ԴԱՐՁԵԱԼՎԵՐԱՄՈՒՏ Է ԵՒ ԱՇՈ՜ՒՆ

Եր­կար հան­գիստ դա­դա­րէ մը վերջ՝ ա­հա­ւա­սիկ հա­սաւ վե­րա­մու­տը, ինչ­պէս՝ խան­դա­վառ եւ ո­գե­ւոր ա­մա­ռուան ե­ղա­նա­կէն յե­տոյ՝ տրտում եւ մե­լա­մաղ­ձոտ ա­շու­նը։ Ան­շուշտ, այս մա­սին զգա­ցում­ներ եւ տե­սա­կէտ­ներ կը տար­բե­րին իւ­րա­քան­չիւր ան­ձի հա­մար, ը­սենք յա­րա­բե­րա­կան կամ հա­մե­մա­տա­կան են ա­նոնք։ Ուս­տի ի­րա­պաշտ մէ­կու մը հա­մար, թէ՛ վե­րա­մու­տը, թէ՛ ա­շու­նը կեան­քի սո­վո­րա­կան ըն­թաց­քին մէջ հանգ­րուան­ներ են միայն, ո­րոնք ի­րա­րու կը յա­ջոր­դեն եւ բո­լո­րո­վին բնա­կան է այս։ Իսկ տպա­ւո­րա­կան խառ­նուածք ու­նե­ցող՝ զգա­յուն, դիւ­րազ­գած մէ­կու մը հա­մար բո­լո­րո­վին տար­բեր ե­րե­ւոյթ­ներ են թէ՛ վե­րա­մու­տը եւ թէ՛ ա­շու­նը։ Ա­նոնք կար­ծես կը փո­խեն մար­դուս ամ­բողջ կեան­քը, նոր ըն­թացք կ՚ո­րո­շեն կեան­քին։

Բայց սա ի­րա­կա­նու­թիւն մըն է, թէ մարդ որ­քան ալ ի­րա­պաշտ ըլ­լայ, ի­րա­կա­նու­թեան ա­ռար­կա­յօ­րէն մեր­ձե­ցող եւ կեան­քը ի­րա­կան գոյ­նե­րով դի­տող, ան­պայ­ման կը տպա­ւո­րուի այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րէն՝ դա­դար եւ աշ­խա­տանք, խան­դա­վա­ռու­թիւն եւ մե­լա­մաղ­ձոտ վի­ճակ են­թադ­րող ի­րե­րա­յա­ջորդ բայց ի­րե­րա­մերժ ապ­րում­նե­րէն։

Եւ սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, բա­րե­կա­մա­կան ան­կեղծ խոս­տո­վա­նու­թեամբ ը­սեմ, որ այս տրուպ գրի­չը երկ­րորդ խում­բին մաս կը կազ­մէ՝ թէ՛ վե­րա­մու­տը եւ թէ՛ ա­շու­նը կ՚ազ­դեն իր հոգ­ւոյն վրայ եւ բո­լո­րո­վին տար­բեր զգա­ցում­նե­րով տպա­ւո­րուած եւ տա­րուած՝ սրտա­բեկ կը դի­մա­ւո­րէ վե­րա­մու­տը եւ ա­շու­նը։

Ար­դա­րեւ, վե­րա­մու­տը եւ ա­շու­նը, կար­ծես մեր­ձի­մաստ ար­ժէք­ներ են, ի­մաս­տի մէջ նոյ­նա­ցած, զգա­ցում­նե­րու խառ­նուրդ մը՝ հա­մադ­րում մը կամ բա­ղադ­րու­թի՛ւն մը։ Հա­մըն­թաց եր­կու ե­րե­ւոյթ­ներ՝ որ ա­մէն տա­րի կը կրկնուին եւ ա­մէն ան­գամ տար­բեր զգա­ցում­նե­րով կը հա­մա­կեն են­թա­կան։ Եւ հոս, ինչ­պէս ը­սինք, մարդ որ­քան ալ ի­րա­պաշտ ըլ­լայ, որ­քան ալ ա­ռար­կա­յա­կան մօ­տե­ցում ու­նե­նայ կեան­քին, ան­պայ­մա՛ն, ուժ­գին կամ թե­թեւ կ՚ազ­դուի եւ կը տպա­ւո­րուի։ Վե­րա­մու­տը եւ ա­նոր ան­մի­ջա­կան ու­ղե­կի­ցը՝ ա­շու­նը կը տպա­ւո­րեն մարդս։

