ՀՈԳԻՆ ՄԱՀ ՉՈՒՆԻ՛

Երբ յա­ճախ կը խօ­սինք կեան­քի մա­սին, կեան­քի ապ­րում­նե­րուն մա­սին, պահ մը կը մոռ­նանք, որ կեան­քէն ա­ւե­լի մեծ ճշմար­տու­թիւն մը կայ այդ կեան­քին ըն­թաց­քին մէջ՝ մա՛­հը ա­մե­նէն յստակ, ան­խու­սա­փե­լի ճշմար­տու­թի՛ւնն է կեան­քին, քա­նի որ ան որ կեան­քը կ՚ապ­րի, պի­տի մեռ­նի, այն որ կը ծնի, ար­դէն մա­հու­ան ըն­թաց­քին մէջ մտած կ՚ըլ­լայ։

Ան­շուշտ, ինչ­պէս շատ մը ճշմար­տու­թիւն­ներ, մա՛հն ալ որ­պէս ճշմար­տու­թիւն ըն­դու­նիլ, հա­մո­զուիլ դիւ­րին չէ մար­դուս հա­մար։ Ծնուն­դը, ա­մէն ծնունդ հա­ճե­լի է, բայց ո՛չ մէկ մահ ըն­դու­նե­լի՝ եւ մա­հը տհաճ կը թուի, մա­հուան գա­ղա­փա­րին հա­մո­զուիլ գրե­թէ ան­կա­րե­լի՛ է։ Մար­դու յի­շո­ղու­թե­նէն կը վրի­պի կեան­քի այդ մեծ ճշմար­տու­թիւ­նը, եւ մարդ իր յի­շո­ղու­թե­նէն կը հա­նէ զայն։ Բայց ո­րե­ւէ ճշմար­տու­թիւն, զայն մոռ­նա­լով, ան­կէ խոյս տալ փոր­ձե­լով, յի­շո­ղու­թե­նէ հա­նե­լով, եր­բեք չի կորսնց­ներ իր հան­գա­ման­քը՝ ան մի՛շտ կը մնայ ճշմար­տու­թիւն։

Կ՚ը­սուի, որ ան­գի­տու­թիւ­նը եր­ջան­կու­թիւն է։ Մխի­թա­րան­քի ան­զօր ջանք մը կը թուի մե­զի այդ գա­ղա­փա­րը։ Զոր օ­րի­նակ, ե­թէ մարդ չի գի­տեր որ հի­ւան­դու­թիւն մը ու­նի, ի­րեն հա­մար ինք հի­ւանդ չէ, բայց մէ­կու մը իր հի­ւան­դու­թեա­նը մա­սին ան­տե­ղեակ ըլ­լա­լը ա­նոր ա­ռողջ ըլ­լա­լը չի նշա­նա­կեր։ Մէ­կը հի­ւանդ է, ե­թէ եւ իր հի­ւան­դու­թեան նկատ­մամբ ան­տե­ղեակ է, ան­գէտ է, ա­պա ու­րեմն ան եր­ջա­նիկ է, գո­նէ տրտում եւ տխուր չէ, բայց այդ եր­ջան­կու­թիւ­նը ցնո­րա­կան է՝ ա­նի­րա­կան կամ ե­րա­զա­յին, քա­նի որ ճշմար­տու­թիւն չէ։

Մա­հուան գա­ղա­փարն ալ նոյնն է, մարդ որ­քան ալ հե­ռու մնալ փոր­ձէ, որ­քան ալ մոռ­նալ ջա­նայ, իր յի­շո­ղու­թե­նէն հա­նէ, չի փո­խուիր ճշմար­տու­թիւ­նը՝ ան միշտ կա՛յ ու պի­տի ըլ­լայ։ Ան­շուշտ մա­հուան վա­խով ապ­րիլն ալ ճիշդ չէ՝ նա­խընտ­րե­լի է, լաւ ապ­րիլ, բա­րի ապ­րիլ, որ­պէս թէ եր­բեք մահ գո­յու­թիւն չ՚ու­նե­նար, բայց նոյն­քան զգոյշ ըլ­լալ, հաշտ ըլ­լալ մա­հուան գա­ղա­փա­րին, քա­նի որ ան գո­յու­թիւն ու­նի, ճշմար­տու­թիւն է եւ ան­կէ խու­սա­փիլ կա­րե­լի չէ՛…։

