ԱՆՈՒՆՈՎ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՆԵՐ

«Մի՛ վախ­նար, փոք­րիկ հօտ, քա­նի որ Հայ­րը հա­ճե­ցաւ որ Ար­քա­յու­թիւ­նը ձե­զի տայ» (ՂՈՒԿ. ԺԲ 32)։

­Կա­րե­լի է ը­սուի, թէ այ­սօր Ե­կե­ղե­ցին եր­բեք են­թա­կայ չէ նե­ղու­թիւն­նե­րու, դժուա­րու­թիւն­նե­րու եւ ա­զատ է ու խա­ղա­ղու­թիւն կը վա­յե­լէ։ Ե­րե­ւու­թա­պէս այս­պէս է, բայց ե­թէ խո­րա­պէս ու­սում­նա­սի­րուի, պի­տի տես­նուի, թէ «ա­նու­նով քրիս­տո­նեա­ներ»՝ ո­րոնք կը կազ­մեն Ե­կե­ղե­ցին, այն­քան հա­մա­կեր­պած են աշ­խար­հի, որ շատ քիչ հա­կա­ռա­կու­թիւն ու­նի ա­նոր հետ, եւ նոյ­նիսկ եր­բեք չու­նի՛։

Ուս­տի Յի­սուս Քրիս­տոս կ՚ը­սէ. «Ե­թէ աշ­խար­հէ ե­ղած ըլ­լա­յիք, աշ­խարհ ի­րեն­նե­րը կը սի­րէր. բայց քա­նի որ աշ­խար­հէ չէ՛ք, հա­պա ես ձե­զի աշ­խար­հէ ընտ­րե­ցի, ա­նոր հա­մար աշ­խար­հը ձեզ կ՚ա­տէ» (ՅՈՎՀ. ԺԵ 19)։ Պահ մը խոր­հինք եւ ո­րո­շենք. «աշ­խարհ ի­րեն­նե­րը կը սի­րէ… աշ­խարհ ձեզ կ՚ա­տէ»։ Ու­րեմն ի՞նչ կը նշա­նա­կէ «խա­ղա­ղու­թիւն վա­յե­լել աշ­խար­հէն» (Բ ՏԻՄ. Գ 12), երբ աշ­խարհ եւ Ե­կե­ղե­ցի կը հա­կա­սեն զի­րար։ Եւ ե­թէ աշ­խար­հի կա­րե­ւո­րու­թիւն ըն­ծա­յուի, Ե­կե­ղե­ցին կրնա՞յ կա­տա­րել իր ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը ան­թե­րի կեր­պով եւ ա­նոր ան­դամ­նե­րը կա­րե­լի կ՚ըլ­լա՞յ ա­նուա­նել ու ճանչ­նալ ի­րաւ քրիս­տո­նեա­ներ, ճշմա­րիտ հա­ւա­տա­ցեալ­ներ…։ Եւ կար­ծեմ, հոս կա­րե­ւո­րու­թիւն կը ստա­նայ՝ «գի­տա­կից հա­ւա­տա­ցեալ» եւ «ան­գի­տա­կից հա­ւա­տա­ցեալ» ի­րո­ղու­թիւն­նե­րու տար­բե­րու­թիւ­նը։ Կամ ը­սենք՝ կան «պա­տա­հա­կան հա­ւա­տա­ցեալ»ներ՝ ո­րոնք պար­զա­պէս ա­նու­նով քրիս­տո­նեա­ներ են՝ չեն անդ­րա­դար­ձած ի­րենց պատ­կա­նե­լիու­թեան հո­գե­ւոր ի­մաս­տով։

Եւ «ա­նու­նով քրիս­տո­նեա­ներ», դժբախ­տա­բար գի­տակ­ցա­բար եւ լիու­լի չեն կրնար վա­յե­լել ի­րենց «քրիս­տո­նէու­թիւն»ը՝ քա­նի որ այդ միայն «պի­տակ» մըն է ի­րենց վրայ, ա՛յդ­քան։ Ան­գի­տա­կից հա­ւա­տա­ցեա­լը միշտ դա­տա­պար­տուած է՝ ե­թէ ո՛չ ֆի­զի­քա­պէս, բայց հո­գե­պէս «օ­տար» մնալ ի­րենց ինք­նու­թեան։