Պահ մը խոր­հինք, սի­րե­լի՜­ներ, ի՛նչ տա­րիք ալ ու­նե­նանք, երբ կ՚անդ­րա­դառ­նանք, թէ վե­րա­մու­տը հա­սած է՝ մտա­պէս չե՞նք փո­խադ­րուիր մեր ման­կա­կան եւ ե­րի­տա­սար­դա­կան շրջան­նե­րու վե­րա­մուտ­նե­րուն, չե՞նք յի­շեր այդ օ­րե­րը, այդ օ­րե­րուն մեր զգա­ցում­նե­րը, մեր ծնող­նե­րը, ըն­կեր­նե­րը, ու­սու­ցիչ­նե­րը... եւ այդ բո­լոր ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր միայն քաղցր կամ եր­բեմն դառն «յի­շա­տակ»ներ են, միայն հո­գի­նե­րու եւ մտքե­րու խո­րը մխրճուած ե­րե­ւոյթ­ներ, գո­նէ կարճ ժա­մա­նակ մը չե՞ն տպա­ւո­րեր մեզ։ Այ­լա­պէս չե՞նք ապ­րիր մեր հին օ­րե­րը, չե՞նք փո­խուիր, ե­թէ քիչ մը տա­րի­քոտ ենք, ե­րի­տա­սարդ, իսկ ե­թէ ե­րի­տա­սարդ ենք՝ մա­նուկ չե՞նք զգար մենք զմեզ։ Մարդ որ­քան ալ ի­րա­պաշտ ըլ­լայ, որ­քան ալ խիստ նկա­րա­գիր ու­նե­նայ, չի՞ տպա­ւո­րուիր, չի՞ յուզուիր, հո­գե­կան այ­լա­փո­խու­թեան չ՚են­թար­կուի՞ր։ Ա­մէն վե­րա­մուտ զգա­ցում­նե­րու տա­րափ մը կը ստեղ­ծէ մար­դուս հո­գիին խո­րը՝ որ մէ­կը կ՚ար­տա­յայ­տէ, որ մէ­կը լուռ ու մունջ կ՚ապ­րի այդ խորհր­դա­ւոր եւ ա­ռեղծուա­ծա­յին պա­հը՝ ան­ցեա­լի ան­ջինջ զգա­ցու­մը…։  

Հա­պա վե­րա­մու­տի ան­բա­ժան ըն­կե­րը, հա­ւա­տա­րիմ ըն­կե­րա­կի­ցը՝ ա­շու­նը չ՚ազ­դե՞ր, չի՞ տպա­ւո­րեր մարդս երբ բնու­թիւ­նը կը  փո­խէ իր դի­մա­գի­ծը, իր տես­քը՝ ա­ւե­լի՛ մռայլ ա­ւե­լի՛ խո­ժոռ, եւ ան­շուշտ ա­ւե­լի մո՜ւթ…։

Եւ երբ ծա­ռե­րու տե­րեւ­ներ կը սկսին հետզ­հե­տէ գու­նա­տիլ՝ դեղ­նիլ, տժգու­նիլ, այ­լա­պէս կա­րե­լի՞ է չազ­դուիլ, չտպա­ւո­րուիլ, ա­մա­ռուան խան­դա­վա­ռու­թիւ­նը, լոյ­սը եւ պայ­ծառ գոյ­նե­րուն տա­կաւ բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը տես­նե­լով չցա­ւիլ, չտրտմիլ։ Կ՚ըն­դու­նիմ, որ ո­մանք ա­սի­կա չա­փա­զան­ցե­լով գո­նէ ժա­մա­նա­կի մը հա­մար մե­լա­մաղ­ձոտ վի­ճա­կի մը կը մատ­նուին։

Մար­դոց նկա­րա­գի­րը եւ բնա­ւո­րու­թիւ­նը նոյ­նը չէ՛. ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թիւ­նը կ՚ը­սէ, թէ՝ «ո՛ր­քան մարդ, ա՛յդ­քան բնա­ւո­րու­թիւն կա՛յ»։­

Էա­պէս մար­դուն բնու­թիւ­նը մէկ է, բայց այդ բնու­թեան այ­տա­յայ­տու­թեան ձե­ւը եւ չա­փը կը փո­խուի, ո­րուն կ՚ը­սենք՝ բնա­ւո­րու­թիւն կամ նկա­րա­գիր։ Ու­րեմն բնա­կան է, որ աշ­նան տպա­ւո­րու­թի­նը տար­բեր կեր­պե­րով ար­տա­յայ­տուի մար­դոց կող­մէ։ Ուս­տի եւ, վե­րա­մու­տի նման, ա­շունն ալ մար­դոց վրայ տար­բեր տպա­ւո­րու­թիւն­ներ կը թո­ղու եւ ան­շուշտ տար­բեր կ՚ըլ­լայ նաեւ ա­նոնց ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը մար­դոց կող­մէ։

