ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑԻԻ ԻՐԱՒԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԵՒ ԱՄՈՒՍՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄԸ - Դ -

Ե­կե­ղե­ցա­կան եւ աշ­խար­հա­կան օ­րէն­քը հաս­տա­տու­թիւն կը գտնէ ե՛ւ բնա­կան օ­րէն­քի մէջ։ Կեն­սա­բա­նու­թիւ­նը՝ «biologie» եւ բնա­խօ­սու­թիւ­նը՝ «physiologie» ցոյց կու տան, որ բազ­մակ­նու­թիւ­նը ո՛չ միայն չի հասց­ներ իր միակ նպա­տա­կին՝ ա­ճեց­նել սե­րուն­դը, այլ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, կը թու­լաց­նէ ու կը վատ­թա­րաց­նէ ամ­բողջ ցե­ղի կամ ազ­գի ա­ռող­ջու­թիւ­նը, կը նուա­զեց­նէ բեղմ­նա­ւո­րա­կան ու­ժը եւ կը պակ­սեց­նէ որ­դեծ­նու­թեան թի­ւը՝ խան­գա­րե­լով նաեւ ըն­տա­նե­կան բա­րո­յա­կա­նու­թիւ­նը։ Եւ դառ­նա­լով Հայ ազ­գի վրայ, ճշմա­րի՛տ է այն, որ մենք այն­չափ քիչ տե­ղե­կու­թիւն ու­նինք Հայ ժո­ղո­վուր­դի ըն­տա­նե­կան կեան­քի մա­սին, որ պի­տի դժուա­րա­նանք ը­սել դրա­կա­նա­պէս, թէ «բազ­մակ­նու­թիւն»ը կա՛ր կամ չկա՛ր հե­թա­նոս հա­յե­րու մէջ, ինչ­պէս կ՚ը­սէ Վա­հան Վար­դա­պետ Բաս­տա­մեանց, «Կա­նո­նա­գի­տա­կան եր­կեր»ուն մէջ։

Հայ Ե­կե­ղե­ցին յա­տուկ կա­նոն մը չու­նի բազ­մակ­նու­թեան մա­սին, այ­նուա­մե­նայ­նիւ ե՛ւ Հայ Ե­կե­ղե­ցին, որ­պէս հաս­տա­տուած քրիս­տո­նէա­կան ընդ­հա­նուր սկզբունք­նե­րու վրայ եւ ըն­դու­նե­լով ա­մուս­նու­թիւ­նը իբ­րեւ «սրբա­զան խոր­հուրդ», բո­լո­րո­վին կը մեր­ժէ, թէեւ լռե­լեան, բազ­մակ­նու­թիւ­նը։ Եւ այդ կ՚ե­րե­ւի, թէ Հայ Ե­կե­ղե­ցին իր ընդ­հա­նուր կա­նոն­նե­րով իսկ խստիւ կ՚ար­գի­լէ «սի­րե­կան» կամ «հարճ» պա­հե­լու սո­վո­րու­թիւ­նը՝ ինչ որ հա­կա­ռա՛կ է ըն­տա­նի­քի սրբու­թեան։

Այ­լա­պէս, պէտք է ա­ւելց­նել, թէ «բազ­մակ­նու­թիւն»ը կա­րե­լի է հասկ­նալ եր­կու կեր­պով. կա՛մ եր­կու, ե­րեք եւ ա­ւե­լի կին ու­նե­նալ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ եւ միեւ­նոյն տան մէջ, եւ կա՛մ թէ­պէտ միեւ­նոյն ժա­մա­նակ, բայց ո՛չ միա­սին մէկ տան մէջ՝ ա­ռանց կե­նակ­ցե­լու, այլ զա­նա­զան տե­ղե­րու մէջ եւ մին­չեւ իսկ տար­բեր եր­կիր­նե­րու մէջ…։

Ար­դա­րեւ բո­լոր ե­կե­ղե­ցա­կան կա­նոն­նե­րը եւ բո­լոր քրիս­տո­նեայ օ­րէնք­նե­րը ո՛չ միայն բո­լո­րո­վին կը մեր­ժեն բազ­մակ­նու­թեան առ­ռա­ջին տե­սա­կը, այլ կ՚ար­գի­լե՛ն եւ երկ­րորդ տե­սա­կը՝ ե­կե­ղե­ցա­կան եւ «քրէա­կան» (=ծանր պա­տի­ժի ար­ժա­նի, ոճ­րա­յին) պատ­ժի սպառ­նա­լի­քով մա­նա­ւանդ։

