ՀՈԳԵՒՈՐ ՆԵՐԱՆՁՆԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔ

Հո­գե­ւոր նե­րանձ­նա­կան կեան­քը անհ­րա­ժե՛շտ է ա­ղօթ­քի հա­մար։ Ար­դա­րեւ ա­ղօթ­քը սուրբ հայ­րե­րու կող­մէ հա­մա­րուած եւ ըն­դու­նուած է «հո­գե­ւոր նե­րանձ­նա­կան կեանք»ի ա­ռանցք։ Մարդ­կա­յին կեան­քի մէջ՝ ա­մէն մէկ ճգնու­թիւն, ա­մէն մէկ ա­ռա­քի­նու­թիւն ու­նի վերջ­նա­կան նպա­տակ մը՝ որ է Աս­տու­ծոյ հետ հա­ղոր­դակ­ցու­թեան հաս­տա­տու­մը, Աս­տու­ծոյ հետ միա­ւո­րու­մը. իսկ ա­ղօթ­քը ուղ­ղա­կի՛ հո­գիի անձ­նա­կան հան­դի­պումն է Աս­տու­ծոյ հետ։ Ուս­տի Սուրբ Գրի­գոր Նա­րե­կա­ցի կ՚ը­սէ, թէ՝ «Ա­ղօթ­քը ա­ւե­լի մեր­ձա­ւոր եւ հա­րա­զատ է Աս­տու­ծոյ, քան ու­րիշ ո­րե­ւէ ա­ռա­քի­նու­թիւն, քա­նի որ բո­լոր միւս ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րը որ­պէս պատ­րաս­տու­թիւն եւ հան­դեր­ձանք են Աս­տու­ծոյ մօտ մուտք կա­րե­նալ գոր­ծե­լու հա­մար։ Իսկ ա­ղօթ­քը՝ Աս­տու­ծոյ հետ դէմ-յան­դի­ման խօ­սակ­ցու­թի՛ւն է»։­

Ա­հա­ւա­սիկ, ա՛յս պատ­ճա­ռով, ա­ղօթ­քը ե­ղած է ճգնա­ւո­րա­կան-վա­նա­կան եւ նե­րանձ­նա­կան կեան­քի ա­մե­նա­յատ­կան­շա­կան գոր­ծօ­նը։

Սուրբ հայ­րե­րը, ա­ղօթ­քը ա­նուա­նած են՝ «հո­գիի շունչ»։­

Ե­թէ կեն­դա­նի մարմ­նի մէջ «շունչ» կայ, այն ա­տեն է որ մար­մի­նը «կեն­դա­նի» է եւ կ՚ապ­րի, ա­պա ե­թէ կը դադ­րի շուն­չը՝ կը դադ­րի նաեւ «կեն­դա­նու­թիւն»ը մարմ­նին եւ կը դադ­րի «կեանք»ը։ Այս­պէս է նաեւ հո­գին. ե­թէ կա՛յ ա­ղօթք, հո­գին կ՚ապ­րի. ե­թէ չկայ ա­ղօթք՝ ա­պա ու­րեմն «հո­գին մե­ռա՛ծ է», կամ չկա՛յ։

Ըստ իր ար­տա­քին ե­րե­ւոյ­թին՝ ա­ղօթ­քը կ՚ըլ­լայ եր­կու տե­սակ. «ընդ­հան­րա­կան» կամ «հա­սա­րա­կա­կան» եւ «ա­ռանձ­նա­կան» կամ «ան­հա­տա­կան»։­

Ընդ­հան­րա­կան ա­ղօթ­քը, որ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթքն է կամ ժա­մեր­գու­թիւն­նե­րու մաս­նակ­ցի­լը վան­քե­րու մէջ կա­րե­ւոր նշա­նա­կու­թիւն ու­նե­ցած է, քա­նի որ ըստ Քրիս­տո­սի խօս­քին. «Ուր եր­կու կամ ե­րեք հո­գի հա­ւա­քուած են Իմ ա­նու­նովս. Ես ա՛յն­տեղ եմ՝ ա­նոնց մէ՛ջ» (ՄԱՏԹ. ԺԸ 20)։ Այս­պէս կը վկա­յէ Մատ­թէոս Ա­ւե­տա­րա­նիչ։ Եւ սա­կայն ինչ­պէս մար­մի­նը ա­ռանց հո­գիի մե­ռած է, ա՛յն­պէս ալ ընդ­հան­րա­կան կամ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը մե­ռա՛ծ է ա­ռանց ա­ռանձ­նա­կան կամ ան­հա­տա­կան ա­ղօթ­քի։

Այ­նուա­մե­նայ­նիւ, ա­ռանձ­նա­կան-ան­հա­տակ ա­ղօթ­քը պէտք չէ՛ պատ­ճառ հան­դի­սա­նայ՝ ար­հա­մար­հե­լու ընդ­հան­րա­կան-հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քը։

