ՔԱՆԱԿ ԵՒ ՈՐԱԿ

Ո­րե­ւէ ար­ժէք մը ի՞ն­չով կա­րե­լի է չա­փել՝ իր քա­նա­կու­թեամ­բը թէ՝ ո­րա­կո­վը։ Ի՞նչ կը խոր­հիք այս մա­սին սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ։ Ո­րե­ւէ գո­յու­թիւն, եւ կամ ո­րե­ւէ ի­րո­ղու­թիւն յարգ ստա­նա­լու հա­մար ո՞ր մէկը կա­րե­ւոր է. ա­նոր քա­նա՞­կը թէ՝ ո­րա­կը։ Ու­ղիղ եւ շի­տակ գնա­հա­տե­լու հա­մար ո­րե­ւէ իր կամ ի­րո­ղու­թիւն, կար­ծեմ անհ­րա­ժեշտ է ը­նել այս ընտ­րու­թիւ­նը, երբ շատ ան­գամ ա­նար­ժէք բան մը ար­ժէք կը ստա­նայ եւ ար­ժէ­քա­ւո­րը՝ կ՚ան­տե­սուի…։ Ա­նար­դա­րու­թիւն, ա­նի­րա­ւու­թիւն չէ՞ այս մէ­կը։

Կեան­քի զա­նա­զան փոր­ձու­թիւն­ներ եւ ցա­ւա­լի փոր­ձա­ռու­թիւն­ներ, յա­ճախ մտա­ծել տուած են մե­զի՝ անդ­րա­դառ­նալ այս հար­ցին եւ մտա­հո­գուիլ, քա­նի որ դէպ­քը ո՛չ միայն ան­հա­տա­կան հարց մըն է, այլ մա­նա­ւանդ ըն­կե­րա­յին ար­դա­րու­թեան խնդիր մըն է։

Ինչ­պէս վե­րը ը­սինք՝ չեմ գի­տեր, դուք, սի­րե­լի­ներ, ի՛նչ կը մտա­ծէք, ի՛նչ կ՚ը­սէք այս մա­սին։

Սի­րե­լի­նե՜ր, այս տրուպ գրի­չը միշտ կա­րե­ւո­րու­թիւն ըն­ծա­յած է ո­րա­կին։ Թե­րեւս սխա­լած, բայց գո­նէ ը­րած է իր նա­խընտ­րու­թիւ­նը այս մա­սին։ Ար­դա­րեւ, ըն­կե­րա­յին կեան­քի շատ մը ան­հանգս­տու­թիւն­ներ ար­ժէք տա­լու կամ ար­ժէք խնա­յե­լու ա­նար­դա­րու­թե­նէն չե՞ն ծա­գիր։ Ա­նի­րա­ւուած­ներ շա՜տ են այս հար­ցով։

Սա­պէս խոր­հինք պահ մը. սնտուկ մը լե­ցուն փտած խնձոր ու­նիք, ու­րիշ մըն ալ միայն մէկ հատ ա­ռողջ ու թարմ խնձոր ու­նի։ Ե­թէ հրամ­ցուի ձե­զի, ո՞ր մէ­կը կը նա­խընտ­րէք. սնտուկ մը լե­ցուն խնձո՞­րը, թէ մէկ հատ թարմ խնձո­րը։ Բա­նա­ւոր պի­տի ըլ­լար նա­խընտ­րել՝ մէկ հատ թարմ խնձո­րը։ Ան­շուշտ խոր­հող­ներ կրնայ ըլ­լալ, թէ սնտուկ մը փտած խնձո­րին մէջ կրնայ ըլ­լալ թարմ մնա­ցած խնձոր մը…։ Փտած­նե­րուն մէջ թարմ մնալ կա­րե­լի՞ է, սի­րե­լի­ներ։ Թե­րեւս հրա՜շք…։

