ՄՏԱԾԱԿԱՆԸ ՄԵՐ ԿԵԱՆՔԻՆ ՄԷՋ

Մտածականը մարդուս բանականութեան բնական մէկ հետեւանքն է։ Մտածականը յատկապէս փնտռտուք մըն է։ Հոգին կը փնտռէ հասկնալ «ինչու»ն եւ «ինչպէս»ը։ Այս իմաստով, հետաքրքրութիւնը մարդուս յատուկ ընդոծին զգացում մը՝ ներքին մղում մըն է։ Մարդ, որպէս մտածող, խորհող, դատող եւ որոշող էակ, յաճախ ինքն իրեն կը հարցնէ կեանքի մասին. «ի՞նչ», «ինչո՞ւ» եւ «ինչպէ՞ս» հարցումները։ Եւ արդէն մարդս «բանաւոր էակ» ընող ամենէն յայտնի նշանն է անոր կեանքը փորձարկելը։

Քրիստոնեայ կեանքին մէջ ալ կարեւոր են «ի՞նչ», «ինչո՞ւ», «ինչպէ՞ս» հարցումները՝ որպէսզի յարի եւ պատասխանէ Տիրոջ իրմէ խնդրածին։ Այս պատճառով է, որ քրիստոնէութիւնը հրամայականոն դրութիւն մը չէ, այլ վարդապետութիւն մը՝ հասկնալով հաւատալու եւ հաւատալով հասկնալու, փորձառութիւնը ստանալու ճշմարիտ հաւատքին։

Այս ընելու համար պահանջուած է ուշադրութիւն մը, զոր դժուար է կեդրոնացած պահել։ Սովորաբար այս կէտին մեզի կ՚օժանդակէ Սուրբ Գիրքը, Աւետարանը յատկապէ՛ս, ապա սրբանկարներ, օրուան կամ ժամանակին ծիսական էջեր. հոգեւոր Հայրերու գրութիւններ, հոգեւոր կեանքի երկեր, արարչութեան եւ պատմութեան մեծ մատեանը, Աստուծոյ «Այսօր»ին էջը մեր ուշադրութեան կեդրոնացումը կ՚ապահովեն։ Կարդալու մղիչ ուժն է՝ հետաքրքրութիւնը՝ ճշմարտութեան փնտռտո՛ւքը։

Խորհրդածել կարդացածին վրայ, մեզ կ՚առաջնորդէ իւրացնելու զայն, մերձեցնելով զայն մեր անձին։ Հոս, ահաւասիկ, ուրիշ գիրք մը կը բացուի. «կեանքին գիրքը»։ Միտքերէն կ՚անցնինք իրականութեա՛ն։ Անշուշտ որ միտքը պէտք է զատել իրականութենէն։ Մեր խոնարհութեան եւ մեր հաւատքին չափով, հոն կը գտնենք յուզումները, որ կ՚ալեկոծեն մեր սիրտը եւ զորս կարելի է զատորոշել։ Պէտք է ճշմարտութիւնը մէջտեղ բերել՝  գալու համար Լոյսին. «Տէ՛ր ի՞նչ կ՚ուզես որ ընեմ»։

Մտածականին մեթոտները նոյնքան զանազան են, որքան հոգեւոր հայրերը։ Ուստի, պէտք է քրիստոնեան ուզէ մտածական ընել կանոնաւորապէս, ապա թէ ոչ՝ պիտի նմանի «սերմանողի առակ»ին (ՄԱՏԹ. ԺԳ 1-9, ՄԱՏԹ. ԺԳ 18-23) առաջին երեք տեսակ հողերուն։

Բայց մեթոտ մը միայն ուղեցոյց մըն է, կարեւորը՝ յառաջանալն է Սուրբ Հոգիին հետ, աղօթքին միակ ուղիով՝ որ Յիսուս Քրիստոսն է։

Մտածականը գործի կը լծէ մարդուն միտքը, երեւակայութիւնը, յուզումը եւ բաղձանքը։ Այս զօրաշարժը անհրաժեշտ է խորացնելու համար հաւատքին համոզումը, խթանելու համար սրտին դարձը եւ զօրացնելու համար Քրիստոսին հետեւելու կամքը։ Քրիստոսի խորհուրդներուն խորհրդածութեան վրայ, ինչպէս նաեւ աստուածային ընթերցումին վրայ կը կեդրոնանայ քրիստոնեայ աղօթքը։ Աղօթողական խորհրդածութեան այս կերպը կամ ոճը թէեւ արժէքով մեծ է, բայց «քրիստոնեայ աղօթք»ը հարկ է, որ ձգտի դէպի աւելի՛ հեռուն. Տէր Յիսուսի սիրոյն ճանաչումին եւ Անոր հետ միութեան։ Եւ ահաւասիկ կու գանք դարձեալ «հասկնալով հաւատալ եւ հաւատալով հասկնալ»ու կարեւորութեան եւ անհրաժեշտութեան՝ ճշմարիտ հոգեւոր կեանքի մը համար։