Ա­մուս­նու­թեան պայ­ման­նե­րու կամ ար­գելք­նե­րու մէջ գլխա­ւոր­նե­րէն մին է «Ա­մուս­նա­կան Չա­փա­հա­սու­թիւն»ը։ «Չա­փա­հա­սու­թիւն» կը նշա­նա­կէ՝ գի­տա­կից տա­րիք, ար­բունք։ Ուս­տի ա­մուս­նու­թեան պայ­ման­նե­րէն է՝ գի­տակ­ցու­թեան տա­րի­քը։ Իսկ գի­տակ­ցու­թեան տա­րի­քը կա­պուած է «չա­փա­հա­սու­թեան»։

­Մարդս ե­թէ առ հա­սա­րակ ա­զատ եւ ինք­նիշ­խան պի­տի ըլ­լայ իր ա­մէն տե­սակ գոր­ծառ­նու­թիւն­նե­րուն, ձեռ­նար­կում­նե­րուն եւ գոր­ծի ստանձ­նում­նե­րուն մէջ, ե­թէ ան պի­տի վա­րուի ա­մէն գոր­ծի մէջ իր սե­փա­կան դի­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րով, հա­մո­զում­նե­րով, կամ­քով եւ կա­րո­ղու­թեամբ, ե­թէ ան իր բո­լոր ձեռ­նար­կու­թիւն­նե­րուն մէջ պի­տի գոր­ծէ «գի­տակ­ցա­բար», հա­սուն մտա­ծո­ղու­թեամբ, ո՛ր­քան եւս ա­ռա­ւել այդ բո­լո­րը հար­կա­ւոր է ա­մուս­նու­թեան հա­մար, որ մար­դու կեան­քի մէջ թե­րեւս ա­մե­նա­ծանր, ա­մե­նէն շատ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն պա­հան­ջող եւ ա­մե­նա­խորհր­դա­ւոր ձեռ­նար­կու­թիւնն է իր բազ­մա­տե­սակ եւ բազ­մա­կող­մա­նի հե­տե­ւանք­նե­րով՝ որ կը կա­պուի «անխ­զե­լի կա­պ»ով, եր­կու ա­մու­սին­նե­րու՝ այր-մար­դու եւ կին-մար­դու կեան­քի բո­լոր շա­րու­նա­կու­թիւ­նը, նե­րա­ռեալ ա­նոր ա­մէն մէկ պա­հը, քա­նի որ ա­նոնք այ­լեւս «եր­կու» չեն, այլ՝ «մէկ մար­մին»։ Եւ ա­մուս­նու­թեան ա­մե­նա­յատ­կան­շե­լի խոր­հուր­դը այս «մէ՛կ մար­մին» ըլ­լա­լու ի­րո­ղու­թեան մէջ կը կա­յա­նա՛յ…։

Եւ այս­պի­սի բարձր հաս­տա­տու­թեան մը կազ­մու­թիւ­նը կը պա­հան­ջէ հար­կա­ւոր հա­սու­նու­թիւն, ֆի­զի­քա­կան, մտա­ւոր կա­տա­րեալ զար­գա­ցում, հո­գիի ազ­նուու­թիւն եւ սրբու­թիւն, կա­տա­րե­լու­թիւն, ո­րոնք մէկ խօս­քով «չա­փա­հա­սու­թիւն» կը ներ­կա­յաց­նեն, քա­նի որ «ան­չա­փա­հաս»ը՝ մա­նու­կը կամ պա­տա­նին միշտ կ՚են­թար­կուի իր ծնող­նե­րուն ե՛ւ շրջա­պա­տող­նե­րու ազ­դե­ցու­թեան, ա­զատ չի կրնար շար­ժիլ, ա­ւե­լի շու­տով կը սխա­լի իր զգա­ցում­նե­րուն մէջ, չի կրնար նա­խա­գու­շա­կել իր գոր­ծո­ղու­թեան բո­լոր բա­րի կամ չար հե­տե­ւանք­նե­րը, քա­նի որ չ՚ու­նե­նար հե­ռա­տե­սու­թեան եւ շրջան­կա­տո­ղու­թեան կա­րո­ղու­թիւն։ Ընդ­հան­րա­պէս կը պակ­սի ա­նոր մտքի եւ կամ­քի լիա­կա­տար ա­զա­տու­թիւ­նը։