«Վե­րա­մուտ» եւ «ա­շո՛ւն». ա­մէն տա­րի կրկնուող եւ ա­մէն տա­րի զգա­ցում­նե­րու բար­դուե­լով սաստ­կա­ցող տպա­ւո­րու­թեամբ՝ հո­գի­նե­րու մէջ փո­թո­րիկ ստեղ­ծող, կեան­քին սո­վո­րա­կան ըն­թաց­քը փո­խող այս եր­կու ե­րե­ւոյթ­նե­րը, հանգ­րուան­նե­րը կա­րե­ւոր եւ տպա­ւո­րիչ, յայտ­նի տեղ մը կը գրա­ւեն եւ դեր մը կը կա­տա­րեն մարդ­կա­յին կեան­քին մէջ։ Եւ վեր­ջա­պէս ա­շու­նը, ի՜նչ սպիա­ցած վէր­քեր չի բոր­բո­քեց­ներ, ի՜նչ մոր­մո­քած, կսկիծ պատ­ճա­ռող ցա­ւեր չի վե­րար­ծար­ծեր եւ վեր­ջա­պէս մխի­թա­րուած սիր­տեր դար­ձեալ վի­րա­ւո­րեր։ Ա­շու­նը կը խո­ցէ սիր­տեր, կը վի­րա­ւո­րէ հո­գի­ներ, կը նո­րո­գէ հին վէր­քեր, ան­գամ մը եւս կը կոտ­րէ՝ ար­դէն կո-տըրտուած հո­գի­ներ…։

«Վե­րա­մո՜ւտ» է, «ա­շո՜ւն» է։ Ան­շուշտ որ դար­ձեալ պի­տի գայ դա­դա­րի, հան­գիս­տի օ­րեր, պի­տի գայ դար­ձեալ գա­րուն։ Եւ կեան­քը այս­պէս պի­տի ըն­թա­նայ։ Ար­դա­րեւ, ամ­բողջ կեան­քը դա­դար­նե­րու եւ վե­րա­մուտ­նե­րու, գա­րուն­նե­րու եւ ա­շուն­նե­րու ի­րե­րա­յա­ջորդ ըն­թաց­քը չէ՞։

Ա­մէն խա­ւար ան­պայ­ման լոյ­սի շող մը, ճա­ռա­գայթ մը ու­նի իր մէջ եւ ա­մէն մութ օր մը պի­տի լու­սա­ւո­րուի։ Բայց կան ան­շուշտ ան­վե­րա­դարձ բա­ժա­նում­ներ, ան­դար­մա­նե­լի ցա­ւեր, վիշ­տեր, վէր­քեր եւ կո­րուստ­ներ։

Եւ երբ վե­րա­մու­տը եւ ա­շու­նը կը յայտ­նը-ւին, ան­կա­րե­լի՛ է որ այս գրի­չին չյայտ­նուի նաեւ՝ ան­մո­ռաց Ե­րէց­կի­նը՝ Ան­նիկ Գալ­փաք­ճեա­նը, ո­րուն հետ ապ­րե­ցաւ եւ կ՚ապ­րի վե­րա­մուտ­ներ եւ ա­շուն­ներ, ո­րոնց պի­տի յա­ջոր­դեն դար­ձեալ դա­դար­ներ եւ գա­րուն­ներ, որ պի­տի ապ­րին մի՛շտ եւ մշտնջե­նա­ւոր կեանք մը միա­սի՛ն։

Եւ երբ այս գրի­չը կ՚ապ­րի վե­րա­մուտ մը, ա­շուն մը եւս, ու­րեմն ան իր գրի­չը կը փո­խան­ցէ Ե­րէց­կին Ան­նիկ Գալ­փաք­ճեա­նի, որ­պէս­զի իր ան­կեղծ զգա­ցում­նե­րը ան­գամ մը եւս կրկնէ իր ա՜յն­քան սի­րե­լի ա­շա­կերտ­նե­րուն։

Ուս­տի մո­ռա­ցու­մը շար­ժա­ռի՛թն է ա­մէն կո­րուս­տի, ա­մէն ձա­խո­ղան­քի, ա­մէն ան­կու­մի։

ՆՈՐ ԿԵԱՆ­ՔԻ ՄԸ ՍԵ­ՄԻՆ

ԱՆ­ՆԻԿ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Եր­ջան­կա­յի­շա­տակ Ե­ղի­շէ Ար­քե­պիս­կո­պոս Դու­րեան իր «Ա. Բ. Գ­.ի Դա­սը» ար­ձակ գրու­թեան մէջ սա­պէս կ՚ը­սէ.