«Հայեցողութեան աղօթքը ըստ իս սերտ բարեկամութիւն մը՝ սերտ բարեկամութեան մը առեւտուրն է, ուր դէմ առ դէմ առանձի՛ն կը խօսակցինք այն Աստուծոյ հետ, զոր գիտենք որ մեզ կը սիրէ», կ՚ըսէ Սրբուհի Թերեզա Աւիլացի։

Ուստի, «հայեցողական աղօթք»ը կը փնտռէ «Սրտին սիրածը», (ԵՐԳ. Ա 7)։ Ան Յիսուս Քրիստոսն է եւ Անոր մէջէն՝ Հայրը։

Յիսուս փնտռուած է, քանի որ Իրեն բաղձալը միշտ սկիզբն է սիրոյ եւ Ան փնտըռ-ւած է այն մաքուր հաւատքին մէջ՝ որ մեզ Իրմէ կը ծնի եւ ապրիլ կու տայ Իր մէջ։

Հայեցողական աղօթքին մէջ, այսինքն խոկումով, մտաւոր աչքով, մտաւոր նայուածքով եւ հոգեւոր աչքով կատարուած աղօթքին մէջ եւս կարելի է մտածական ընել, սակայն մեր նայուածքը միշտ ուղղելով դէպի Տէրը։

Արդարեւ, մտածականը՝ աղօթքով որոնում մըն է, որ գործի կը լծէ մարդուն միտքը, երեւակայութիւնը, յուզումը եւ բաղձանքը, ինչպէս յիշեցինք։ Ան իբր նպատակ ունի հաւատքով սեփականացնել մտածուած նիւթը, զայն մերձեցնելով մեր կեանքին իրականութեան հետ։

Մտածականը եւ հայեցողական աղօթքը ցոյց կու տան կարեւորութիւնը մտայինին՝ հոգեւորին մէջ։ Արդարեւ, մտայինով զօրացած հոգեւորը մեզ կը տանի կատարեալ եւ աներկմիտ հաւատքի եւ անսարսելի յոյսի՝ որ լո՛յս է մեր կեանքի հորիզոնին վրայ բացուող։

Տէրը կ՚առաջնորդէ իւրաքանչիւր անձին, ըստ Իրեն հաճելի եղող ճամբաներուն եւ կերպերուն։ Իսկ իւրաքանչիւր հաւատացեալ կ՚ընդառաջէ Անոր՝ ըստ իր սրտին հաստատակամութեան եւ ըստ անձնական արտայայտութիւններուն իր աղօթքին։ Այս անձնական արտայայտութիւններու կեդրոնն է սրտին ներամփոփումը։ Աստուծոյ Խօսքը պահելու եւ Աստուծոյ ներկայութեան մէջ մնալու այս արթնութիւնը աղօթաձեւերը կը վերածէ աղօթքի կեանքը հզօր պահելու, արդիւնաբեր դարձնելու։

Եւ բոլոր այս իրողութիւնները ցոյց կու տան մտաւորին կարեւորութիւնը աղօթքի կեանքի մէջ. հասկնալով աղօթել, հասկնալով հաւատալ, եւ երբեք մեքենաբար, անգիտակից կերպով չկատարել որեւէ պաշտամունք։ Ապա թէ ոչ որեւէ արժէք չ՚ունենար մարդուն բանականութեամբ օժտուած էակ մը ըլլալու իրականութիւնը։

Մարդ պէտք չէ վախնայ կամ խուսափի խորհելէ, քանի որ խորհելով է, որ պիտի հասնի ճշմարտութեան. եւ պէտք է վստա՛հ ըլլայ, որ կա՛յ այդ ճշմարտութիւնը եւ երբեք չի փոխուիր ան խորհելով, մտածողութեամբ։ Այն որ հաստատ հաւատք ունի, երբեք չի վախնար խորհելէ, քանի որ գիտէ, թէ խորհելով եւ մտաւորը միացնելով հոգեւորին հետ աւելի ապահով պիտի հասնի ճշմարտութեան։ Արդարեւ, խորհելէ, խորհրդածելէ կը խուսափին միայն անոնք՝ որոնք թերահաւատ են եւ վախը ունին կորսնցնելու իրենց հաւատքը՝ ճիշդ «սերմանողի առակ»ին մէջ եղածին նման։

Ճշմարտութիւնը միշտ նո՛յնն է. թէ՛ հոգիին եւ թէ մտքին առջեւ, եւ այն ճշմարտութիւնը, որ կը փոխուի մտքին առջեւ, արդէն «ճշմարտութիւն» չէ՛։

Ուրեմն, հաւատանք՝ հասկնա՛լով, եւ հասկնալով աւելի եւս զօրացնենք եւ ամրացնենք մեր հաւատքը, եւ երբեք չտարակուսինք խորհելու, խորհրդածելու մասին, որովհետեւ առողջ խորհրդածութիւն մը մեզ պիտի տանի ճշմարտութեան։ Եւ քանի որ Աստուած Ճշմարտութիւն իսկ է, ուրեմն խորհրդածելով ալ կրնանք հասնիլ Անոր…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպտեմբեր 18, 2020, Իսթանպուլ