ԲԱՄԲԱՍԱՆՔԻ ԱԽՏԸ

Կ՚ար­տօ­նէ՞ք սի­րե­լի բա­րե­կամ­ներ, որ ան­գամ մը եւս խորհր­դա­ծենք բամ­բա­սան­քի մա­սին։ Գի­տեմ, յա­ճախ խորհր­դակ­ցե­ցանք բամ­բա­սան­քի մա­սին, բայց ի՛նչ ը­նենք, որ ա­մէն օր մե­զի հետ է ան՝ որ­քան որ հե­ռու մնալ կը ջա­նանք ան­կէ, կար­ծես յա­մա­ռօ­րէն կը հե­տապն­դէ մեզ, վա­րա­կիչ, փո­խան­ցիկ հա­մա­ճա­րակ հի­ւան­դու­թեան մը պէս կը տա­րա­ծուի մեր շուր­ջը, ա­ւե­րիչ ազ­դե­ցու­թեա­նը տակ առ­նե­լով ամ­բողջ մեր կեան­քը։

Որ­մանք կա­րե­ւո­րու­թիւն իսկ չեն տար, բնա­կան կը սե­պեն բամ­բա­սան­քը, քա­նի որ ա­նոնք կա՛մ ան­տար­բեր են կեան­քի ար­ժէք­նե­րուն, մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան։ Ու­րիշ­ներ, թե­րեւս կ՚ա­խոր­ժին ու­նայ­նա­խօ­սու­թե­նէ, քա­նի որ ը­նե­լիք ու­րիշ գործ չու­նին՝ ի­րենց պա­րապ կեան­քը եւ պա­րապ միտ­քը կը լեց­նեն պա­րապ խօս­քե­րով։

Խե՜ղճ ու­նայ­նա­միտ­ներ, թշուա՜ռ շուա­րած­ներ. ա­նի­մաս­տու­թիւ­նը կը լեց­նէ ի­րենց ամ­բողջ կեան­քը։

Կեան­քի ընդ­հա­նուր փոր­ձա­ռու­թիւ­նը մե­զի ցոյց կու տայ, թէ՝ եր­կու խումբ անձ­նա­ւո­րու­թիւն կա՛յ. մին կա­ռա­վա­րե­լու շնորհ­քով օժ­տուած, միւ­սը՝ կա­ռա­վա­րուե­լու պա­հանջ­քը ու­նե­ցող­նե­րու խում­բը։ Կա­ռա­վա­րե­լու շնորհ­քը ու­նե­ցող­ներ քի՛չ են թի­ւով, իսկ կա­ռա­վա­րուե­լով ապ­րող­ներ բազ­մա­թի՛ւ։ Եւ կեան­քը, այս եր­կու խում­բին փո­խա­դարձ ազ­դե­ցու­թեան եւ հա­կազ­դե­ցու­թեան մի­ջեւ կ՚ըն­թա­նայ, կը կա­նո­նա­ւո­րուի։ Եւ մարդ­կա­յին տկա­րու­թիւն­ներ, թե­րու­թիւն­ներ, ան­կա­տա­րու­թիւն­ներ՝ այս եր­կու խում­բին ներ­դաշ­նա­կու­թեա­նը մէջ ըն­կե­րա­յին կեան­քը կը կազ­մեն։

Բայց կը գտնուին շատ հա­զուա­գիւտ մար­դիկ, ո­րոնց կա­րե­լի չէ՛ ը­սել՝ խումբ, այլ ա­ռանձ­նաշ­նոր­հեալ ազ­նիւ ան­ձեր, ո­րոնք ո՛չ կա­ռա­վա­րող, եւ ոչ ալ կա­ռա­վա­րուող խում­բին կը պատ­կա­նին։ Այս հա­զուա­գիւտ, ըն­տիր ան­ձե­րը բարձր գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նին՝ ի­րենք զի­րենք կա­ռա­վա­րե­լու։ Ու­րիշ­նե­րը կա­ռա­վա­րե­լու չեն ձգտիր, ու­րի­շի կող­մէ կա­ռա­վա­րուե­լու պա­հանջ­քը չեն զգար, քա­նի որ ա­նոնք գի­տեն, թէ ի՛նչ­պէս պէտք է վա­րուիլ՝ ժա­մա­նա­կին եւ տե­ղի՛ն։

Ան­շուշտ թիւ­րի­մա­ցու­թեան տե­ղի չտա­լու հա­մար պէտք է մատ­նան­շենք, թէ՝ ինք­զինք կա­ռա­վա­րե­լու շնոր­հը եր­բե՛ք ա­նիշ­խա­նու­թիւն չ՚են­թադ­րեր։ Ա­նոնք գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նին նաեւ ա­նիշ­խան կեանք չապ­րե­լու՝ կը հպա­տա­կին, կը հա­մա­կեր­պին, կը հնա­զան­դին ա­նոր՝ որ ճշմար­տու­թիւ­նը կը ներ­կա­յաց­նէ՝ ար­դար է եւ ու­ղի՛ղ։ Ա­նոնք գի­տե՛ն, թէ ո՛րն է ճիշ­դը, ո՛­րը՝ ար­դա­րը եւ ո՛­րը՝ շի­տա­կը, եւ գի­տեն նաեւ ի­րենց չա­փը, կշի­ռը, ի­րա­ւուն­քի եւ պար­տա­կա­նու­թեան սահ­մա­նը, եւ վեր­ջա­պէս գի­տեն ա­նոնց գոր­ծա­ծու­թեան տե­ղը եւ ժա­մա­նա՛­կը…։