Ար­դա­րեւ ի՜նչ կ՚ար­ժէ ու­նե­նալ շա՜տ մեծ ար­ժէք ներ­կա­յաց­նող իր մը, սե­փա­կա­նու­թիւ­նը ու­նե­նալ ար­ժէ­քի մը, բայց չգի­տակ­ցիլ եւ չանդ­րա­դառ­նալ ա­նոր իս­կա­կան ար­ժէ­քին։ Ուս­տի ո­րե­ւէ բան իր սե­փա­կա­նա­տէ­րին հա­մար այն­քան ար­ժէք ու­նի, որ­քան որ գի­տէ ա­նոր իս­կա­կան ար­ժէ­քը, եւ ըստ այնմ կ՚օգ­տա­գոր­ծէ ու կը վա­յե­լէ զայն։ Քրիս­տո­նէա­կան սկզբունք­նե­րը նուա­զա­գոյն կեր­պով իսկ չգիտ­ցող, գիտ­նա­լու եւ սոր­վե­լու ան­տար­բեր «քրիս­տո­նեայ» մը միայն կա­րե­լի է ա­նուա­նել՝ «ա­նու­նով քրիս­տո­նեայ»՝ որ «օ­տար» է ինքն ի­րեն, ան­ծա­նօթ՝ իր ինք­նու­թեան եւ ան­տար­բեր իր սե­փա­կան ար­ժէք­նե­րուն…։

Եւ այս իսկ պատ­ճա­ռով է որ յա­ճախ կը կրկնենք, թէ պէտք է «գի­տա­կից հա­ւա­տա­ցեալ»ներ ըլ­լալ, փո­խա­նակ մե­քե­նա­բար հա­ւա­տա­լու, ա­ռանց գիտ­նա­լու ի­մաս­տը իր հա­ւա­տա­ցա­ծին։ Ար­դա­րեւ աս­տուած­պաշ­տու­թիւ­նը պէտք չէ՛ ըլ­լայ «ձե­ւա­պաշ­տու­թիւն» որ­պէս ա­ւան­դա­պաշ­տու­թիւն։ Քա­նի որ քրիս­տո­նէու­թիւ­նը հրա­մա­յա­կա­նոն դրու­-թիւն մը չէ՛, այլ բա­նա­կա­նու­թեամբ, գի­տակ­ցա­բար ապ­րուած կեանք մը, կեն­ցա­ղա­վա­րու­թիւն մը՝ որ եր­բեք մե­քե­նա­բար ըն­դու­նուող ու գոր­ծադ­րուող կարգ մը չէ։ Հա­ւատ­քը կը պա­հան­ջէ հասկ­նալ, իւ­րաց­նել, ապ­րե­լա­կերպ ը­նել հա­ւա­տա­լիք­նե­րու ամ­բող­ջու­թիւ­նը։

Պէտք է խոս­տո­վա­նիլ, թէ Աս­տու­ծոյ ի՞նչ օ­գուտ կրնան ու­նե­նալ «ա­նու­նով քրիս­տո­նեա­ներ»ը՝ աշ­խար­հա­սէր, ձե­ւա­պաշտ ու անզ­գայ, նոյն ժա­մա­նակ՝ ան­գի­տա­կից։ Մարդ իր նմա­նը սի­րե­լու հա­մար, նախ պէտք է ճանչ­նա՛յ զայն. ա­ռանց ճանչ­նա­լու, մարդ ինչ­պէ՞ս կրնայ սի­րել, ա­ռանց ճանչ­նա­լու ինչ­պէ՞ս կրնայ հա­ւա­տալ, եւ վեր­ջա­պէս ա­ռանց ծա­նօ­թա­նա­լու ինչ­պէ՞ս կրնայ վստա­հիլ։ Ու­րեմն «ճանչ­նալ»ը, «ծա­նօ­թա­նալ»ը, «գիտ­նալ»ը անհ­րա­ժեշտ է սի­րե­լու, հա­ւա­տա­լու եւ վստա­հե­լու հա­մար…։ Փո­խա­դար­ձա­բար, Աս­տուած ալ կ՚ու­զէ «զա­տուած, սուրբ ազգ, սե­փա­կան ժո­ղո­վուրդ մը», ո­րուն կը պա­տուի­րէ. «Ե­լէ՛ք ա­նոնց մէ­ջէն ու զա­տուե­ցէք»։­

Ուս­տի Մատ­թէո­սի Ա­ւե­տա­րա­նին ԺԳ գլխուն ա­ռակ­նե­րը՝ ուր «եր­կին­քի թռչուն­ներ»ը եւ «խմոր»ը կը ներ­կա­յաց­նեն՝ «Չա­րին որ­դի­ներ»ը, կամ «կեղ­ծա­ւոր»նե­րը՝ ո­րոնք կը գտնուին Ե­կե­ղե­ցիին մէջ. նաեւ սուտ վար­դա­պե­տու­թիւն­նե­րը, որ Ե­կե­ղե­ցիէն ներս սպրդած են, եւ զայն մա­նա­ւանդ դար­ձու­ցած են միայն «ձե­ւա­կան» եւ «ա­նուա­նա­կա՛ն»։ Սա­կայն կա՛յ Ե­կե­ղե­ցին, այդ է՝ «Քրիս­տո­սի Մար­մին»ը (Ե­ՓԵՍ. Ա 22-23), մէ՛կ եւ ան­տե­սա­նե­լի, եւ կազ­մուած՝ բո­լոր ճշմա­րիտ եւ ան­կեղծ հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րէ։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է «Ե­կե­ղե­ցին» ե­կե­ղե­ցի­նե­րու մէջ, «հա­ւա­տա­ցեալ»ը հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րու մէջ՝ յար­դին մէջ ցո­րե­նը։

