ԱՆՁ ԻՆՔՆՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԱՆՈՒՆ - Ե -

«Ա­նուն»ին կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը իր ի­մաս­տին մէջն է, ա­նու­նը, ար­դա­րեւ, կը նոյ­նա­նայ «անձ»ին հետ եւ կը կազ­մէ «ինք­նու­թիւն» եւ այս կեր­պով ա­նու­նը ար­ժէք կը ստա­նայ։ Ան­հա­տը «ի՛նք» է իր կրած ա­նու­նով եւ ին­չո՞ւ չէ՝ իր ա­նուան ի­մաս­տո՛վ։

«Ա­նուն»ը երբ կը լսուի, կ՚ար­տա­սա­նուի՝ մար­դուս աչ­քին կը պատ­կե­րա­նայ «անձ»ը…

Ու­րեմն, շա­րու­նա­կենք ա­նուն­նե­րու ի­մաստ­նե­րը տես­նել՝ Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեա­նի, Ար­տա­շէս Տէր Խա­չա­տու­րեա­նի եւ André-Marie Gerard-ի բա­ռա­րան­նէն քա­ղուած տե­ղե­կու­թիւն­նե­րով։

Խա­ղա­ղու­թիւն= «Սու­քիաս» ա­նու­նէն՝ որ կը նշան­կէ՝ խա­ղաղ, հան­դարտ, խա­ղա­ղու­թիւն

Խա­մար­դաւ­լա= «լու­սին պե­տու­թեան». կա­րե­լի է հա­մե­մա­տել՝ «Գա­մառ-Քա­թի­պա» ծա­նօթ ա­նու­նին՝ որ յայտ­նի է թէ կազ­մուած է ե­րեք ա­նուն­նե­րու եւ ազ­գա­կան­նե­րու նա­խա­տա­ռե­րէն. Գէորգ Քա­նա­նեան, Մնա­ցա­կան Թի­մու­րեան եւ Ռա­ֆա­յէլ Պատ­կա­նեան, բայց ամ­բող­ջը այն­պէս հա­մա­րուած է, որ ստա­ցուած է «լուս­նա­յին քար­տու­ղար», մեծ բա­նաս­տեղծ­նե­րու տրուած յայտ­նի տիտ­ղո­սէն

Խա­յաթ= դեր­ձակ

Խան­դան= ու­րախ, ժպտե­րես, խնդա­ցող

Խան­սա­նամ= գե­ղեց­կու­թեան տի­պար, պատ­կեր

Խա­չա­նէս= «խաչ» բա­ռէն կազ­մուած ա­նուն, ինչ­պէս՝ «Յով­հան­նէս», «Վրթա­նէս», ե­ւայլն

Խա­չա­տուր= Խա­չին տուա­ծը, ինչ­պէս՝ «Ա­սա­տուր», «Տի­րա­տուր», ե­ւայլն

Խաչ­գունդ= խաչ­վա­ռի կամ խա­չա­լա­մի վրա­յի գուն­դը

Խա­չեղ­բայր= հա­յե­րէն ի­մաս­տով՝ «խա­չեղ­բայր»ը՝ պսա­կի ա­րա­րո­ղու­թեան ըն­թաց­քին, կնքա­հօր օգ­նա­կանն է

Խա­չե­նիկ= «խաչ» բա­ռէն՝ ինչ­պէս եւ «Վար­սե­նիկ», «Սա­թե­նիկ» ա­նուն­նե­րը

Խա­չեր= «խաչ» բա­ռին յոգ­նա­կին. նաեւ՝ «Խա­չե­րես» ա­նուան կրճա­տուած ձե­ւը

Խա­չէ­վարդ= խա­չով վարդ ի­մաս­տով

Խա­չիկ= «խաչ» բա­ռի նուա­զա­կա­նը՝ «Խա­չա­տուր» ա­նուան փա­ղաք­շա­կա­նը

Խաչ­ման= «Խաչ­մա­նուկ» ա­նուան կրճատ ձե­ւը

Խա­չում= խա­չե­լու­թիւն

Խար­տեաշ= սե­ւուկ, խար­տեաշ

Խդըր= մար­գա­րէի ա­նու­նէն, նաեւ որ­պէս մա­կա­նուն՝ «Խտրեան»

