ՀԱՄԲԵՐՈՒԹԻՒՆԸ ԿԵԱ՛ՆՔ Է…

«Համ­բե­րու­թիւ­նը կեա՛նք է», կ՚ը­սեն, բայց ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թիւ­նը ան­մի­ջա­պէս ետք կ՚ա­ւելց­նէ. «Համ­բե­րու­թիւ­նը կեանք է, շատն ալ տան­ջա՛նք է…»։­

Ան­շուշտ այս­պի­սի խօս­քեր կը ցո­լաց­նեն կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւն­նե­րը։ Սա­կայն մարդ հարց­նե­լու պա­հաջ­քը կը զգայ, թէ՝ համ­բե­րու­թիւ­նը ին­չո՞ւ կեան­քի հա­մա­զօր նկա­տուած է, եւ համ­բե­րու­թեան շատն ալ՝ տան­ջանք։ Կար­ծեմ հոս ալ չա­փա­ւո­րու­թեան անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը կը մատ­նան­շուի. չէ՞, որ դար­ձեալ ժո­ղովր­դա­կան ի­մաս­տու­թիւ­նը կ՚ը­սէ, թէ՝ չա­փա­ւո­րու­թիւ­նը կէս աս­տուած է։ Ուս­տի «չա­փա­ւո­րու­թիւն»ը կեան­քի մէջ, այս­քան կա­րե­ւոր է եւ անհ­րա­ժե՛շտ։

Բայց համ­բե­րու­թիւ­նը, ա­մէն պա­րա­գա­յի, շատ կա­րե­ւոր դեր կը խա­ղայ կեան­քը դիւ­րա­տար ը­նե­լու եւ հո­գե­րը մա­սամբ թե­թեւց­նե­լու գոր­ծին մէջ։ Ու­րեմն «համ­բե­րու­թիւն»ը եւ «կեանք»ը ներ­քին կապ մը ու­նին ի­րա­րու հետ եւ կ՚ազ­դեն փո­խա­դար­ձա­բար ի­րա­րու։

Երբ այս խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը կ՚ը­նենք, կը խոր­հինք, թէ մեր մէջ ո՜ր­քան պա­կա­սը կը զգանք համ­բե­րու­թեան, ո­րուն բա­ցա­կա­յու­թիւ­նը կը դժուա­րաց­նէ կեան­քին բե­ռը, եւ մար­դուս տա­րո­ղու­թիւ­նը՝ նե­ղու­թիւն­նե­րու, հար­ցե­րու լուծ­ման նկատ­մամբ։

Պէտք է ըն­դու­նիլ, թէ մար­դուս մտա­ծում­նե­րը, գա­ղա­փար­նե­րը, տե­սա­կէտ­նե­րը կը փո­խուին ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քին, կը բա­րե­լա­ւուին, կը կա­տա­րե­լա­գոր­ծուին, եւ ա­սի­կա «խոր­հող միտք»ին բնա­կան մէկ ար­դիւնքն է։

Երբ խօս­քը համ­բե­րու­թեան մա­սին է, մտա­բե­րե­ցինք, 2011-ին այս սիւ­նակ­նե­րու մէջ մեր մէկ գրու­թիւ­նը՝ «Համ­բե­րու­թեան պա­կա­սը» խո­րագ­րով։ Եւ տե­սանք, որ ան­ցեալ տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին այդ «պա­կաս»ը ա՛լ ա­ւե­լի տա­րա­ծուեր է եւ «պա­կաս»ը վի­հի մը վե­րա­ծուեր է. այ­լեւս համ­բե­րու­թեան պա­կա­սը չէ որ մտա­հո­գու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ, այլ՝ ա­նոր բո­լո­րո­վին «չգո­յու­թի՛ւն»ը։

