեն, ի­րենց մա­քուր ա­նու­նը կ՚ա­րա­տա­ւո­րեն եւ ա­կա­մայ պատ­ճառ կ՚ըլ­լան տա­րա­կու­սանք­նե­րու եւ կաս­կած­նե­րու։ Մինչ­դեռ ինք­նավս­տահ, զօ­րա­ւոր եւ հաս­տատ նկա­րագ­րի նշան մըն է՝ չազ­դուիլ եւ չտպա­ւո­րուիլ այն խօս­քե­րէն կամ վար­մունք­նե­րէն՝ որ ի­րենց չի՛ պատ­կա­նիր։ Ա­նոնք ե­թէ փոքր կաս­կած մը ու­նին ի­րենց ա­նա­րա­տու­թե­նէն, ի­րենց ընդ­հա­նուր կե­ցուած­քով, կեն­ցա­ղով ու ապ­րե­լա­կեր­պով ար­դէն փաս­տած, ա­պա­ցու­ցած են ի­րենք զի­րենք, ու­րեմն պէտք չէ որ մտա­հո­գուին եւ ի­րենց վե­րագ­րեն ո­րե­ւէ քննա­դա­տա­կան խօսք, ո­րե­ւէ դի­տո­ղու­թիւն։ Ա­նոնք պէտք է մնան ի­րենց պատ­նէ­շին վրայ այն­պէս՝ ինչ­պէս որ ճանչ­ցուած են հա­սա­րա­կու­թեան մէջ՝ որ­պէս պար­տա­ճա­նաչ ան­դամ­ներ՝ ըն­կե­րու­թեան, հա­սա­րա­կու­թեան եւ հա­մայն մարդ­կու­թեան։

Եւ այս տրուպ գրի­չը հա­ճոյ­քը եւ պա­տի­ւը ու­նի միշտ վա­յե­լե­լու հա­ւա­տա­րիմ, պար­տա­ճա­նաչ, ծա­ռա­յա­սէր եւ բա­րե­միտ ծա­ռա­յա­կից­ներ, մա­նա­ւանդ Ե­կե­ղե­ցիին մէջ, ա­մէն աս­տի­ճա­նի, ա­մէն պաշ­տօ­նի տէր ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող ան­ձե­րու շնոր­հիւ։ Ար­դէն ե­թէ այդ «ար­ժէք»նե­րը չըլ­լա­յին, անխտ­րօ­րէն, կա­րե­լի չէր ըլ­լար այս ծանր լու­ծը, պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը տա­նիլ մին­չեւ այ­սօր։ Ե­րա­նի՜ որ բո­լորն ալ, անխ­տի՛ր, ծա­ռա­յա­կից­ներ, գի­տա­կից սպա­սար­կու­ներ ե­ղան եւ կը շա­րուն­կեն ի­րենց նուի­րա­կան ու սրբա­զան ծա­ռա­յու­թիւ­նը։

Երբ կը խօ­սինք «գերզ­գա­յուն կամ գեր­յու­զա­կան խառ­նուածք»ի վրայ կը փա­փա­քինք նիւ­թը ան­գամ մըն ալ լսել մաս­նա­գէ­տի մը կող­մէ, քա­նի որ միշտ կ՚ը­սենք չափ ու սահ­ման, ի­րա­ւա­սու­թեան գի­ծը պէտք է լա՛ւ ո­րո­շել։ Ուս­տի լսենք ջղա­յին եւ մտա­յին հի­ւան­դու­թիւն­նե­րու մաս­նա­գէտ Տքթ. Գ. Ա­մա­տեա­նի խօս­քե­րը՝ քա­ղուած իր մաս­նա­գի­տա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թե­նէն։

«Գեր­յու­զա­կան կամ գերզ­գա­յուն խառ­նուածք ը­սե­լով պէ՛տք է հասկ­նալ շեշ­տուած կեր­պով շուտ յու­զուող, ազ­դուող եւ տպա­ւո­րուող բնու­թիւն մը։

«Գեր­յու­զա­կան խառ­նուած­քը այս կեր­պով բնա­կա­նէն կը շե­ղի եւ անբ­նա­կան եւ չա­փով մը ախ­տա­ւոր վի­ճակ մը, ձեւ մը կը ստա­նան։ Այս խառ­նուած­քը եր­բեմն ի ծնէ կազ­մա­կան կ՚ըլ­լայ, եր­բեմն ալ ստա­ցա­կան։ Ա­ռա­ջին պա­րա­գա­յին՝ են­թա­կա­նե­րը ի­րենց ծնող­նե­րէն կը ժա­ռան­գեն գեր­յու­զա­կան խառ­նուած­քը, քա­նի որ շատ կա­նու­խէն ի յայտ կը բե­րեն ա­նոր նշան­նե­րը եւ ի­րենց ամ­բողջ կեան­քի տե­ւո­ղու­թեան կը պա­հեն զայն։ Ստա­ցա­կան գեր­յու­զա­կան խառ­նուած­քը սո­վո­րա­բար բա­րո­յա­կան կամ ֆի­զի­քա­կան խո­շոր ցնցու­մի մը կամ տակն ու վրա­յու­թեան մը հե­տե­ւան­քով մէջ­տեղ կ՚ել­նէ, եւ են­թա­կան ա­տեն մը կամ ընդ­միշտ գեր­յու­զա­կան-գերզ­գա­յուն կը դարձ­նէ։