Ինք­նա­գի­տակ­ցու­թեան եւ մտա­ւոր հա­սու­նու­թեան հե­տե­ւանք է ինք­զինք կա­ռա­վա­րե­լու շնոր­հը։

Հի­մա, թե­րեւս ո­մանք պի­տի հարց­նեն, թէ՝ այս նիւ­թը ի՞նչ կապ ու­նի բամ­բա­սան­քի հետ։

Այս նիւ­թը՝ ե­թէ ո՛չ ուղ­ղա­կի, հա­պա ա­նուղ­ղա­կի կեր­պով կապ ու­նի բամ­բա­սան­քի հետ։ Նախ սա ը­սենք, որ թե­րեւս կա­ռա­վա­րող­ներ եւ կա­ռա­վա­րուող­ներ աս­տի­ճան մը կ՚ազ­դուին բա­մա­բա­սան­քէ՝ կը սրտնե­ղին, կը տրտմին՝ եր­բեմն կը զայ­րա­նան եւ այս բո­լո­րը պատ­ճառ կ՚ըլ­լայ, որ ի­րենց կեան­քի ըն­թաց­քը փո­խեն, շուա­րին եւ կորսնց­նեն ի­րենց պա­ղա­րիւ­նու­թիւ­նը, սխալ գոր­ծեն, ա­նո­րո­շու­թեան մէջ տա­տա­նին, մէկ խօս­քով ազ­դուին բամ­բա­սան­քէն։

Բայց ինք­զինք կա­ռա­վա­րե­լու շնորհ­քով օժ­տուած մէ­կը՝ ինք­նավս­տա՛հ է, իսկ ինք­նավս­տահ մէ­կը եր­բեք չ՚ազ­դուիր ար­տա­քին ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րէ…։

Եւ բամ­բա­սանքն ալ չ՚ազ­դեր ի­րենց վրայ. որ­քան ալ բամ­բա­սուին, եր­բեք չեն փո­խ-ւիր, քա­նի որ եր­բեք չեն ազ­դուիր, չեն տա­րա­կու­սիր, չեն կաս­կա­ծիր ի­րենց նկա­րագ­րին մա­սին, քա­նի որ ա­նոնք հաս­տատ նկա­րագ­րի տէ՛ր են, եւ զօ­րա­ւոր նկա­րա­գիր­նե­րը դիւ­րին չէ՛ տկա­րաց­նել եւ վատ­թա­րաց­նել։

Բամ­բա­սան­քը՝ որ ար­դէն ու­նայ­նա­խօ­սու­թիւն է, չ՚ազ­դեր զօ­րա­ւոր նկա­րա­գի­րե­րու։ Բամ­բա­սո­ղը ի՛նք կը վնա­սուի, ժա­մա­նակ կը վատ­նէ, բայց բամ­բա­սան­քի ա­ռար­կայ զօ­րա­ւոր նկա­րագ­րի տէր մար­դը միա՛յն կը ծի­ծա­ղի բամ­բա­սո­ղին խեղ­ճու­թեան վրայ…։

Ար­դա­րեւ այն, որ կը բամ­բա­սէ՝ խե՜ղճ է, քա­նի որ իր ժա­մա­նա­կը կը վատ­նէ, չ՚օգտուիր ի­րեն տրուած ա­մե­նա­թան­կա­գին շնոր­հէն՝ ժա­մա­նա­կէն, ո­ղոր­մե­լի՜ թշուառ մըն է, քա­նի որ պա­րապ, ա­նօ­գուտ զբա­ղում­նե­րով կը լեց­նէ իր կեան­քը, երբ այն­քան օգ­տա­կար, բա­րո­յա­պէս շա­հա­ւոր գոր­ծե­րու փո­խա­րէն պա­րապ բա­նե­րով կ՚ան­ցը­նէ իր ժա­մա­նա­կը։ Բամ­բա­սո­ղը թէ՛ ինքն ի­րեն, եւ թէ իր շուր­ջին­նե­րուն ո՛չ մէկ օ­գուտ կ՚ա­պա­հո­վէ, այլ՝ վնա՛ս։

Բամ­բա­սող­ներ զգոյշ պէտք է ըլ­լան, քա­նի որ ի վեր­ջոյ ի­րենց ու­րիշ­նե­րու հա­մար պատ­րաս­տած սու­տե­րու, մե­ղադ­րանք­նե­րու ճա­հի­ճին՝ լճա­ցած ու նե­խած ջու­րե­րուն մէջ ի­րենք զի­րենք կը կորսնց­նեն։