Իմ շա՜տ սի­րե­լի եւ հա­մակ­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, իմ սրտա­կից­ներ, այս՝ տո­ղե­րը եր­բեք չնկա­տէք որ­պէս յո­ռե­տե­սու­թեան ար­տա­յայ­տու­թիւն, այլ՝ ի­րա­տե­սու­թի՛ւն, քա­նի որ ճշմար­տու­թիւ­նը ա՛յս է եւ կա­րե­լի չէ զայն փո­խել։ Ամ­բողջ մարդ­կա­յին ցե­ղի պատ­մու­թիւ­նը կը վկա­յէ մէկ ճշմար­տու­թեան՝ թէ մա­հէն ո՛չ մէ­կը՝ ա­մե­նա­զօ­րա­ւո­րը, ա­մե­նա­հա­րուս­տը, ա­ռող­ջը եւ ա­ռող­ջու­թիւ­նը վատ­թա­րա­ցա­ծը եւ ո՛չ մէ­կը կրցած է խու­սա­փիլ կամ զերծ մնալ։ Եւ Յի­սուս իսկ, գո­նէ ե­րեք օ­րուան հա­մար, Ան ալ մե­ռաւ ու թա­ղուե­ցաւ…։

Ու­րեմն ըն­դու­նիլ ի­րո­ղու­թիւ­նը, հաս­նիլ ու հասկ­նալ ճշմար­տու­թեան, ի­րա­տես ըլ­լալ, բո­լոր այս վի­ճակ­նե­րը կը կա­տա­րե­լա­գոր­ծեն մարդս, փո­խա­նակ մա­հուան վա­խով ապ­րե­լու՝ մա­հուան ան­խու­սա­փե­լի ճշմար­տու­թեան հետ հաշտ ապ­րիլ՝ մարդս կը քա­ջա­լե­րէ կեան­քի ան­վերջ պայ­քա­րին մէջ, եւ մա­քա­ռող, պայ­քա­րող մար­դը «եր­ջա­նիկ մարդ» է, քա­նի որ ի վեր­ջոյ յաղ­թա­կան հան­դի­սա­նա­լու յոյ­սը ու­նի՝ մու­թէն դէ­պի լոյս գա­լու հա­ճոյ­քը վա­յե­լե­լու, տկա­րու­թե­նէ ա­զա­տե­լու, զօ­րա­նա­լու, քաջ մարդ ըլ­լա­լու ա­ռի­թը ու­նի։

Ուս­տի մար­դիկ կը մեռ­նին։ Պարզ է ա­սի­կա։

Կա­րե­լի՞ է չըն­դու­նիլ, չհաշ­տուիլ մա­հուան գա­ղա­փա­րին, նոյ­նիսկ ո՛չ միայն գա­ղա­փա­րին, այլ՝ նոյ­նինքն մա­հուա՛ն հետ։ Այդ մեծ ճշմար­տու­թիւ­նը, մա՛­հը ո՞վ պի­տի ըլ­լայ չըն­դու­նող՝ որ քայ­քա­յումն իսկ է մի՛ միայն մար­դուն ֆի­զի­քա­կան-մարմ­նա­կան մար­մի­նին։

Նա­խա­պէս ը­սած էինք, կրկնենք. մա­հը՝ «մար­մին ա­ռանց հո­գիի» է. «Մ», «Ա», «Հ»։

Եւ հո­գին մահ չու­նի՛։ Այս ալ այն­քան ճշմար­տու­թիւն է՝ ո՛ր­քան մա­հը։ Բայց մար­դիկ, զար­մա­նա­լի՜ է՝ եր­կու գա­ղա­փա­րին ալ հաշտ չեն գտնուիր ընդ­հան­րա­պէս։ Մա­հէն կը խու­սա­փին, բայց հո­գիին ան­մա­հու­թեան ճշմար­տու­թիւնն ալ ըն­դու­նե­լու մէջ կը դժուա­րա­նան, նոյ­նիսկ եր­բեմն կը յա­մա­ռին եւ կը պնդեն, թէ մա­հուամբ ա­մէն ինչ կը վեր­ջա­նայ, կ՚ոչն­չա­նայ…։ Սի­րե­լի­նե՜ր, կա­րե­լի՞ է որ մարդս ստեղ­ծուած ըլ­լայ ի վեր­ջոյ ոչըն­չա­նա­լու հա­մար, ո՜վ կ՚ու­զէ իր ստեղ­ծա­գոր­ծած ո­րե­ւէ ար­ժէք ոչն­չա­նայ ի վեր­ջոյ, եւ Աս­տուած, կա­րե­լի՞ է մտա­ծել, թէ մար­դը՝ իր ա­մե­նա­սի­րե­լի ա­րա­րա­ծը ստեղ­ծած ըլ­լայ, որ­պէս­զի ոչն­չա­նայ։ Աս­տուած մար­դը ստեղ­ծեց զայն ան­մա­հու­թեան կո­չե­լով։ Մար­մի­նը՝ ֆի­զի­քա­կա­նը ժա­մա­նա­կա­ւոր, ան­ցա­ւոր է, բայց մարդս քա­նի որ մար­մին եւ հո­գի է, ա­պա ու­րեմն հո­գին թէեւ կը բաժ­նուի մար­մի­նէն, բայց կը շա­րու­նա­կէ ապ­րիլ յա­ւի­տե­նա­կա­նու­թեան մէջ՝ աշ­խար­հէ տար­բեր մի­ջո­ցի մը մէջ։

