ՀԱՅ ԵԿԵՂԵՑՒՈՅ ՆՇԱՆԱՒՈՐ ԺՈՂՈՎՆԵՐ

1.- Աշտիշատի ժողով. 352 թուականին՝ որ գումարեց Մեծն Ներսէս (Տ. Ս. Ներսէս Ա. Պարթեւ. 353-373) Եկեղեցիի բարեկարգութեան եւ դաւանութեան համար։

2.- Շահապիվանի ժողով. 444 թուականին՝ որ Յովսէփ Կաթողիկոս (Տ. Ս. Յովսէփ Ա. Հողոցմեցի. 440-452) գումարեց, 20 կանոն սահմանեց։

3.- Արտաշատի ժողով. 449 թուականին, ուր որոշուեցաւ Յաղկերտ Բ.-ի նամակին պատասխան գրել։

4.- Դուինի Ա. ժողով. 506 թուականին, որ Բաբգէն Կաթողիկոսը (Տ. Բաբգէն Ա. Ոթմսեցի. 490-516) գումարեց Վրաց եւ Աղուանից մասնակցութեամբ եւ Քաղկեդոնի ժողովը մերժեց։

5.- Դուինի Բ. ժողով. 551 թուականին, որ գումարեց Ներսէս Բ. Աշտարակացին (?) (Տ. Ներսէս Բ. Բագրեւանցի. 548-557) բարեկարգութեան կանոններ եւ Հայոց տոմարը հաստատելու համար։

6.- Դուինի Գ. ժողով. 555 թուականին, որ գումարեց Ներսէս Բ. Խուժիկ Նեստորականներու դէմ մաքառելու համար։

7.- Կարնոյ ժողով. 632 թուականին, ուր Եզրաս Կաթողիկոս (Տ. Եզր Ա. Փառաժնակերտցի. 630-641) միակամեայց վարդապետութիւնը ընդունեց։

8.- Դուինի Ե. ժողով. 645 թուականին, որ գումարեց Ներսէս Շինող (Տ. Ներսէս Գ. Տայեցի-Իշխանեցի. 641-661) բարեկարգութեան համար։

9.- Դուինի Զ. ժողով. 649-650 թուականներուն, Ներսէս Շինողի շրջանին՝ Հայ եւ Յոյն եկեղեցիներու միութեան համար, որ մերժուեցա՛ւ։

10.- Պարտաւի Ա. ժողով. 709 թուականին, Եղիա Կաթողիկոս գումարեց (Տ. Եղիա Ա. Արճիշեցի. 703-717) Աղուանից Ներսէս Բակուր Կաթողիկոսի դէմ։

11.- Դուինի Է. ժողով. 719 թուականին, որ գումարեց Յովհաննէս Իմաստասէրը (Տ. Ս. Յովհաննէս Գ. Օձնեցի. 717-728) Եկեղեցիի բարեկարգութեան եւ Պաւղիկեանց դէմ։

12.- Մանազկերտի ժողով. 726 թուականին, Յովհաննէս Օձնեցի Կաթողիկոսի շրջանին, ուր Հայ եւ Ասորի եկեղեցիներու միութիւնը հաստատուեցաւ։

13.- Պարտաւի Բ. ժողով. 768 թուականին, որ գումարեց Սիոն Կաթողիկոս (Տ. Սիոն Ա. Բաւոնեցի. 767-775) եւ զանազան կանոններ սահմանեց։

14.- Շիրակուանի ժողով. 862 թուականին, գումարուեցաւ Զաքարիա Կաթողիկոսի ձեռքով (Տ. Զաքարիա Ա. Ձագեցի. 855-876), ուր յունաց Փոտ Պատրիարքի առաջարկութիւնը մերժուեցա՛ւ Հայ եւ Յոյն եկեղեցիներու միութեան նկատմամբ։

15.- Հարքի Ա. ժողովը. 1002 թուականին՝ Տ. Սարգիս Ա. Սեւանցի. 992-1019 շրջանին՝ ուր նզովուեցան Թոնդրակեցի աղանդաւորները։

16.- Սեւ Լեռան Բ. ժողովը. 1114 թուականին, որ գումարեց Գրիգոր Գ. Պահլաւունին (Տ. Գրիգոր Գ. Պահլաւունի. 1113-1166) եւ Դաւիթ Աղթամարցին «հակառաթոռ» հրատարակուեցաւ։

17.- Հռոմկլայի ժողովը. 1179 թուականին՝ Գրիգոր Տղայի օրով (Տ. Գրիգոր Դ. Տղայ) Հայ եւ Յոյն եկեղեցիներու միութեան հարցով։

18.- Տարսոնի ժողովը. 1196 թուականին, գումարեց Ապիրատ Կաթողիկոսը (Տ. Գրիգոր Զ. Ապիրատ Կաթողիկոս. 1194-1203) միմիայն Կիլիկեցի Հայ եկեղեցականներով Հայ եւ Յոյն եկեղեցիներու միութեան համար. ժողովը յունաց ինն առաջարկութիւնները ընդունեց, բայց իր կողմէ եւս պայմաններ առաջարկեց։

19.- Սսի Բ. ժողովը. 1207 թուականին, Դաւիթ Արքակաղնեցի (Տ. Յովհաննէս Զ. Սսեցի. 1209-1221) նախագահութեամբ եւ բազմաթիւ ժողովականներով ընդունեց Զաքարիա իշխանի մի քանի առաջարկութիւնները։

20.- Սսի Գ. ժողովը. 1243 թուականին Կոստանդին Բարձրբերդցիի նախագահութեամբ (Տ. Կոստանդին Ա. Բարձրբերդցի. 1221-1267) եւ բազմաթիւ եկեղեցականներու ներկայութեամբ, ուր 25 կանոններ սահմանուեցան։

21.- Սսի Դ. ժողովը. 1251 թուականին՝ նոյն Կոստանդին Կաթողիկոսի նախագահութեամբ Սուրբ Հոգիին բխման մասին Լատիններու պատասխանելու համար։

22.- Սսի Զ. ժողովը. 1307 թուականին, Հայ Եկեղեցիի դաւանութեան մէջ փոփոխութիւններ մտցուց եւ ընդունեց անոր միութիւնը Լատին եւ Յոյն եկեղեցիներու հետ։

Ժողովը գումարուեցաւ եւ քննեց Եւրոպայէն ռազմական օգնութեան դիմաց լատինադաւանութիւն ընդունելու՝ Կղեմես Ե. Պապի պահանջը։ Թագաւորահայր Հեթումի (Հեթում Բ.) Լեւոն Դ. թագաւորի եւ նորընտիր կաթողիկոս Կոստանդին Գ. Կեսարացիի ճնշմամբ ընդունուած է Կաթոլիկ Եկեղեցիի դաւանանքը, ծէսը եւ Հռոմի Պապի գերիշխանութիւնը։

23.- Ատանայի ժողովը. 1316 թուականին. Սսի Զ. ժողովի որոշումները հաստատեց եւ աշխատեցաւ խռովութիւնները վերջացնել։

24.- Սուրբ Էջմիածնի ժողովը. 1441 թուականին։ Այս ժողովը որոշեց Հայրապետական Աթոռը Վաղարշապատ փոխադրել եւ Կիրակոս Վիրապետցին (Տ. Կիրակոս Ա. Վիրապեցի. 1441-1443) կաթողիկոս ընտրեց…

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