ՄԵԾ ՊԱՀՔԻ ՔԱՌԱՍՈՒՆ ՕՐԵՐ

Ճշմա­րիտ պա­հե­ցո­ղու­թեան մա­սին Յի­սուս կ՚ը­սէ.

«Երբ ծոմ կը պա­հէք, տրտու­մե­րես մի՛ ըլ­լաք կեղ­ծա­ւոր­նե­րուն նման, ո­րոնք ի­րենց ե­րե­սը կը կա­խեն, որ­պէս­զի մար­դոց ցոյց տան թէ ծոմ կը պա­հեն։ Վստահ ե­ղէ՛ք, միայն ա­սի­կա է ա­նոնց վար­ձատ­րու­թիւ­նը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, երբ դուն ծոմ կը պա­հես, օ­ծէ՛ գլուխդ եւ լուա՛ ե­րեսդ որ­պէս­զի մար­դիկ չտես­նեն թէ ծոմ կը պա­հես, այլ՝ միայն Հայ­րը, որ ան­տե­սա­նե­լի է, եւ Հայրդ, որ կը տես­նէ կա­տա­րածդ, քեզ պի­տի վար­ձատ­րէ յայտ­նա­պէս» (ՄԱՏԹ. Զ 16-18)։­

Ա­հա­ւա­սիկ կը դի­մա­ւո­րենք դար­ձեալ քա­ռա­սուն օ­րե­րու պա­հե­ցո­ղու­թեան շրջան մը՝ Մեծ պահ­քի շրջա­նը։ Պահ­քը ինք­նին ա­ռա­քի­նու­թիւն մը չէ՛ եւ ո՛չ իսկ վարձք։ Պահ­քի ար­ժա­նի­քը՝ խո­րա­պէս կա­պուած Ե­կե­ղե­ցիի հետ՝ ա­ղօթ­քի ջերմ զօ­րու­թեան ըմբռնումն է, ինչ­պէս՝ պահ մը կամ շրջան մը, սթա­փու­մի, արթն­նա­լու, զգաս­տա­նա­լու եւ անդ­րա­դառ­նա­լու ան­ցեա­լի մո­լո­րու­թիւն­նե­րուն, սխա­լանք­նե­րուն եւ յստակ նա­յուած­քով, ար­թուն աչ­քով տես­նել բա­րին, գե­ղե­ցի­կը եւ ճշմա­րի­տը՝ որ է բա­րիի, սի­րոյ, ար­դա­րու­թե­ան եւ ի­մաս­տու­թեան Աս­տուա­ծը՝ Ա­րա­րի­չը եւ Նա­խախ­նա­մը ամ­բողջ տիե­զեր­քի։

Այս ի­մաս­տով, ձե­ւա­պաշ­տու­թիւ­նը, նա­խա­պա­շա­րում­նե­րը, ցու­ցա­մո­լու­թիւ­նը կը նուա­զեց­նեն պահ­քին ար­ժէ­քը։

Ար­դա­րեւ, մարդ էա­կը ե­րեք յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ, ե­րեք ե­րես­ներ ու­նի. մին՝ դէ­պի վեր՝ իր Ա­րար­չին հետ, Աս­տու­ծոյ հետ կը յա­րա­բե­րուի ա­ղօթ­քի մի­ջո­ցով, երկ­րորդ՝ իր նման­նե­րուն հետ յա­րա­բե­րու­թիւն կը մշա­կէ. ո­ղոր­մու­թեան, սի­րոյ մի­ջոց­նե­րով եւ վեր­ջա­պէս ինքն ի­րեն հետ, իր Ե­սին հետ կը յա­րա­բե­րուի, ինք­նա­ճա­նա­չու­թեան մի­ջո­ցով, ո­րուն գոր­ծիքն է պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը կամ ծո­մա­պա­հու­թիւ­նը։

Ուս­տի պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը չա­փա­ւո­րու­թեան, պար­զու­թեան, կշի­ռի հարց մըն է՝ մար­դուն ինքն ի՛ր էու­թեան անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռի՛թ մը։

Մարդ իր ամ­բողջ կեան­քին մէջ հե­տաքրք­րու­թեամբ կը հե­տե­ւի իր շուր­ջին­նե­րուն ա­մէն ա­րար­քին, իր շուր­ջը պա­տա­հած ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րուն, ան­ձե­րուն, բայց շատ քիչ կ՚անդ­րա­դառ­նայ իր նե­րաշ­խար­հին, իր էու­թեան, միշտ կը խու­սա­փի ինք­նաքն­նու­թիւն կա­տա­րե­լէ։ Մարդ իր շուր­ջը եւ շուր­ջին­նե­րը շատ ա­ւե­լի լաւ կը ճանչ­նայ, քան ինք­զինք։

