ԿՐՕՆԱԿԱՆ ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ

Մարդ էա­կը կո­չուած է ճշմար­տու­թիւ­նը փնտռե­լու։

Ուս­տի մարդ պար­տա­ւոր է փնտռել ճշմար­տու­թիւ­նը՝ որ է ի­րա­ւո՛ւնք նաեւ ի­րեն տրուած։ Եւ մարդ պէտք է յատ­կա­պէս ճշմար­տու­թիւ­նը փնտռէ այն հար­ցե­րուն մէջ՝ ո­րոնք կը հա­յին հո­գե­ւոր կեան­քին՝ Աս­տու­ծոյ եւ Ե­կե­ղեց­ւոյ։ Եւ զայն գտնե­լէ յե­տոյ, պէ՛տք է ճանչ­նայ՝ ճանչ­նա­լէ ետք ա­նոր փա­րիլ եւ ա­նոր հա­ւա­տա­րիմ մնալ այ­լեւս խղճի հարց մըն է՝ որ կը պատ­կա­նի խղճի ա­զա­տու­թեան եւ կրօ­նա­կան լայ­նա­խո­հու­թեան, ո­րոնք ի­րա­ւունքն են ի­րեն եւ ար­դիւնք՝ ա­զատ կամ­քին։

Ու­րեմն ճշմար­տու­թիւ­նը փնտռել ու գտնել՝ մար­դուն պար­տա­կա­նու­թիւնն է, գտնե­լէ վերջ ա­նոնց հպա­տա­կիլ կամ հա­ւա­տա­րիմ մնալ՝ բո­լո­րո­վին խղճի ա­զա­տու­թեան հարց մըն է, ի­րա­ւունք մը՝ ո­րը վա­յե­լել ա­զատ կամ­քի գոր­ծադ­րու­թեան խնդիր մըն է։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ, այս կէ­տին՝ կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ստա­նայ խղճի ա­զա­տու­թիւ­նը՝ ո­րուն կա­րե­ւոր մէկ մասն է կրօ­նա­կան ա­զա­տու­թիւ­նը։

Կը հե­տե­ւի, թէ՝ կրօ­նա­կան ա­զա­տու­թիւ­նը ի­րա­ւո՛ւնք մըն է։

Այս ի­րա­ւուն­քը՝ որ հե­տե­ւանքն է ճշմար­տու­թիւ­նը փնտռե­լու պար­տա­կա­նու­թեան, կը բխի նոյ­նինքն մար­դուն բնու­թե­նէն, այ­սինքն «բնա­ծին» է։

Ար­դա­րեւ, ո­րե­ւէ կրօ­նա­կան դրու­թեան հա­ւա­նիլ ու հպա­տա­կիլ, եր­բեք չի՛ հա­կա­սեր այ­լա­զան կրօն­նե­րու հան­դէպ ան­կեղծ յար­գան­քին, ո­րոնք յա­ճախ կը կրեն նշոյ­լը ճշմար­տու­թեան՝ որ կը լու­սա­ւո­րէ բո­լոր մար­դի­կը՝ հա­մայն մարդ­կու­թիւ­նը։ Ո­րե­ւէ կրօ­նի ընտ­րու­թիւ­նը չի՛ հա­կա­սեր նաեւ սի­րոյ պա­հանջ­քին, զոր կը մղէ մար­դը սի­րով, խո­հե­մու­թեամբ, համ­բե­րու­թեամբ, հան­դուր­ժո­ղու­թեամբ վա­րուե­լու ա­նոնց հետ՝ ո­րոնք միտ­քով կը տար­բե­րին ի­րենց­մէ, նոյ­նիսկ ա­նոնց հետ, որ կը գտնուին սխա­լի կամ հա­ւատ­քի ան­գի­տու­թեան մէջ։

Մար­դուս ո­րե­ւէ կեր­պով տար­բեր կամ «սխալ» ընտ­րու­թիւն կա­տա­րե­լը եր­բեք պատ­ճառ մը չէ՛, ոչ հա­կա­ռա­կու­թեան եւ ոչ ալ ա­տե­լու­թեան։

Ա­մէն պայ­մա­նի եւ պա­րա­գա­յի մէջ պէ՛տք է տի­րէ սէ­րը՝ որ էա­կանն է եւ կեն­սա­կա՛­նը։

Տար­բեր խոր­հիլ, տար­բեր զգալ, տար­բեր դիրք գրա­ւել եր­բեք տար­բեր կեր­պով սի­րե­լու պատ­ճառ մը պէտք չէ՛ նկա­տուի, քա­նի որ սէ­րը միշտ նո՛յն սէրն է՝ ա­նայ­լայ­լե­լի եւ մշտնջե­նա­կան։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ հոս կը կա­յա­նայ խղճի ա­զա­տու­թեան ի­րա­ւուն­քի ի­մաս­տը, հոս կը ներ­կա­յա­նայ մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան ու ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան ար­ժէ­քը։