Ու­րեմն ող­ջա­միտ մար­դը, բա­նա­ւոր կեր­պով, որ­ջա­խո­հու­թեամբ կը պա­տաս­խա­նէ՝ թէ պէտք է նա­խընտ­րել մէկ հատ խնձո­րը՝ որ թարմ է եւ ա­ռողջ։ Բայց ան եր­բեք չի գտնուիր փտած­նե­րուն մէջ, ե­թէ այդ­պէս կար­ծուի, հե­տե­ւան­քը յու­սա­խա­բու­թի՜ւն է…։ Ար­դա­րեւ, թարմ խնձո­րը օ­գուտ կը պատ­ճա­ռէ մար­դուս, իսկ միւ­սը՝ վնա՛ս։

Ու­րեմն հոս ստու­գա­նիշն է՝ օգ­տա­կա­րու­թեան եզ­րը եւ անվ­նա­սու­թիւ­նը։

Այս օ­րի­նա­կը կա­րե­լի է բազ­մաց­նել։ Ա­մէն ան­գամ նո՛յն եզ­րա­կա­ցու­թեան պի­տի յան­գի մարդ, ե­թէ բա­նա­կա­նու­թեամբ խոր­հի…։

Ար­դա­րեւ, այս ի­րո­ղու­թիւ­նը կա­րե­լի է պատ­կե­րաց­նել տնտե­սա­կան սկզբուն­քով մը. այն, որ սա­կա­ւա­թիւ է, քիչ է, ան ա­ւե­լի յար­գի՛ է։ Այս ուղ­ղու­թեամբ, ո­րե­ւէ բան ե­թէ հա­զուա­գիւտ է, քիչ կը գտնուի, ա­ւե­լի ար­ժէք կ՚ըն­ծա­յէ եւ ա­ւե­լի ըն­տիր է։

Այս սկզբուն­քէն մեկ­նե­լով, հար­ցում մը եւս հարց­նենք մենք մե­զի. բազ­մա­թիւ ըն­կեր­նե՞ր ա­ւե­լի օգ­տա­կար են, թէ քիչ, բայց բա­րե­կամ-ըն­կեր­ներ։ Ուս­տի կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը մե­զի ցոյց կու տայ, թէ ա­մէն ըն­կեր «բա­րե­կամ» չէ, ինչ­պէս ա­մէն ըն­տա­նի­քի ան­դամ «բա­րե­կամ» չի կրնար ըլ­լալ։

Մարդ­կա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բարձ­րա­գոյն ար­ժէքն է բա­րե­կա­մու­թիւ­նը։ Եւ ե­թէ բա­րե­կամ­ներ սա­կա­ւա­թիւ են, ու­րեմն ա­նոնք ըն­տիր են եւ ար­ժէք կ՚ըն­ծա­յեն, յար­գի են։ Ուս­տի «ըն­կեր» եւ «ըն­տա­նիք» նիւ­թա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն մը կը ներ­կա­յաց­նեն։ Մին «միա­սին ու­տող», միւսն ալ՝ «նոյն տա­նի­քին տակ ապ­րող»։ Բայց ե­թէ այդ միու­թեան ան­դամ­նե­րը ի­րա­րու կա­պող բա­րո­յա­կան հա­սա­րա­կաց ուժ մը գո­յու­թիւն չու­նի, այդ բո­լոր յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը մա­կե­րե­սա­յին եւ կար­ծե­ցեալ ան­դա­մակ­ցու­թիւն­ներ են։ Սի­րե­լի ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, կը կար­ծէ՞ք, թէ ա­մէն ըն­կեր, նոյ­նիսկ ըն­տա­նի­քի մը ան­դամ «բա­րե­կամ» է, եւ կամ ա­մէն միու­թեան ան­դամ ի­րա­րու նկատ­մամբ «բա­րե­կամ» է…։

Թե­րեւս պի­տի հա­կադ­րէք, պի­տի հա­կա­ռա­կիք եւ այս գրի­չը անբժշ­կե­լի յո­ռե­տես մը պի­տի ա­նուա­նէք, բայց ո՛չ մէկ ըն­կեր «ըն­կեր» է, ե­թէ «բա­րե­կամ» չէ՛, եւ ա­ւե­լին՝ ո՛չ մէկ ըն­տա­նի­քի ան­դամ, ա­րե­նա­կից, ի­րա­պէս ա­րե­նա­կան կապ ու­նե­նա­լու, այդ­պէս կոչուե­լու ար­ժա­նի է, ե­թէ «բա­րե­կամ» չէ՛, եւ ըլ­լայ գոր­ծի, ըլ­լայ ո­րե­ւէ գա­ղա­փա­րի մը շուրջ հա­ւա­քուած ան­հատ­ներ, ի­րա­պէս այդ միու­թեան ան­դամ են, երբ ի­րենց մի­ջեւ կայ «բա­րե­կա­մա­կան» ան­կեղծ կապ։ Մար­դիկ այս մա­սին միշտ զի­րար կը խա­բեն՝ բա­րե­կամ կ՚ե­րե­ւին, բայց թշնա­մի են ի­րա­րու։