Մինչ­դեռ ինք­զինք չճանչ­ցո­ղը իր շուր­ջը չի՛ հասկ­նար, հասկ­նալ կը ձե­ւաց­նէ, ինք­նա­խա­բէու­թեամբ իր շուր­ջին­նե­րը կը կար­ծէ թէ ճանչ­ցած է։

Ա­հա­ւա­սիկ, պահ­քը, պահ­քի շրջա­նը, մարդս կ՚անդ­րա­դարձ­նէ իր նե­րաշ­խար­հին, ա­ռիթ կ՚ըն­ծա­յէ ինք­նաքն­նու­թեան, ներ­քին հա­շուեքն­նու­թիւն մը կա­տա­րե­լու եւ զգաս­տա­նա­լու՝ նո­րո­գուե­լու, սրբագ­րուե­լո՛ւ։

Եւ մարդ պա­հանջ­քը կը զգայ այդ նո­րո­գու­թեան, մա­նա­ւանդ հո­գե­պէս, քա­նի որ մարմ­նա­կան տկա­րու­թիւն­նե­րու հա­մար յա­ճախ կը դի­մէ բժիշ­կին՝ դար­մա­նու­մի կ՚են­թար­կուի, կը նո­րո­գուի, բայց հո­գիին հա­մար չ՚ը­ներ նոյն բա­նը եւ ընդ­հան­րա­պէս ո՛­չինչ կ՚ը­նէ։ Բայց հո­գին ալ դար­մա­նուե­լու, բժշկուե­լու եւ նո­րո­գուե­լու պա­հանջ­քը ու­նի եւ մարդ միայն մար­մին չէ, այլ հո­գի եւ միտք նաեւ։ Ու­րեմն մարմ­նի չափ հոգ տա­նե­լու, խնա­մե­լու է հո­գին եւ միտ­քը նաեւ։ Մարդ ա­ռողջ է երբ ո՛չ միայն մար­մի­նը, այլ նաեւ հո­գին եւ միտքն ալ անվ­նաս է եւ ա­ռո՛ղջ։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ Մեծ պահ­քի շրջա­նը՝ հո­գիին եւ մտքին անդ­րա­դառ­նա­լու, տկա­րու­թիւն­նե­րը զօ­րաց­նե­լու, հո­գե­պէս եւ մտա­պէս նո­րո­գուե­լու, բժշկուե­լու եւ դար­մա­նուե­լու ա­ռի՛թ մըն է։

Մարդ էա­կը իր ա­րար­չու­թեամբ ու­նի կա­տա­րեալ ըլ­լա­լու, կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու կո­չու­մը։

Այս կո­չու­մին հա­մա­ձայն, մարդ, իր ամ­բողջ կեան­քին ըն­թաց­քին կը ձգտի հաս­նիլ բա­րո­յա­կան բա­րիին, ճշմար­տու­թեան՝ որ կ՚ի­մաս­տա­ւո­րուի եր­ջա­նիկ ըլ­լա­լու վի­ճա­կով։ Այ­սինքն՝ բա­րիին եւ ճշմա­րի­տին հա­սած մէ­կը «եր­ջա­նի՛կ» է, էա­պէս ի­րա­կա­նա­ցու­ցած է իր կո­չու­մին պա­հանջ­քը։

Ու­րեմն «եր­ջա­նիկ» ըլ­լա­լու հա­մար պայ­ման է ինք­զինք ճանչ­նալ, ներ­հա­յե­ցո­ղու­թեամբ ծա­նօ­թա­նալ իր «Ես»ին հետ եւ ըստ այնմ վա­րուիլ։