Ուս­տի կարգ մը պա­րա­գա­նե­րու մէջ՝ պատ­շաճ պատ­ճառ­նե­րու հա­մար, կա­րե­լի է մար­դը ա­զատ կա­ցու­ցա­նել կա­տա­րուած ուխ­տե­րէն եւ խոս­տում­նե­րէն, եւ նե­րե­լի հա­մա­րել կա­տա­րած նա­խընտ­րու­թիւն­նե­րը…։

Խղճի ա­զա­տու­թիւնն ալ ա՛յս կը պա­հան­ջէ։

Աս­տու­ծոյ՝ մար­դուս Ա­րա­րի­չին ու Նա­խախ­նա­մին վա­ւե­րա­կան, ըն­դու­նե­լի պաշ­տա­մունք մը մա­տու­ցա­նե­լու պար­տա­կա­նու­թիւ­նը կը վե­րա­բե­րի ի­րեն՝ ան­հա­տա­պէս եւ հա­ւա­քա­պէս, ըն­կե­րա­պէս։ Եւ ա՛յս է ող­ջա­խոհ մար­դուն ա­ւան­դա­կան ու­սու­ցու­մը՝ մար­դոց եւ հա­սա­րա­կու­թեան բա­րո­յա­կան պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րու մա­սին՝ որ է ճշմար­տու­թեան եւ ա­ւե­լի նեղ ա­ռու­մով՝ կրօ­նին պա­հանջ­քն, ա՛լ ա­ւե­լին՝ էու­թեան պատ­ճա­ռը։

Կրօ­նա­կան ու­սու­ցու­մը, մարդ­ի­կը ան­դա­դար ու­սու­ցա­նե­լով, կ՚աշ­խա­տի որ կա­րե­նան ու­ղիղ եւ ճշմա­րիտ կեր­պով, ճշմար­տու­թեան ո­գիով ներ­թա­փան­ցեն մտայ­նու­թիւն­նե­րու եւ բա­րք­­ե­րու խո­րը, եւ ի­ւրաց­նեն ի­րենց դրու­թեան օ­րէնք­նե­րը եւ կա­ռոյց­նե­րը։ Այս կը նշա­նա­կէ՝ ա­մէն կրօ­նա­կան դրու­թիւն կ՚ա­ճի ինքն իր մէջ եւ կը ծա­ւա­լի հա­սա­րա­կու­թեան ա­մէն խա­ւե­րուն թա­փան­ցե­լով։ Չէ՞ որ մարդ կ՚ապ­րի ըն­կե­րու­թեան մէջ, եւ ան­դամ է մարդ­կա­յին մեծ ըն­տա­նի­քին։ Ուս­տի ա­մէն խղճա­միտ ան­հա­տի պար­տա­կա­նու­թիւնն է՝ իւ­րա­քան­չիւր մար­դու մէջ յար­գել եւ արթնց­նել սէ­րը ճշմա­րի­տին, բա­րիին, գե­ղե­ցի­կին։

Ուս­տի մարդ կը փա­փա­քի ճանչ­նալ ճշմա­րի­տը, ճշմա­րիտ հա­ւատն ու կրօ­նը, որ հաս­տա­տուած է իր խղճին խո­րը եւ կը սպա­սէ յայտ­նուի՛լ։

Ինչ­պէս յա­ճախ կը կրկնենք, մարդ կո­չուած է կա­տա­րե­լու­թեան՝ կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու, լոյս ըլ­լա­լու եւ օգ­նե­լու ի­րա­րու։ Ա՛յս է ա­րար­չա­գոր­ծու­թեան ամ­բող­ջա­կան ծրագ­րին հիմքն ու ա­ռանց­քը, յստակ կեր­պով կ՚ար­տա­յայ­տուի մարդ­կա­յին կեան­քին ըն­թաց­քին։ Ուս­տի խղճի ա­զա­տու­թեան սահ­ման­նե­րը կա­րե­լի է գծել այս հիմ­քին ու ա­ռանց­քին չա­փե­րով՝ ո՛չ ա­ւե­լի եւ ոչ՝ պա­կաս։

Թող, մա­նա­ւա՛նդ կրօ­նա­կան հար­ցին մէջ ո՛չ ոք բռնա­դա­տուի իր խղճմտան­քին դէմ գոր­ծե­լու, ո՛չ ալ ար­գի­լուի ար­դար սահ­ման­նե­րու մէջ գոր­ծե­լու ըստ իր խղճմտան­քին, ան­հա­տա­բար թէ հրա­պա­րա­կաւ՝ ա­ռան­ձին թէ միա­ցած ու­րիշ­նե­րուն։ Այս ի­րա­ւուն­քը հիմ­նուած ու հաս­տա­տուած է նոյ­նինքն մարդ­կա­յին ան­ձին բնու­թեան վրայ, ո­րուն ար­ժա­նա­պա­տուու­թիւ­նը զինք ա­զա­տօ­րէն ու ան­կա­խօ­րէն յա­րիլ կու տայ «աս­տուա­ծա­յին ճշմար­տու­թեան», որ գե­րի­վե՛ր է ժա­մա­նա­կա­ւոր կար­գէն։ Այս պատ­ճա­ռով իսկ այս ի­րա­ւուն­քը կը գո­յա­տե­ւէ նոյ­նիսկ ա­նոնց մէջ, ո­րոնք ճշմար­տու­թիւ­նը ո­րո­նե­լու եւ ա­նոր փա­րե­լու պար­տա­ւո­րու­թիւ­նը չեն ճանչ­նար եւ չեն յար­գեր ընդ­հան­րա­պէս։