Ա­յո՛, հո­գին մահ չու­նի։ Եւ ա­նոր ան­մա­հու­թիւնն իսկ զօ­րա­ւոր հա­ւաս­տիկ մը, ա­պա­ցոյց մըն է՝ որ կրնայ խօ­սիլ, կրնայ շնչել ու չխզել իր յա­րա­բե­րու­թիւ­նը աշ­խար­հի հետ, եւ որ ա­մե­նէն ստոյգն է, կա­րո՛ղ է իր երկ­նա­ռաք պատ­գամ­նե­րով մեզ ա­ռաջ­նոր­դել դէ­պի Հա­ւատք եւ դէ­պի Ճշմար­տու­թի՛ւն։

Ա­նըմբռ­նե­լի, ան­հաշտ ո՛­չինչ կայ այս յայտ­նու­թեան մէջ։

Սէ­րը միակ մի­ջոցն է ան­մահ հո­գի­նե­րու հետ յա­րա­բե­րուե­լու եւ հա­ղոր­դակ­ցե­լու, քա­նի որ սէրն ալ՝ հո­գիէն կը բխի, եւ ան ալ ան­մա՛հ է ա­նոր նման։

Չէ՞ որ Աս­տուած սէ՛ր է, եւ կ՚ապ­րի յա­ւի­տեան։

Սի­րով ու ա­ղօթ­քով կա­րե­լի է ու­րեմն հա­ղոր­դակ­ցիլ ան­մահ հո­գիին հետ։ Մնաց որ «ո­գե­հար­ցա­կան վար­դա­պե­տու­թիւն»ը այ­սօր կրնայ թուիլ մէ­կէ ա­ւե­լի մի­ջոց­ներ՝ ո­րոնց­մով ոե­ւէ անձ պի­տի կրնար հո­գե­կան աշ­խար­հի ի­րո­ղու­թիւն­նե­րուն մա­սին տե­ղե­կա­նալ՝ մտեր­միկ շփում մը ու­նե­նա­լով ան­նիւ­թա­կան­նե­րու՝ ան­նիւ­թա­ցած ա­մէն ո­գիի հետ։ Բայց եւ այն­պէս, ինչ­պէս ը­սինք, ա­ղօթ­քը՝ հա­ւատ­քով, յոյ­սով եւ մա­նա­ւանդ սի­րով լե­ցուած ա­ղօթ­քը միակ, հաս­տատ ու ա­պա­հո՛վ մի­ջոցն է յա­րա­բե­րուե­լու եւ հա­ղոր­դակ­ցե­լու ան­մահ հո­գի­նե­րու հետ։ Եւ մենք չե՛նք ըն­դու­նիր «յի­շել» մեր սի­րե­լի­նե­րը, քա­նի որ յի­շել կը նշա­նա­կէ՝ մոռ­ցուա­ծը մտա­բե­րել, մինչ­դեռ մենք եր­բեք չենք մոռ­ցած, չե՛նք մոռ­նար զա­նոնք։ Մա­հը կ՚ապ­րինք ա­նոնց հետ, եւ մեր կեան­քով՝ սի­րով կ՚ապ­րեց­նենք զա­նոնք։

Մո­ռա­ցու­թիւ­նը սի­րոյ դա­ւա­ճանն է՝ ա­մե­նա­մեծ թշնա­մին։ Եւ սէ­րը եր­բեք չի՛ դա­ւա­ճա­ներ…։

Սի­րոյ մարմ­նա­ցու­մը՝ Ե­րէց­կին Ան­նիկ Գալ­փաք­ճեա­նը ու­թը տա­րիէ ի վեր ֆի­զի­քա­պէս մե­զի հետ չէ, բայց այս ի­րո­ղու­թիւ­նը չի՛ նշա­նա­կեր որ Ե­րէց­կին Ան­նիկ Գալ­փաք­ճեա­նը չ՚ապ­րիր։ Ինչ­պէս որ այս տրուպ գրի­չը ու­թը տա­րիէ ի վեր «մա՛­հը կ՚ապ­րի», ան ալ փո­խա­դար­ձա­բար՝ «կեա՛ն­քը կ՚ապ­րի», կեան­քը՝ ո­րուն ա­կը, աղ­բիւ­րը սէ՛րն է՝ ան­մահ, մշտնջե­նա­ւոր ու ա­նայ­լայ­լե­լի՜ սէ­րը՝ Աս­տուած Ի՛նք…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սեպ­տեմ­բեր 15, 2015, Իս­թան­պուլ