Ուս­տի ա­մուս­նա­կան չա­փա­հա­սու­թիւ­նը կա­պուած է, սո­վո­րա­բար, ա­մուս­նա­կան յա­րակ­ցու­թեան ըն­դու­նա­կու­թեան կամ կա­րո­ղու­թեան հետ։ Ուս­տի չա­փա­հա­սու­թիւ­նը, ընդ­հան­րա­պէս ո­րո­շուած է «մարմ­նի զար­գա­ցում»ի տա­րին նկա­տի ու­նե­նա­լով, ինչ որ կը տար­բե­րի եր­կի­րէ եր­կիր՝ բնու­թեան պայ­ման­նե­րու, օ­դով եւ ջրով շրջա­պա­տուած մի­ջա­վայ­րի հա­մե­մատ։

Այս պատ­ճա­ռով, յայտ­նի չէ, թէ հե­թա­նո­սու­թեան շրջա­նին եւ մին­չեւ չոր­րորդ դա­րու սկիզ­բը Հայ ազ­գի մէջ ո՞ր հա­սա­կը՝ տա­րի­քը «չա­փա­հաս» կը հա­մա­րուէր եւ ըն­դու­նակ՝ ա­մուս­նու­թեան հա­մար։ Հա­ւա­նա­կան է, որ այդ մի­ջո­ցին ա­մուս­նա­կան չա­փա­հա­սու­թիւ­նը ո­րո­շուած ըլ­լար մարմ­նի ար­տա­քին դրու­թեամբ, կազ­մուած­քի ֆի­զի­քա­կան զար­գաց­մամբ եւ ար­տա­քին նշան­նե­րով, ինչ­պէս սո­վո­րու­թիւն էր հին ազ­գե­րու մէջ։

Քրիս­տո­նէու­թեան ժա­մա­նակ ա­մուս­նա­կան չա­փա­հա­սու­թիւ­նը տղա­յի հա­մար 12-էն մին­չեւ 15 տա­րե­կան, իսկ աղջ­կայ հա­մար 10-էն մին­չեւ 13 տա­րե­կան էր, որ եւ բա­ւա­կան մօտ էր ընդ­հան­րա­պէս ըն­դու­նուած ա­մուս­նա­կան չա­փա­հա­սու­թեան՝ տղա­յի հա­մար 14 տա­րե­կան եւ աղջ­կայ հա­մար 12 տա­րե­կան, ան­շուշտ այն շրջա­նի պայ­ման­նե­րու եւ հաս­կա­ցո­ղու­թեան հա­մե­մատ։

Պէտք է յատ­կա­պէ՛ս նշել, որ այս տա­րիք­նե­րը բաղ­դա­մամբ մեր օ­րե­րուն, ան­հա­մե­մա­տե­լիօ­րէն կը հա­կադ­րեն ներ­կայ չա­փա­հա­սու­թեան ըմբռ­նու­մին։

Ան­չա­փա­հաս­նե­րու պսա­կը եւ ա­մուս­նու­թիւ­նը կ՚ար­գի­լէ Ե­կե­ղե­ցին, ուս­տի յան­ցա­ւոր­նե­րը, որ­պէս ե՛ւ պսա­կող քա­հա­նան պատ­ժի կ՚ար­ժա­նա­նան։

Մխի­թար Գօ­շի եւ Յով­հան­նէս Երզնկա­ցիի կա­նո­նով ան­չա­փա­հաս­նե­րու պսա­կը կա­րե­լի է լու­ծուիլ եւ ա­մու­սին­նե­րը չա­փա­հա­սու­թիւն ստա­նա­լէ յե­տոյ կրնան ա­մուս­նա­նալ ու­րի­շի հետ, ե­թէ չկա­մե­նան մնալ ի­րենց ա­մուս­նու­թեան մէջ։

Ա­մուս­նա­կան չա­փա­հա­սու­թեան ծանր հար­ցը առ­հա­սա­րակ չէ մշա­կուած ար­ժա­նա­ւոր կեր­պով եւ կը կա­րօ­տի լո՛ւրջ մշա­կու­թեան՝ Ե­կե­ղե­ցիի ի­րա­ւա­բա­նու­թեան տե­սա­կէ­տէ…։

- Պի­տի շա­րու­նա­կենք։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Օ­գոս­տոս 26, 2016, Իս­թան­պուլ