Այս­պէս է, այս­պէս կազ­մուած ու ձե­ւա­ւո­րուած Ե­կե­ղե­ցին։ Այս­պէս ե­ղած է ա­նոր պատ­մու­թիւ­նը՝ մո­լո­րե­ցու­ցիչ­ներ, նոյ­նիսկ ծաղ­րող­ներ, հա­ւա­տա­ցեա­լի կեր­պա­րան­քով թե­րա­հա­ւատ­ներ. (Ա ՏԻՄ. Դ 1-5), (Բ ՏԻՄ. Դ 1-5), (Բ ՊԵՏ. Գ 3)։ Եւ սա­կայն «Աս­տու­ծոյ զօ­րու­թիւնն է՝ բո­լոր հա­ւա­տա­ցեալ­նե­րուն փրկու­թիւ­նը». (ՀՌՈՄ. Ա 10)։

­Պօ­ղոս Ա­ռա­քեալ ե­փե­սա­ցի­նե­րուն գրած նա­մա­կին մէջ Ե­կե­ղե­ցին ներ­կա­յա­ցու­ցած է իբր Քրիս­տո­սի հար­սը՝ մար­դոց մէջ՝ զգա­ցուած ա­մե­նա­սերտ, փա­փուկ, նուի­րա­կան յա­րա­բե­րու­թեամբ։ Ուս­տի Աս­տուած կը պատ­րաս­տէ հարս­նի­քը եւ խնջոյ­քը. «Ե­րա­նե­լի՜ են ա­նոնք որ Գառ­նու­կին Հար­սա­նեաց ընթ­րի­քին կան­չուած են» (ՅԱՅՏ. ԺԹ 9)։ Եւ դար­ձեալ ե­րա­նե­լի՜ են ա­նոնք որ կը լսեն կէս գի­շե­րուան ձայ­նը. «Ա­հա՛ Փե­սան կու գայ, զԱ­նի­կա դի­մա­ւո­րե­լու ե­լէ՛ք» (ՄԱՏԹ. ԻԵ 6)։­

Ուս­տի ար­թո՛ւն պէտք է մնալ, եւ չըլ­լայ որ Ա­նի­կա յան­կարծ գայ, եւ քնա­ցած գտնէ պա­հա­պա­նը։

Ար­դա­րեւ Սուրբ Գիր­քը այն­պի­սի «շտե­մա­րան» մըն է ճշմար­տու­թեան եւ մխի­թա­րու­թեան, որ յա­րա­տեւ ու­սում­նա­սի­րու­թիւ­նը միշտ ա՛լ ա­ւե­լի՜ ա­ռատ հո­գե­ւոր կե­րա­կուր կու տայ ըն­թեր­ցո­ղին։ Բայց ըն­թեր­ցու­մը պէտք է կա­տա­րուի կա­տա­րեալ հա­ւա­տով, նպա­տա­կա­յար­մար եւ բո­լո­րո­վին ան­կեղ­ծու­թեամբ։

Ծե­րու­թեան մե­ծա­գոյն վար­ձատ­րու­թիւնն է հա­ղոր­դակ­ցու­թիւ­նը Աս­տու­ծոյ հետ։ Եւ ո՜ր­քան ի­րա­ւա­ցի է այն խօս­քը՝ որ կ՚ը­սէ. «Ե­րի­տա­սար­դը կ՚եր­գէ եւ ծե­րը կ՚ա­ղօ­թէ»։ Ե­րա­նի՜ թէ ե­րի­տա­սարդ եւ ծեր, միա­սին եր­գէին ու միա­սին ա­ղօ­թէին։ Մարդ պէտք չէ՛ սպա­սէ ա­ղօ­թե­լու եւ ճշմա­րիտ հա­ւա­տա­ցեալ ըլ­լա­լու հա­մար ծե­րու­թեան շրջա­նին։ Աս­տուած՝ որ ճշմար­տու­թի՛ւն է, ե­րի­տա­սար­դին հա­մար ալ գո­յու­թիւն ու­նի, ծե­րին հա­մար ալ։ Ճշմար­տու­թիւ­նը ան­ժա­մա­նա՛կ է. ան­ցեալ, ներ­կայ եւ ա­պա­գայ չու­նի, ան մի՛շտ կայ՝ ա­նայ­լայ­լե­լի եւ մշտնջե­նա­ւո՜ր։

Հա­ւա­տա­լը ժա­մա­նակ չու­նի՛…։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մա­յիս 13, 2016, Իս­թան­պուլ