Այս ի­մաս­տով, այ­սօր մար­դիկ ո՛չ թէ համ­բե­րու­թեան պա­կա­սը կը զգան, այլ «համ­բե­րու­թիւն» բա­ռը ջնջած կ՚ե­րե­ւին, դժբախ­տա­բա՛ր, բայց կեան­քը կը տե­ւէ, ու­րեմն պէտք է խոր­հիլ, թէ՝ «համ­բե­րու­թիւ­նը կեանք է» խօս­քը այն­քան ալ ճիշդ չէ, այ­լա­պէս երբ համ­բե­րու­թիւն չկայ, կեանք ալ պէտք էր որ չըլ­լար…։ Բա­րե­բախ­տա­բար կեան­քը կը շա­րու­նա­կէ։

Ու­րեմն ի՞նչ ը­սեր ենք հինգ տա­րի ա­ռաջ, տես­նենք։

«Որ­քա՜ն օ­րի­նակ­ներ կան մեր շուր­ջը համ­բե­րու­թեան պա­կա­սի, ո­րոնք ա­ւե­լի եւս կը դժուա­րաց­նեն մեր կեան­քը։

«Ի՞նչ կը նշա­նա­կէ -Համ­բե­րու­թիւն- ը­սուա­ծը, որ այդ­քան կա­րե­ւոր է եւ կեն­սա­կան մեր կեան­քին մէջ՝ ու­րիշ­նե­րու հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու լաւ ըն­թա­նա­լուն հա­մար։ Ար­դա­րեւ, -Համ­բե­րու­թիւն- բա­ռը գո­նէ հինգ տար­բեր ի­մաստ­ներ կրնայ թե­լադ­րել՝ կեան­քի զա­նա­զան պա­րա­գա­նե­րու հա­մե­մատ։

«Համ­բե­րու­թիւն բա­ռին ֆրան­սե­րէ­նը կու գայ լա­տի­նե­րէն -patientia- բա­ռէն, ո­րուն ար­մատն է՝ -pati-. որ կը նշա­նա­կէ՝ -տա­ռա­պիլ-։

«Համ­բե­րու­թիւ­նը, ու­րեմն տա­ռա­պան­քի գա­ղա­փարն ու ի­մաստն ալ կը թե­լադ­րէ, ներ­քին մխա­ցող կրակ մը, նուրբ տա­ռա­պանք մը՝ ո­րուն բո­ցը չի տես­նուիր։ Համ­բե­րու­թիւն, ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով կը նշա­նա­կէ նախ համ­բե­րել՝ իր տա­ռա­ցի ի­մաս­տով, այ­սինքն ինք­զինք զսպել, չխռո­վիլ, ակ­ռայ սեղ­մել, ա­ռանց դառ­նու­թեան դի­մա­ւո­րել հարց մը կամ ար­տա­յայ­տու­թիւն մը, համ­բե­րու­թեամբ տա­նիլ. տո­կալ ա­նոնց ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րուն կամ համ­բե­րա­տար ըլ­լալ, հան­դուր­ժե՛լ։

«Երկ­րորդ, ան կը նշա­նա­կէ՝ ան­հա­ճոյ կամ ցա­ւա­ռիթ վի­ճակ­նե­րու դի­մաց քա՛ջ ըլ­լալ ու տո­կալ, դի­մա­նալ, չար­քաշ ըլ­լալ, ա­մո՛ւր մնալ, խա­ղա­ղու­թիւ­նը պա­հել պա­ղա­րիւ­նու­թեամբ։ Այս ի­մաս­տով, համ­բե­րու­թիւ­նը յա­րա­տե­ւու­թեան գա­ղա­փարն ալ կրնայ ընդգր­կել։ Յա­րա­տե­ւու­թիւնն է, որ կը ստեղ­ծէ համ­բե­րու­թիւ­նը, քա­նի որ քա­րը մա­շեց­նո­ղը ջու­րին քա­նա­կը չէ, այլ՝ ջու­րին տե­ւա­կան հո­սի­լը։

«Համ­բե­րու­թեան եր­րորդ ի­մաստն է՝ նե­ղա­ցու­ցիչ ան­ձի մը հան­դէպ հան­դուր­ժել, նե­րո­ղա­միտ գտնուիլ եւ եր­կայ­նա­միտ ըլ­լալ՝ սի­րոյ հո­գիով։