«Ա­ռա­ջին պա­րա­գա­յին, այ­սինքն երբ ժա­ռան­գա­կան է ան, ար­դէն ի­րենց ծնող­նե­րը կամ ջլա­գա­րա­յին խառ­նուածք կ՚ու­նե­նան, կամ ալ գեր­յու­զա­կան կ՚ըլ­լան։ («Ջլա­գա­րա­յին խառ­նուածք»=ջղա­յին հի­ւան­դու­թիւն, ջլախ­տա­ւոր, վա­տա­ռողջ)։

«Տղաք թէ՛ այդ խառ­նուած­քին հա­կա­մի­տու­թիւ­նը կը ժա­ռան­գեն թէ՛ ալ անն­պաստ մի­ջա­վայ­րը զի­րենք հոն կը մղէ։

«Գեր­յու­զա­կան խառ­նուածք ու­նե­ցող­նե­րը չա­փէ դուրս երկ­չոտ եւ վախ­կոտ կ՚ըլ­լան։ Այս վա­խը եր­բեմն կաս­կա­ծի, եր­բեմն ալ տար­տամ անս­տու­գու­թեան ձեւ մը կ՚առ­նէ եւ ծա­ւա­լուն բնոյթ մը ու­նի։ Այս­պի­սի տղա­քը, զոր օ­րի­նակ, ա­մէն բա­նէ կը վախ­նան եւ ո՛­չինչ մի­ջա­դէպ մը զի­րենք սար­սա­փա­հար կ՚ը­նէ։

«Մե­ծե­րը կամ ան­ծա­նօթ մը երբ ի­րենց հետ խօ­սի, կը շուա­րին, կը կարմ­րին, եր­բեմն յու­զու­մը զի­րենք դողդ­ղա­լու կը մղէ, կը կա­կա­զեն, կը շուա­րին եւ մին­չեւ ան­գամ լե­զու­նին կը բռնուի։ (Ծա­նօ­թագ­րու­թիւն. «կա­կա­զել»=թո­թո­վել, խօ­սած ա­տեն կմկմալ)։

«Գեր­յու­զա­կան խառ­նուած­քի են­թա­կայ ե­ղող­նե­րը սո­վո­րա­բար հո­գե­կան թէ՛ ֆի­զի­քա­կան-մարմ­նա­կան նշան­նե­րով ի­րենք զի­րենք կը մատ­նեն։ Յայտ­նի է որ ի­րենց ջղա­յին եւ հո­գե­կան վի­ճա­կին մէջ խան­գա­րում մը, ան­կա­նո­նու­թիւն մը կայ, որ չեն կրնար ի­րենք զի­րենք զսպել եւ կա­ռա­վա­րել։

«Ա՛յդ է պատ­ճա­ռը՝ որ սո­վո­րա­կան պա­տա­հար մը, դէպք մը, որ բնա­կան մէ­կը ան­տար­բեր պի­տի թո­ղուր, ա­ռողջ եւ լաւ տրա­մադ­րու­թիւն ու­նե­ցո­ղը պի­տի չտպա­ւո­րէր, գեր­յու­զա­կան­նե­րը տակն ու վրայ կ՚ը­նէ, բո­լո­րո­վին կը խան­գա­րէ։

«Այս վեր­ջին­նե­րը, զոր օ­րի­նակ, նման պա­րա­գա­յի մը, կամ կաս­կա­ծա­միտ կ՚ըլ­լան կամ կը գու­նա­թա­փին, եր­բեմն կու լան իս­կոյն, եր­բեմն ամ­բողջ մարմ­նով կը սկսին դողդ­ղալ կամ ալ ոտ­քէն գլու­խը կը քրտնին, ե­ւայն։

«Այս խառ­նուած­քը իր զա­նա­զան աս­տի­ճան­նե­րը կ՚ու­նե­նայ եւ այ­լե­ւայլ սաստ­կու­թիւն­նե­րով ի յայտ կու գայ։ Կրնայ ըլ­լալ թե­թեւ, շեշ­տուած եւ զօ­րեղ տե­սա­կէն։ Տղա­յու­թեան շրջա­նը շատ ա­ւե­լի հա­կա­մէտ կ՚ը­նէ փոք­րե­րը այս խառ­նուած­քին։

«Մե­ծե­րուն քով նուազ յա­ճա­խա­դէպ կ՚ըլ­լայ այս խառ­նուած­քը եւ սո­վո­րա­բար ա­ւե­լի՛ մեղ­մա­ցած…»։

- Յա­ջոր­դով կը շա­րու­նա­կուի։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 14, 2016, Իս­թան­պուլ