Ի՞նչ է հիմ­նա­կան պատ­ճա­ռը այս ի­րո­ղու­թեան։

Պարզ է բա­ցատ­րել, քա­նի որ մար­դիկ ան­կեղծ չեն, ընդ­հան­րա­պէս չեն ե­րե­ւիր այն­պէս՝ ինչ­պէս որ են։

Բայց ին­չո՞ւ, քա­նի որ ա­նոնք ինք­նա­մոլ են, ինք­նա­կեդ­րոն եւ այդ պատ­ճա­ռով միշտ պրկուած ու կաշ­կան­դուած են նա­խան­ձի եւ ա­տե­լութ­եան զգա­ցում­նե­րով։ Ա­մէն մարդ «ե՛ս» կա­րե­ւոր եմ, կ՚ը­սէ, նոյ­նիսկ «միա՛յն ես», կ՚ը­սէ, եւ ու­րի­շին ար­ժէ­քը, ի­րա­ւուն­քը, զգա­ցում­նե­րը, մտա­ծում­նե­րը նկա­տի չ՚առ­ներ կամ կա­րե­ւո­րու­թիւն չ՚ըն­ծա­յեր ա­նոնց։ Եւ դժբախ­տա­բար, կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ցոյց կու տայ, թէ խա­ղա­ղու­թեան, սի­րոյ, մար­դա­սի­րու­թեան եւ ա­մէն ա­ռա­քի­նու­թեան «միու­թիւն» կար­ծուած Ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ ալ պա­րա­գան նո՛յնն է. նա­խանձ եւ ա­տե­լու­թիւն տի­րա­պե­տող զգա­ցում­ներ են հո՛ն ալ…։

Գի­տեմ, հա­կադ­րող­ներ պի­տի ըլ­լան մեր այս ան­կեղծ կար­ծի­քին։ Ա­նոնց կը յանձ­նա­րա­րեմ լա՛ւ ու­սում­նա­սի­րել Ե­կե­ղեց­ւոյ պատ­մու­թիւ­նը՝ հոն պի­տի գտնեն բազ­մա­թիւ փաս­տեր՝ ո­րոնք կ՚ա­պա­ցու­ցա­նեն ճշգրտու­թիւ­նը մեր հա­մեստ կար­ծի­քին։ Ան­շուշտ չեմ յանձ­նա­րարեր դի­տել ձեր շուրջը, ինչ­պէս յա­ճախ կ՚ը­նեմ, քա­նի որ հոն բազ­մա­թիւ ե­րե­ւոյթ­ներ յու­սա­խաբ պի­տի ը­նեն շա­տե­րը։ Ու­րեմն, շատ մի՛ դի­տէք ձեր շուր­ջը այս մա­սին՝ պատ­մու­թիւ­նը լա՛ւ ու­սում­նա­սի­րե­ցէք, կը բա­ւէ՛…։

Սի­րե­լի­նե՜ր, ան­կեղծ ըլ­լանք եւ մա­նա­ւանդ ա­մէն մէկս գիտ­նանք մեր չափն ու կշի­ռը եւ ըստ այնմ յար­գենք ա­մէն ի­րա­ւունք, ճանչ­նանք ար­ժէք, եւ ո՛չ մէ­կու իր ու­նե­ցա­ծէն ա­ւե­լի ար­ժէք չըն­ծա­յենք, ինչ­պէս չու­նե­ցած ար­ժէ­քով չփա­ռա­բա­նենք մէ­կը։ Յու­սա­խա­բու­թիւ­նը վա՛տ զգա­ցում մըն է…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարտ 24, 2015, Իս­թան­պուլ