«Չոր­րորդ նշա­նա­կու­թիւ­նը համ­բե­րու­թեան, նե­ղու­թիւն մը, դժուա­րու­թիւն մը կամ ցա՛ւ մը կրե­լու պա­րա­գա­յին՝ չդժգո­հիլ, չտրտնջալ, չգան­գա­տիլ, ա­ռանց ակ­ռայ կրճտե­լու դի­մա­ւո­րել եւ նոյ­նիսկ հա­մա­կեր­պիլ։ Այս ալ քա­ջու­թի՛ւն կը պա­հան­ջէ։

«Համ­բե­րու­թեան հին­գե­րորդ նշա­նա­կու­թիւնն է՝ սպա­սել, բայց յոյ­սո՛վ սպա­սել, այն ա­նայ­լայ­լե­լի եւ հաս­տատ յոյ­սով, որ կրնայ փո­խուիլ ա­մէն ինչ, կրնայ բա­րե­փո­խուիլ կա­ցու­թիւ­նը, վի­ճա­կը, պա­րա­գան եւ ան­ձը։

«Ար­դա­րեւ, յոյ­սը ող­նա­յա՛րն է համ­բե­րու­թեան։

«Յոյ­սը, հաս­տա­տուն եւ կան­գո՛ւն կը պա­հէ համ­բե­րու­թիւ­նը։ Համ­բե­րու­թիւ­նը ա­ռան­ձինն փխրուն է եւ դիւ­րա­բեկ։ Յոյսն է, որ օգ­նու­թեան կը հաս­նի համ­բե­րու­թեան, այն­պէս ինչ­պէս փա­րո­սը՝ ա­լե­կո­ծեալ նա­ւուն, որ աղ­ջա­մուղ­ջին մէջ ու­ղե­կո­րոյս կը խար­խա­փի։ Տրտմա­բեկ հո­գիին ու­րա­խու­թեան թռիչք կու տայ յոյ­սը։ Յոյ­սը փա­րո­սի լոյ­սին պէս ա­զա­տա­րար մըն է մար­դուն հա­մար այս ա­լե­կո­ծեալ աշ­խար­հին մէջ։ Կեան­քը աղ­ջա­մուղջ մըն է, ուր յոյս չու­նե­ցող մար­դիկ ու­ղե­կո­րոյս կը խար­խա­փին։ Ո՞վ չի գի­տեր, թէ յոյ­սը ու­րա­խու­թիւն եւ եր­ջան­կու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ եւ կա­րող կը դարձ­նէ մարդս դժուա­րու­թիւն­նե­րու, ցա­ւե­րու, նե­ղու­թիւն­նե­րու փու­շե­րուն, բո­ցե­րուն, աղ­ջա­մուղ­ջին համ­բե­րե­լու, տո­կա­լու եւ տա­նե­լու քա­ջու­թեամբ։

«Պօ­ղոս Ա­ռա­քեալ, իր նե­ղու­թիւն­նե­րէն ու կեան­քի դժուա­րու­թիւն­նե­րէն ձեռք ձգած փոր­ձա­ռու­թիւ­նը միաց­նե­լով իր յոր­դո­րին, կը հա­ւաս­տիաց­նէ.

«Յոյ­սը ա­մօ­թով չի՛ ձգեր։ (ՀՌՈՄ. Ե 5)։

«Յոյ­սը միշտ կ՚ար­դա­րաց­նէ ի­րեն ա­պա­ւի­նո­ղը։ Քա­նի որ համ­բե­րու­թիւ­նը կ՚ա­ճի յոյ­սո՛վ։ Նե­ղու­թիւն­նե­րու, դժուա­րու­թիւն­նե­րու եւ տա­ռա­պանք­նե­րու ա­լե­կոծ ծո­վը ին­կած մար­դուն հա­մար յոյ­սը, վստա­հե­լի, ա­պա­հով, ա­զա­տա­րար գօ­տին, ա­պա­հո­վու­թեան լաս­տը պի­տի դառ­նայ, ո­րուն վստա­հո­ղին համ­բե­րու­թիւ­նը ի դե­րեւ պի­տի չել­լէ եր­բե՛ք։