Ուս­տի կրօ­նա­կան ա­զա­տու­թեան ի­րա­ւուն­քը ո՛չ բա­րո­յա­կան ար­տօ­նու­թիւնն է յա­րե­լու սխա­լին, ո՛չ ալ սխա­լե­լու են­թագ­րեալ ի­րա­ւունք մըն է, այլ մարդ­կա­յին ան­ձին բնա­կան ի­րա­ւուն­քը՝ վա­յե­լե­լու կեան­քի բո­լոր ա­զա­տու­թիւ­նը, ո­րուն կար­գին՝ քա­ղա­քա­ցիա­կան ա­զա­տու­թիւ­նը, որ քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թեան կող­մէ ճանչ­ցուած ար­դար սահ­ման­նե­րուն մէջ ար­տա­քին պար­տադ­րան­քէն զեր­ծա­նումն է, կրօ­նա­կան մար­զին մէջ։ Եւ այս բնա­կան ի­րա­ւուն­քը պէ՛տք է ճանչ­ցուի ու յար­գուի ըն­կե­րու­թեան հա­սա­րա­կա­կան ի­րա­ւա­կան կար­գին մէջ, այն ձե­ւով՝ որ ան «քա­ղա­քա­ցիա­կան ի­րա­ւունք» մը գո­յաց­նէ։ Կրօ­նա­կան ա­զա­տու­թեան ի­րա­ւուն­քը ինք­նին ո՛չ կրնայ սահ­մա­նա­զերծ ըլ­լալ, ո՛չ ալ սահ­մա­նուիլ միայն «հան­րա­յին հա­սա­րա­կա­կան կարգ»ով մը, յղա­ցուած դրա­պաշտ կամ բնա­պաշտ կեր­պով։ «Ար­դար սահ­ման»նե­րը՝ ո­րոնք այս ի­րա­ւուն­քին յա­րա­կից են, պար­տին ո­րո­շուիլ ըն­կե­րա­յին իւ­րա­քան­չիւր կա­ցու­թեան հա­մե­մատ՝ քա­ղա­քա­կան բծախն­դիր խո­հե­մու­թեամբ ըստ պա­հանջք­նե­րուն «հա­սա­րա­կաց բա­րիք»ին եւ վա­ւե­րա­ցուին քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թեան կող­մէ՝ ըստ «ի­րա­ւա­կան կա­նոն­նե­րու հա­մա­պա­տաս­խան բա­րո­յա­կան ա­ռար­կա­յա­կան կարգ»ին։ Հոս կա­րե­ւոր դեր մը ու­նի՝ «հա­ւա­տար­մու­թիւն»ը։ Հա­ւա­տար­մու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ տրուած մար­դոց խոս­տում­նե­րուն հան­դէպ ար­տա­յայ­տու­թիւնն է այս յար­գան­քին, զոր մարդ պար­տի աս­տուա­ծա­յին մեծ­վա­յել­չու­թեան եւ սի­րոյն, ի յար­գանս հա­ւա­տա­րի՛մ Աս­տու­ծոյ։

Հա­ւա­տար­մու­թիւ­նը իր օ­րի­նա­ւոր սահ­ման­նե­րուն մէջ ի­րա­պէ՛ս ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է՝ խղճի ա­զա­տու­թեան պա­հանջք­նե­րէն մի՛ն, որ մար­դը կը բարձ­րաց­նէ եւ ա­ռիթ կու տայ, որ օ­րի­նա­ւոր սահ­ման­նե­րու եւ պայ­ման­նե­րու մէջ, ա­զա­տօ­րէն ու ան­կա­խօ­րէն գոր­ծէ մարդ։ Բայց միշտ օ­րի­նա­ւոր սահ­ման­նե­րու մէջ՝ չա­փա­ւո­րու­թեամբ եւ միշտ յար­գե­լով ա­մէն մտա­ծում եւ ա­մէն տե­սա­կէտ, քա­նի որ բո­լորն ալ մարդ­կա­յին բա­նա­կա­նու­թեան ար­դիւնք են, եւ պէ՛տք է յար­գել…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպ­տեմ­բեր 5, 2015, Իս­թան­պուլ