Բամ­բա­սող­նե՛ր ե­թէ ան­գամ մը փոր­ձէին նպաս­տա­ւոր խոր­հիլ, ե­թէ կա­րե­նա­յին ի­րենց խոր­հա­ծը մա­ղե­լէ ետք խօ­սիլ, եւ ե­թէ քա­ջու­թիւ­նը, ա­րիու­թիւ­նը ու­նե­նա­յին՝ մէ­կու մը բա­ցա­կա­յու­թեան ի­րենց ը­սած­նե­րը ի­րենց հաս­ցէագ­րած ան­ձին ներ­կա­յու­թեան՝ ե­րես ե­րե­սի ը­սել… բայց ո՞ւր է ա­նոնց այդ քա­ջու­թիւ­նը, ա­րիու­թիւ­նը, որ կը պակ­սի դժբախ­տա­բար ի­րենց­մէ։ Նկա­րա­գի՞ր։ Ար­ժա­նա­պա­տուու­թի՞ւն։ Օ­տար ար­ժէք­ներ են բամ­բա­սող «վա­տեր»ու նեղմ­տու­թեան առ­ջեւ, ա­նոնց հա­մար ու­րի­շի մը ա­նար­գու­թիւ­նը յար­գե­լիու­թիւն է, ու­րի­շի մը վար­կա­բե­կու­թիւ­նը ազ­նուու­թիւն է ի­րենց հա­մար։ Բամ­բա­սող­նե­րը ի­րենց կեան­քը կը կեր­տեն ու­րիշ­նե­րու մա­հուան եւ ոչն­չաց­ման վրայ։ Բամ­բա­սող­ներ գի­շա­տիչ գա­զան­ներ են։

Ո՜ր­քան ա­նոյշ կը թուի բամ­բա­սան­քը կծու լե­զու­նե­րու, եւ ո՜ր­քան հեշտ ու ա­խոր­ժե­լի՝ քա­րա­ցած ան­գութ սիր­տե­րու։ Բամ­բա­սող­ներ՝ բար­դոյթ­նե­րու տիղ­մին մէջ տա­ռա­պող­ներ, վա­տու­թեան աղ­բա­նո­ցին մէջ ի­րենց սնուն­դը փնտռող ա­նո­ղորմ, չար հո­գի­ներ են։ Ու­րի­շի մը ան­կու­մը ի­րենց բարձ­րա­ցու­մը նկա­տող տմար­դեր են բամ­բա­սող­նե­րը։ Հե­րո­սի, քաջ մար­դու դի­մա­կով վախ­կոտ­ներ են ա­նոնք։ Անվս­տա­հե­լի, ան­կա­յուն եւ տկա՛ր նկա­րա­գի­րի տէր էակ­ներ են բամ­բա­սող­նե­րը։ Խա­ւա­րին մէջ ա­պա­գայ փնտռող­ներ են ա­նոնք։

Բամ­բա­սող­ներ, նա­խան­ձով կը սնա­նին։ Կը նա­խան­ձին եւ յե­տոյ կը սկսին բամ­բա­սել, կը բամ­բա­սեն՝ կը սկսին նա­խան­ձի՞ եւ այս ա­մուլ շրջա­նը կը շա­րու­նա­կէ մին­չեւ ի­րենց մա­հը։ Ան­շուշտ ա­մէն նա­խան­ձո՛տ բամ­բա­սող չէ, բայց ա­մէն բամ­բա­սող՝ նա­խան­ձո՛տ։ Կա­յէն իր Ա­բէլ եղ­բայ­րը սպան­նեց «նա­խանձ»ի պատ­ճա­ռով։ Ու­րեմն նա­խան­ձը սկզբնա­պատ­ճա՛ռն է՝ ա­տե­լու­թեան, բամ­բա­սան­քի եւ մին­չեւ իսկ ոճ­րա­գոր­ծու­թեան։ Ար­դա­րեւ «նա­խանձ»ը կ՚են­թադ­րէ՝ ինք­նա­կեդ­րոն ըլ­լալ, անձ­նա­սի­րու­թիւն, եւ կ՚ար­տա­յայ­տէ «միայն ինք ըլ­լալ», «միայն ի­րը ըլ­լալ» եւ «միայն իր ան­ձը ար­ժէք ներ­կա­յաց­նել»։ Ե­թէ միայն ի՛նք չէ, ե­թէ միայն ի՛­րը չէ, ե­թէ միայն ի՛ր ան­ձը ար­ժէք չի ներ­կա­յաց­ներ, ա­պա ու­րեմն ու­րի­շին, ու­րի­շի­նին, ու­րի­շին ար­ժէ­քին պէտք է նա­խան­ձիլ՝ վար­կա­բե­կել զայն, ո­րուն ա­մե­նէն կարճ ու դիւ­րին ճամ­բան է՝ բամ­բա­սա՛ն­քը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­լիս 23, 2015, Իս­թան­պուլ