«Այս ի­մաս­տով է, որ ա­հա­ւա­սիկ համ­բե­րու­թիւ­նը, յոյ­սը եւ ու­րա­խու­թիւ­նը եր­րոր­դու­թիւն մը պէտք է դառ­նայ այս աշ­խար­հի մէջ ապ­րուած կեան­քի ըն­թաց­քին՝ փո­թո­րի­կի, նե­ղու­թիւն­նե­րու եւ դժուա­րու­թիւն­նե­րու մատ­նուած մար­դուն, որ­պէս­զի ա­նոր ա­լե­կո­ծու­թեան մէջ չընկղ­մի, չխեղ­դուի։

Այս այ­լա­զան սահ­մա­նում­նե­րէն կը հե­տե­ւի, թէ -Համ­բե­րող Մարդ- կը նշա­նա­կէ այն ան­ձը՝ որ հո­գե­պէս տո­կուն եւ չար­քաշ է, ներք­նա­պէս զօ­րա­ւո՛ր, կը հան­դուր­ժէ, եր­կայ­նա­միտ եւ նե­րո՛ղ է, բար­կու­թեան չի՛ գրգռուիր, չի՛ ջղայ­նա­նար, պա­ղա­րիւ­նու­թիւ­նը միշտ կը պա­հէ, նե­րո­ղա­միտ կը գտնուի, չի՛ գան­գա­տիր, չի՛ մրմռար, խա­ղա­ղու­թեամբ եւ յոյ­սով կը սպա­սէ։ Համ­բե­րող մար­դը կը սպա­սէ… եւ եր­բեմն ան կը սպա­սէ նոյ­նիսկ ա­ռա՛նց յոյ­սի։ Ի՜նչ վե­հանձ­նու­թիւն, համ­բե­րել նոյ­նիսկ ա­ռանց յոյս ու­նե­նա­լու։

«Համ­բե­րող մարդ ըլ­լա­լու հա­մար սահ­մա­նուած այս վի­ճակ­նե­րէն մէ­կուն կամ միւ­սին մէջ թե­րա­ցող, տկա­րա­ցող մար­դուն հա­մար կա­րե­լի չէ ը­սել, թէ՝ համ­բե­րող է ան։ Աշ­խար­հի մար­դը ա­նըն­դու­նակ է այս -Ա­ւե­տա­րա­նա­շունչ- եւ կամ -Հո­գե­ւոր Համ­բե­րու­թեան-։

«Այս տե­սակ մար­դը կա­տա­րեա՛լ մարդ է եւ այս տե­սակ համ­բե­րու­թիւ­նը միա՛յն Սուրբ Հո­գին կրնայ ներ­մու­ծել ու միայն Սուրբ Հո­գիին լե­ցու­նու­թեամբ եւ ներշն­չու­մով կա­րե­լի է ու­նե­նալ։ Համ­բե­րու­թիւ­նը ներ­քին ուժ մը, զօ­րու­թիւն մըն է։ Համ­բե­րու­թիւ­նը քա­ջու­թի՛ւն է եւ պէտք է ըն­դու­նիլ, թէ ա­մէն մարդ քաջ չի կրնար ըլ­լալ։

«Համ­բե­րու­թիւ­նը կը պա­րու­նա­կէ սէր, զո­հո­ղու­թիւն, նուի­րում եւ մաս կը կազ­մէ Յի­սու­սի խոս­տա­ցած -Ա­ւե­լի Կեանք-ին, որ միա՛յն ու միայն բո­լո­րա­նուէր հա­ւա­տա­ցեա­լին եւ կա­տա­րեալ մար­դուն յա­տուկ է։