Խդրշահ= «Խդըր» մար­գա­րէի ա­նու­նէն՝ թա­գա­ւոր

Խե­լոք կամ Խե­լօք= ի­մաս­տուն. (Սո­ֆիա)

Խէ­րա­դին= կրօն­նե­րու օ­գու­տը, բա­րի­քը

Խէ­րան= զար­մա­ցած, հիա­ցած

Խէ­րի= բա­րե­գոր­ծա­կան

Խի­լայ= նուէր՝ հա­յե­րէն «խի­լայ» բա­ռը

Խի­կար= ի­մաս­տուն, խո­հեմ, բա­նի­մաց

Խնդիր= ա­ղա­չանք, խնդրանք, փա­փաք յայտ­նել

Խնդում= Խնդուն= ու­րախ, զուարթ, ժպտուն (յու­նա­րէն՝ «Ի­լա­րիոն»)

Խնդուշ= խնդալ, ու­րա­խա­նալ, ժպտիլ

Խնդրած= ուխ­տով խնդրուած, փա­փա­քուած

Խնկիկ= «խունկ» բա­ռի փա­ղաք­շա­կան ձե­ւը

Խնձոր= «խնձոր» բա­ռէն ի­գա­կան ա­նուն

Խո­նարհ= «խո­նարհ», հա­մեստ

Խոշ= ա­նոյշ, քաղցր

Խո­շեար= քաղցր, լաւ, սի­րե­լի, մտե­րիմ բա­րե­կամ

Խոստ­րիկ= խոս­տու­մ, կամ «ուխ­տա­կան զա­ւակ»

Խոս­րան= Խոս­րով= բա­րե­համ­բաւ, բա­րի ա­նուն. (հա­կա­ռակն է՝ հա­յե­րէն «դսրով»)

Խոս­րո­վի­դուխտ= Խոս­րո­վին աղ­ջի­կը, դուստ­րը

Խո­րէն= ա­րե­գակ, ա­րե­ւիկ

Խո­ցա­դեղ= վէր­քի դեղ

Խուանդ= տէր

Խուբ= լաւ, գե­ղե­ցիկ

Խու­բեար= սի­րե­լի բա­րե­կամ

Խու­բի­ջան= Խու­բի­ճան= լաւ հո­գի, բա­րի հո­գի

Խուբ­նի­գար= գե­ղե­ցիկ պատ­կեր, նկար

Խու­դա­բաշխ= աս­տուա­ծա­պար­գեւ, աս­տուա­ծա­նուէր

Խու­դա­դադ= Խու­դի­տադ= աս­տու­ծա­տուր

Խու­դա­դան= աս­տուա­ծա­ճա­նաչ, աս­տուա­ծա­ծան, աս­տուա­ծա­գէտ՝ Ատ­սուած ճանչ­ցող, գիտ­ցող

Խու­դա­դար= աս­տուա­ծա­կիր. նաեւ՝ Ի­սա­դար

Խու­թայ կամ Խու­թա= Սա­սուն

Խու­թան= հա­ւա­լուս. «pelikan», նաեւ՝ «ա­րա­գիլ» գաղ­թող թռչուն

Խունկ= «խունկ»՝ կնդ­րուկ՝ ա­նու­շա­հոտ եւ բու­րում­նա­ւէտ խէժ

Խուր­դիշ= ա­րե­գակ, լու­սա­ւոր, պայ­ծառ, փայ­լուն

Խրիմ= «Ղրիմ» թե­րակղ­զիի ա­նու­նէն՝ «Ղրի­մի իշ­խա­նուն­հի» ի­մաս­տով

Խրմըզ= որ­դան կար­միր

Ծա­ծուր= Աս­տուա­ծա­տուր ա­նուան կրճատ ձե­ւը. փո­խուե­լով՝ «Ծա­տուր»էն

Ծա­ղիկ= «ծա­ղիկ» բա­ռը՝ «Ֆլո­րա»