«Թե­րեւս ին­ծի պէս շա­տերն ալ մոռ­ցած կ՚ըլ­լան թէ ման­կու­թեան ո՛ր տա­րի­քին կամ ո՛ր օ­րուան մէջ սկսած են ի­րենց ա­ռա­ջին դա­սը այ­բու­բե­նի, թէ ո՛ր ձեռ­քե­րով ի­րենց կպչուն ու դող­դո­ջուն մատ­նե­րը ա­ռաջ­նոր­դուե­ցան սեւ գի­րե­րու վրա­յէն, կամ թէ ի՛նչ ե­ղաւ ի­րենց տպա­ւո­րու­թիւ­նը՝ երբ ար­դէն ըն­տա­նի դար­ձած յօ­դա­ւոր ձայ­նե­րու խորհր­դա­ւոր ձե­ւե­րը ա­ռա­ջին ան­գամ ճեր­մակ նիւ­թի մը վրայ տե­սան ան­շարժ ու խօ­սուն։

«Յի­շա­տա­կի մեծ կո­րուստ մը նկա­տած եմ Ա. Բ. Գ­.ի դա­սիս մոռա­ցու­մը…», եւ երբ կ՚այ­ցե­լէր Օ­շա­կա­նի ե­կե­ղե­ցին՝ Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի դամ­բա­րա­նո­վը կրկնա­կի նուի­րա­կա­նա­ցած սրբա­վայ­րը, զգա­յա­կան վրդո­վու­մով ան կ՚ը­սէ, մեծ Վար­դա­պե­տէն թա­խան­ձա­գին խնդրե­լով. «Ա­ղուոր Ա. Բ. Գ­.էդ դաս մը տուր ին­ծի»։­

Եւ ա­հա­ւա­սիկ կ՚ապ­րինք պահ մը, որ ժա­մա­նակն է Ե­ղի­շէ Սրբա­զա­նի հետ մտա­ծե­լու եւ յի­շե­լու այն սքան­չա­գեղ պա­հը, օ­րը, երբ սկսած ենք այ­բու­բե­նի դա­սով, այն ձեռ­քե­րը, այն մատ­նե­րը ո­րոնք ա­ռաջ­նոր­դուե­ցան գի­րե­րու վրա­յէն, եւ այն խորհր­դա­ւոր ձայ­նը՝ որ կը հնչէ մա­նուկ հա­սա­կի դիւ­րազ­գած ա­կանջ­նե­րու մէջ եւ խո­րա­պէս կը տպա­ւո­րէ բո­լորդ։

Յի­շենք այդ խորհր­դա­ւոր պա­հը ա­մէն վե­րա­մու­տի օ­րը, այդ խորհր­դա­ւոր պա­հը՝ որ սկզբնա­կէ­տը պի­տի ըլ­լայ, ձեր բո­լո­րին մտա­ւոր կեան­քին։ Եւ պա­հը այդ պա՛հն է։

Սի­րե­լի տղաք, մի՛ մոռ­նաք եր­բեք այս պա­հը, քա­նի որ սկիզ­բը կա­րե­ւոր է ա­մէն ձեռ­նար­կու­թեան, մա­նա­ւա՛նդ ուս­ման եւ կրթու­թեան։

Վե­րա­մու­տը մեկ­նա­կէտ մըն է, սեմն է նա­խա­քայ­լի մը ձեր յա­ջորդ վե­րա­մուտ­նե­րուն եւ ա­պա­գայ կեան­քին։

«Տուէ՛ք ին­ծի դաս­տիա­րա­կու­թեան գոր­ծը եւ ես փո­խեմ աշ­խար­հի ճա­կա­տա­գի­րը», կ՚ը­սէ Լայբ­նից։ Եւ դաս­տիա­րա­կու­թեան, ուս­ման ա­ռա­ջին օ­րը, ա­ռա­ջին քայլն է ա­հա այ­սօր, վե­րա­մու­տի օ­րը։ Եւ ե­թէ կ՚ու­զէք յստակ ձե­ւա­ւո­րել ա­պա­գան՝ գետ­ցէ՛ք վե­րա­մու­տին ան­փո­խա­րի­նե­լի ար­ժէ­քը, սա պա­հը։

Եւ եր­բեք մի՛ մոռ­նաք վե­րա­մուտ­նե­րը. ա­նոնք են որ ձեզ կը պատ­րաս­տեն կեան­քի։

*

Ա­հա­ւա­սի՛կ, Է­սա­յեան վար­ժա­րա­նի, նախ­կին շրջան­նե­րու Նա­խակր­թու­թեան բաժ­նի տնօ­րէ­նու­հի Ան­նիկ Գալ­փաք­ճեա­նի խօս­քը վե­րա­մու­տի մա­սին։ Թուա­կա­նը կա­րե­ւոր չէ՛, քա­նի որ ան մշտնջե­նա­ւոր է եւ ա­նայ­լայ­լե­լի՛…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 22, 2016, Իս­թան­պուլ