Ը­սինք, որ մարդ իր ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին կը ձգտի բա­րո­յա­կան բա­րիին հաս­նե­լու։ Աս­տուած բա­րո­յա­կան բա­րին է։ Եւ մար­դուն մէջ յայտ­նուող բա­րո­յա­կան ձգտու­մը աս­տուա­ծա­յին պատ­գամ­նե­րու կեն­սա­գործ­ման հաս­նիլն է։ Ար­դա­րեւ, կեան­քի մէջ ո­րե­ւէ ար­ժէք, ո­րե­ւէ զօ­րու­թիւն՝ «ար­ժէք» է կամ «զօ­րու­թիւն», երբ ան կը գոր­ծադ­րուի, կեան­քի կը վե­րա­ծուի։ Ուս­տի Աս­տու­ծոյ հաս­տա­տած ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ընդ­հա­նուր ծրագ­րին հա­մա­ձայն, որ տե­ւա­կան բա­րե­փոխ­ման մէջ է, հիմ­նուած ու սահ­մա­նուած «կեանք»ը, մարդ էա­կին հա­մար կ՚ըն­թա­նայ ան­կա­տա­րէն դէ­պի կա­տա­րեա­լը, երկ­րա­յի­նէն՝ դէ­պի երկ­նա­յի­նը։

Ա­հա­ւա­սիկ, այս ճշմար­տու­թեան մէջ պէտք է փնտռել եւ գտնել Մեծ պահ­քի խոր­հուր­դին բա­ցա­յայ­տու­թիւ­նը եւ իս­կա­կա՛ն ի­մաս­տը։ Այս խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը կը ստեղ­ծեն մար­դուս մէջ յա­ռա­ջի­կայ քա­ռա­սուն օ­րե­րուն, Մեծ պահ­քի շրջա­նի հան­դէպ հե­տաքրք­րու­թիւն մը՝ որ կ՚ո­գե­ւո­րէ, կ՚արթնց­նէ հո­գե­պէս ըն­դար­մա­ցած, թմրած մար­դը։ Մարդ հո­գե­պէս կը թմրի երբ աշ­խար­հա­յին եւ ֆի­զի­քա­կան զա­նա­զան զբա­ղում­նե­րով, հո­գե­րով եւ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րով կը տա­րուի եւ կ՚ան­տե­սէ հո­գե­ւոր կեան­քը՝ նե­րաշ­խա՛ր­հը։

Այս ի­մաս­տով, Մեծ պահ­քի բազ­մա­ծին եւ հո­գե­պէս ար­գա­սա­ւո­րե­լու ըն­դու­նակ շրջա­նը կը ներշն­չէ խան­դա­վառ մթնո­լորտ մը թմրած հո­գի­նե­րու եւ ա­ռիթ կ՚ըլ­լայ ա­նոնց որ արթն­նան պա՛հ մը՝ հան­դարտ խղճով, մա­քուր սրտով, խա­ղա­ղու­թեան մէջ, ան­մեղ աչ­քով նա­յին ինք ի­րենց, կեան­քին եւ ամ­բողջ տիե­զեր­քի Ստեղ­ծի­չին՝ որ ա­մէն բա­նի նա­խա­պատ­ճառն է եւ սկիզ­բը։

Ուս­տի պահ­քը, ընդ­հա­նուր ա­ռու­մով, ինչ­պէս ը­սինք, ա­ռա­քի­նու­թիւն մը պէտք չէ՛ հա­մա­րուի։

Պահ­քը մար­դուս հա­մար այն է՝ ի՛նչ որ պէտք է կա­տա­րուի, պէտք է ապ­րուի, կեան­քը փրկե­լու, կեան­քը պա­հե­լու եւ տե­ւա­կա­նաց­նե­լու, վեր­ջա­պէս կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու հա­մար, ո­րուն կո­չուած է մարդ եւ պա­տաս­խա­նա­տո՛ւ է ա­նոր ի­րա­կա­նաց­ման։ Եւ այս բո­լո­րը կա­րե­լի կ՚ըլ­լայ երբ կը կա­տա­րուի ան­կեղ­ծու­թեամբ եւ հե­զու­թեամբ։ Ուս­տի պահ­քը, մար­դուս կ՚անդ­րա­դարձ­նէ ան­կեղ­ծու­թեան, հե­զու­թեան, խո­նար­հու­թեան հա­ւա­տար­մու­թեան, ժուժ­կա­լու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը։

Պահ­քը երբ գոր­ծա­ծուի որ­պէս սնա­պաշ­տու­թեան, ձե­ւա­պաշ­տու­թեան մի­ջոց փո­խա­նակ բա­րե­պաշ­տու­թեան, եր­բեք չի՛ հաս­նիր իր նպա­տա­կին։