«Երբ մարդ դժուա­րու­թիւն­նե­րու չի տո­կար, ա­նա­խորժ ու­նա­կու­թիւն­ներ ու­նե­ցող կամ նե­ղու­թիւն պատ­ճա­ռող բա­րե­կա­մին չի հան­դուր­ժեր, նե­րո­ղա­միտ չի գտնուիր ա­նոր հան­դէպ, կեան­քի զա­նա­զան դժուա­րու­թիւն­նե­րուն, նե­ղու­թիւն­նե­րուն, դժբախտ պա­րա­գա­նե­րուն հա­մար կը գան­գա­տի, այս կամ այն նե­ղու­թեան առ­ջեւ չի յա­ջո­ղիր ակ­ռայ սեղ­մել. ա­յո՛, ա­սով հան­դերձ դեռ հա­ւա­տա­ցեալ մարդ է, բայց ի­րեն կը պակ­սի էա­կա­նը, կեն­սա­կա­նը՝ Սուրբ Հո­գիին ներ­գոր­ծու­մը. ա­նով լե­ցուա­ծութւ­նը. -Ա­ւե­լի Կեա՛նք-ը՝ որ յաղ­թա­կան, ի­րաւ կեան­քի բա­նա­լին իսկ է։

«Ի­րա­պէ՛ս համ­բե­րու­թիւն պէտք է մե­զի։

«Ե՞րբ։

«Եւ երբ հարց­նենք այս հար­ցու­մը, կը տես­նենք համ­բե­րու­թեան յա­րա­բե­րա­կան կող­մը. եր­ջա­նիկ կամ մե­ծա­հա­րուստ մար­դուն կա­րե­լի՞ է ը­սել, թէ իր եր­ջան­կու­թեան կամ հարս­տու­թեան մէջ համ­բե­րու­թեան կը կա­րօ­տի, իսկ կեան­քի մէջ յա­ջո­ղած մար­դուն կրնա՞նք ը­սել, թէ պէտք է հան­դուր­ժէ յա­ջո­ղու­թեան։ Կա­րե­լի՞ է խոր­հիլ, թէ մե­ծա­հա­րուս­տը կը գան­գա­տի իր հարս­տու­թե­նէն։ Ուս­տի ծի­ծա­ղե­լի կ՚ըլ­լար այդ­պի­սի բան մտա­ծել, ինչ­պէս ու­րախ մար­դու մը պա­տուի­րել, թէ ան հան­դուր­ժէ ու համ­բե­րէ ու­րա­խու­թիւն­նե­րու։

«Ար­դա­րեւ, համ­բե­րու­թեան պէտք ու­նի ան, որ դժուա­րու­թիւն­նե­րու, նե­ղու­թիւն­նե­րու մէջ է, վիշ­տե­րու, ցա­ւե­րու ու չար­չա­րանք­նե­րու մէջ, կեան­քի ան­տա­նե­լի, ա­նա­խորժ, տհաճ կա­ցու­թիւն­նե­րու մէջ. մէկ խօս­քով՝ կեան­քի ճնշիչ պայ­ման­նե­րու մէջ կը տա­ռա­պի։

«Համ­բե­րու­թեան պա­հանջ­քը ու­նի ան՝ որ նե­ղու­թեան եւ դժուա­րու­թիւն­նե­րու մատ­նուած է։

«Ու­րեմն ար­դա­րա­ցի եւ բնա­կան են Պօ­ղոս Ա­ռա­քեա­լի խօս­քը. «Նե­ղու­թիւն­նե­րու համ­բե­րէ՛»։­

Ա­հա, այս­պէս խոր­հեր ենք 2011-ին համ­բե­րու­թեան մա­սին։ Պօ­ղոս Ա­ռա­քեա­լի խօս­քով ա­ւար­տեր ենք մեր խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը։

Եւ այ­սօր կ՚ա­ւելց­նենք։

Որ­քան ալ պակ­սի համ­բե­րու­թեան ա­ռա­քի­նու­թիւ­նը մեզ­մէ, որ­քան հե­ռա­նայ հան­դուր­ժո­ղու­թեան զգա­ցու­մը, կա­րե­լի է մե­զի հա­մար մխի­թա­րուիլ եւ հո­գե­պէս զօ­րա­նալ Յի­սու­սի խօս­քով, որ կ՚ը­սէ. «Աշ­խար­հի վրայ նե­ղու­թիւն պի­տի ու­նե­նաք, բայց քա­ջա­լե­րուե­ցէ՛ք, ո­րով­հե­տեւ ես յաղ­թե­ցի աշ­խար­հին…» (ՅՈՎՀ. ԺԶ 33)։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

­Յու­նիս, 17, 2016, Իս­թան­պուլ