Ծաղ­կանց= ծա­ղիկ բա­ռի յոգ­նա­կի սե­ռա­կա­նը

Ծաղ­կի­նէ= «ծա­ղիկ» բա­ռէն ա­նուն. նման ա­նուն­ներ՝ Եւ­գի­նէ, Ար­մի­նէ, Ատ­րի­նէ, Քրիս­տի­նէ, Վեր­գի­նէ, ե­ւայլն

Ծամ= մազ, «Ծա­մոս­կի»ի կրճատ ձե­ւը

Ծա­մալ= դեղ

Ծա­միկ= «ծամ» ա­նուան փա­ղաք­շա­կան ձե­ւը

Ծա­մոս­կի= այն՝ ո­րուն մա­զե­րը ոս­կե­գոյն են. ոս­կե­հեր. կրճատ ձե­ւը՝ «Ծամ»

Ծեր= Ծե­րուն= ծե­րուկ ի­մաս­տով. նաեւ՝ Սի­մոն Ծե­րու­նիի ակ­նար­կու­թիւն

Ծե­րօն= «Ծե­րուն» ա­նուան տար­բեր ձե­ւը

Ծիա­ծան= հա­յե­րէն «ծիա­ծան» բա­ռէն

Ծի­ծառ­նիկ= ծի­ծառն՝ ծի­ծեռ­նակ բա­ռէն, փոքր թռչուն (=kırlangıç)

Ծո­վակ= ծո­վա­յին. (լա­տի­նե­րէն՝ «Marinus»)

Ծո­վիկ= Ծո­վի= «ծով» բա­ռէն

Ծո­վի­նար= «ծո­վի­նար» բա­ռէն՝ փայ­լակ

Ծո­ցիկ= «ծոց» բա­ռէն փա­ղաք­շա­կան ձեւ

Կա­կոս= Կի­րա­կոս ա­նուան կրճատ ձե­ւըs

Կայ­ծակ= փայ­լակ

Կա­նաչ= թար­մու­թիւն, կեն­դա­նու­թիւն, կեն­սու­նա­կու­թիւն. «կա­նաչ» բա­ռէն

Կա­պոյտ= «կա­պոյտ» բա­ռէն. ինչ­պէս՝ Սե­ւուկ

Կա­պու­տիկ= «կա­պոյտ»ի փա­ղաք­շա­կան ձե­ւը

Կա­տա= «Կա­տա­րի­նէ»ի կրճատ ձե­ւը. «Կա­տա­րի­նէ» եւ­րո­պա­կան ա­նուն է՝ «Catherine» կը նշա­նա­կէ՝ մա­քուր, թարգ­մա­նա­բար՝ «Մաք­րու­հի» ա­նու­նը

Կա­րա­պետ= ա­ռաջ­նորդ, ճամ­բայ բա­ցող

Կա­րէն= ի­րա­նա­կան՝ «Karen», լա­տի­նա­կան՝ «Carenes», ա­րա­բե­րէն՝ «Qaran»

Կա­րի­նէ= «Գա­յիա­նէ» ա­նու­նէն հնչու­մով ձե­ւա­փո­խու­թեամբ կազ­մուած ա­նուն. «Կա­րին» քա­ղա­քի ա­նու­նին հետ պա­տա­հա­կան նմա­նու­թեամբ (Հրա­չեայ Ա­ճա­ռեան)

Կարճ= «կարճ» բա­ռը, փա­ղաք­շա­կա­նը՝ «Կար­ճիկ»

Կար­պիաս= «Պո­ղի­կար­պոս» ա­նուան կրճա­տուած ձե­ւը, կը գոր­ծա­ծուի որ­պէս «Կար­պիս», որ փա­ղաք­շա­կան ձեւն է «Կա­րա­պետ» ա­նուան

Կա­քաւ= «կա­քաւ» թռչու­նը, կը գոր­ծա­ծուի թէ՛ ա­րա­կան, թէ՛ ի­գա­կան ա­նուն

Կե­կել= գե­ղեց­կու­հի. (ֆրան­սե­րէն՝ «Cécile»)