Մարդ չի՛ կրնար թէ՛ հեզ ու խո­նարհ ըլ­լալ եւ թէ՛ մե­ծա­միտ ու ինք­նա­հա­ւան, ու­րեմն ան պէտք է ան­կեղծ ըլ­լայ՝ ի՛նչ որ է ար­տա­քի­նը, նոյ­նը ըլ­լայ ներ­քի­նը։ Այս պատ­ճա­ռով, մար­դոց ծո­մա­պահ ե­րե­ւի­լը չէ՛ կա­րե­ւո­րը, այլ մար­դոց­մէ ծած­կել ծոմ պա­հած ըլ­լա­լը՝ ան­կեղծ եւ հաս­տա­տա­կա՛մ։

Պահ­քը ո՛չ թէ ու­րիշ­նե­րու հա­մար, այլ պա­հե­ցո­ղու­թիւն ը­նո­ղին, ա­նոր ներ­քին աշ­խար­հին հա­մար է։ Ու­րիշ­նե­րը չի հե­տաքրք­րեր պահ­քը, այլ միա՛յն այն՝ որ պա­հե­ցո­ղու­թիւն կ՚ը­նէ, ի­րեն հա­մար։ Այս ի­մաս­տով պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը «բեռ» մը, պար­տա­ւո­րու­թիւն մը հա­մա­րել սխա՛լ է եւ խա­բէա­կան, այլ ա­նի­կա պէտք է ըն­դու­նուի «պա­հանջք» մը, քա­նի որ հո­գիին հա­մար ի­րա­պէ՛ս պա­հանջք մըն է, անհ­րա­ժեշ­տու­թի՛ւն մը մա­նա­ւանդ։

Երբ մար­մի­նը ու­տե­լի­քով, նիւ­թա­կան սնուն­դով կա­րե­լի է գո­յա­պահ­պա­նել եւ հո­գալ, հո­գին ալ ընդ­հա­կա­ռա­կը նիւ­թա­կան սնուն­դէ, աշ­խար­հա­յին զբա­ղում­նե­րէ եւ հա­ճոյ­քէ, գո­նէ ժա­մա­նակ մը հե­ռու մնա­լով, ինք­զինք ա­նոնց­մէ «պա­հել»ով կա­րե­լի է սնու­ցա­նել, նո­րո­գել եւ խնա­մել։ Եւ ե­թէ նիւ­թա­կան մարմ­նին սնուն­դը նիւ­թա­կան է, ան­նիւ­թա­կան հո­գիին սնունդն ալ ան­նիւ­թա­կան ար­ժէք­ներ ըլ­լա­լու է՝ նիւ­թա­կա­նէն պա­հե­լո՛վ ինք­զինք։

Քրիս­տո­նէա­կան վար­դա­պե­տու­թիւ­նը կ՚ու­սու­ցա­նէ, թէ պա­հե­ցո­ղու­թիւ­նը ու­րա­խու­թի՜ւն մըն է, մա­նա­ւանդ նուի­րա­կան եւ սրբա­զան ու­րա­խու­թի՛ւն մը։

Ու­րեմն Մեծ պահ­քի խոր­հուր­դը, մար­դուս անդ­րա­դար­ձումն է հո­գե­կա­նին, նե­րաշ­խար­հին, ո­րոնք կ՚ան­տե­սուին ընդ­հան­րա­պէս։ Պահ­քի օ­րե­րուն գո­նէ պէտք է աշ­խա­տիլ ֆի­զի­քա­կան մար­մի­նը, կա­րե­լի ե­ղած չա­փով հե­ռո՛ւ պա­հել աշ­խար­հա­յին վա­յելք­նե­րէ, հա­ճոյք­նե­րէ, ո­րոնց մէջ բնա­կա­նա­բար ա­ռաջ­նա­կարգ տե­ղը կը գրա­ւէ ու­տե­լի­քը։

Եւ երբ հե­ռու կը պա­հուի «աշ­խար­հա­յին»ը, ա­նոր փո­խա­րէն պէտք է դրուի «երկ­նա­յին»ը կամ հո­գե­ւո­րը՝ որ­պէս­զի սնա­նի նաեւ հո­գին եւ միտ­քը, քա­նի որ մարդ իր էու­թեամբ մար­մին է ե՛ւ հո­գի ե՛ւ միտք եւ միա՛յն այս ե­րե­քին կա­տա­րե­լու­թեամբ կրնայ ան զօ­րա­նալ, լրա­նալ, ամ­բող­ջա­նալ եւ եր­ջա­նիկ ըլ­լալ, ո­րուն կո­չուա՛ծ է իր ա­րար­չու­թեան ա­ռա­ջին պա­հէն իսկ…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Փետ­րուար 23, 2017, Իս­թան­պուլ