Կեն­սա­բեր= կեանք բե­րող

Կե­չե­ղակ= «կա­չա­ղակ» թռչու­նը. «saksağan»

Կե­ռան= «տի­րու­հի Ան­նա» (յու­նա­րէն ձե­ւէն)

Կե­ռաս= կե­ռաս պտու­ղը

Կեռ­սակ= «Կիռ Սա­հակ»ի կրճատ ձե­ւը

Կե­ցուն= մնա­ցա­կան, եր­կայ­նա­կեաց

Կթուն= նու­շի, ըն­կոյ­զի, ե­ւայլն մի­ջու­կը՝ որ կո­րի­զին մէջ ծած­կուած է

Կիպ­րիա­նոս= բուն կիպ­րա­ցի. (լա­տի­նե­րէն՝ «Cyprianus», ֆրան­սե­րէն՝ «Cyprien»)

Կի­րա= տի­րու­հի

Կի­րա­կէ= տէ­րու­նա­կան. «տի­րու­հի» ի­մաս­տով

Կի­րա­կոս= տէ­րու­նի՝ տէ­րու­նա­կան, Տի­րոջ պատ­կա­նող

Կիւ­րեղ= տի­րուկ՝ որ­պէս գգուա­կան ձե­ւը «տէր» բա­ռին. (լա­տի­նե­րէն՝ «Cyrillus», ֆրան­սե­րէն՝ «Cyrille», անգ­լե­րէն՝ «Cyril»)

Կլէո­պատ­րա= փառք, հռչակ, հօ­րը փառ­քը

Կղաւ­դիոս= «կաղ» բա­ռէն. (լա­տի­նե­րէն՝ «Claudianus», «Claudia»)

Կղե­մէս= հեզ, հան­դարտ, ո­ղոր­մած, քաղցր. «Clemens», «Clément», «Clem»

Կոզ­մաս= կարգ կա­նոն, զարդ. «Cosmus», «Côme», «Cosme», «Cosmo»

Կո­կոն= հա­յե­րէն՝ «կո­կոն» բա­ռը

Կո­մի­տաս= եր­կար մա­զե­րով, մա­զոտ, զի­նուոր, կրճատ ձե­ւը՝ «Կո­միկ»

Կոմս= իշ­խան, կոմս

Կոյս= «կոյս» բա­ռը (հա­յե­րէն բառ)

Կո­պեռ­նիկ= լե­հա­ցի աստ­ղա­բաշ­խի՝ Նի­կո­լա «Copernic»ի ազ­գա­նու­նը, որ գոր­ծա­ծուած է որ­պէս ա­նուն

Կոռ­նակ= բո­րե­նիի փոքր ձագ. «sırtlan» նաեւ՝ կո­րիւն բա­ռի գգուա­կան ձե­ւը

Կոս­տան­դին= Կո­սի= դի­մաց­կուն, ա­մուր, հաս­տա­տուն, տե­ւա­կան. «Constantinus». կրճատ ձեւն է՝ «Կոս­տիկ»

Կով­կաս= Կով­կաս լեռ­նե­րու ա­նու­նէն

Կո­րիւն= ա­ռիւ­ծի ձագ, հա­մա­զօր ա­նուն­ներ՝ Լե­ւոն, Ղե­ւոնդ, «Ա­սադ», «Հայ­դար», «Աս­լան»

Կոր­կո­տակ= ջար­դուած, թե­փա­հա­նուած ցո­րեն՝ գոր­ծա­ծուած է որ­պէս ա­նուն

Կորն­կան= ա­ռուոյ­տի (yonca) նման խո­տի տե­սակ մը

Կու­գոր= «Գրի­գոր» ա­նուան ժո­ղովր­դա­կան ձե­ւը

Կու­զի= գառ­նուկ

Կուի­րի­նոս= սլաք, նետ. «Quirinus»

Կու­լաֆ­չա= կար­միր գոյ­նով ծա­ղիկ մը

Կուրտ= ներ­քի­նի

Կտրիճ= «կտրիճ» բա­ռը՝ «քաջ»։

 ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

­Նո­յեմ­բեր 19, 2016, Իս­թան­պուլ