Ուս­տի ո­մանք կ՚ը­սեն. «Ես տան մէջ կ՚ա­ղօ­թեմ, ի՞նչ պէտք ու­նիմ եր­թալ ե­կե­ղե­ցի եւ մաս­նակ­ցիլ հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քի…»։­

Ա­նոնք, նախ չեն մտա­ծեր Քրիս­տո­սի խօս­քին մա­սին, թէ՝ Ինք հա­ւա­քուած­նե­րու մէջ է եւ միա­տեղ, ա­պա ու­րեմն չ՚ար­ժե՞ր ա­ղօթ­քի ժա­մա­նակ վա­յե­լել Քրիս­տո­սի ներ­կա­յու­թիւ­նը եւ ապ­րիլ զԱյն։

Յե­տոյ, ան­հա­տա­կան ու­ժէն, զօ­րու­թե­նէն շատ ա­ւե­լին է՝ հա­սա­րա­կաց-հա­ւա­քա­կան ուժն ու կա­րո­ղու­թիւ­նը։ Այ­լա­պէս հա­ւա­քա­կան ա­ղօթքն ալ կը ստեղ­ծէ «հա­սա­րա­կաց զօ­րու­թիւն» մը՝ որ ա­ւե­լի եւս կը զօ­րաց­նէ ա­ղօթ­քին ազ­դե­ցու­թիւ­նը։

Ու­րեմն կա­րե­ւոր պէտք է նկա­տել ա­ռանձ­նա­կան ա­ղօթ­քը, բայց եր­բեք չան­տե­սել հա­ւա­քա­կան ա­ղօթ­քին զօ­րու­թիւ­նը եւ կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը։

Ա­ղօթ­քը՝ ա­ռանձ­նա­կան կամ հա­ւա­քա­կան, կը պա­հան­ջէ լո՛ւրջ ու բծախն­դիր «նա­խա­պատ­րաս­տու­թիւն». այ­լա­պէս այն կ՚ըլ­լայ անլ­սե­լի, ա­նըն­դու­նե­լի, իսկ ա­ղօթ­քը «դա­տա­պար­տու­թեան» տակ կը յայտ­նուի։ Ա­ղօ­թո­ղէն նախ եւ ա­ռաջ կը պա­հան­ջուի ան­յի­շա­չա­րու­թիւն եւ նե­րո­ղամ­տու­թիւն թէ՛ մեր­ձա­ւոր­նե­րու, թէ՛ թշնա­մի­նե­րու նկատ­մամբ։

Սուրբ Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի, ա­ղօթ­քի մա­սին կ՚ը­սէ.

«Ա­նոնք որ տրտմու­թիւն եւ ո­խա­կա­լու­թիւն կը կու­տա­կեն ի­րենց հո­գիին մէջ եւ կը կար­ծեն, թէ կ՚ա­ղօ­թեն, կը նմա­նին ա­նոնց՝ որ ջուր կը չա­փեն եւ ծակ կա­րա­սի մէջ կը լեց­նեն»։­

Անխ­ռով, ներ­քին խա­ղա­ղու­թեան մէջ՝ ար­դիւ­նա­բեր ա­ղօ­թե­լու հա­մար պէ՛տք է հե­ռա­նալ մա­նա­ւա՛նդ ո­խա­կա­լու­թե­նէ, որ «կը տխրեց­նէ մտա­ւոր հո­գին եւ կը խա­ւա­րեց­նէ ա­ղօթ­քի դի­տա­ւո­րու­թիւ­նը», կ՚ը­սէ դար­ձեալ Սուրբ Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի։

Ուս­տի անհ­րա­ժեշտ է հե­ռա­նալ աշ­խար­հիկ ա­մէն տե­սակ կա­պանք­նե­րէ, անխ­ռով եւ ներ­քին խա­ղա­ղու­թեամբ ներ­կա­յա­նալ Տի­րոջ՝ ա­ռանց տու­րե­ւա­ռու­թեան աշ­խար­հի հետ։

«Ե­թէ կը փա­փա­քիս ա­ղօ­թել, հրա­ժա­րէ՛ ա­մէն ին­չէ, որ­պէս­զի միայն այն շա­հիս», կը խրա­տէ նաեւ Սուրբ Նե­ղոս Սի­նա­յե­ցի։

Նոյն­պէս ալ կա­րե­ւոր է եւ անհ­րա­ժե՛շտ մեղ­քե­րէ հե­ռո՛ւ մնալ ընդ­հան­րա­պէս, յատ­կա­պէս՝ բար­կու­թե­նէ, նա­խան­ձէ, սնա­փա­ռու­թե­նէ, ծու­լու­թե­նէ եւ այլն, ո­րոնց­մով կը մթագ­նի հո­գիին լոյ­սը։

«Ու­շադ­րու­թիւն»ը կա­րե­ւոր է ա­ղօթ­քի հա­մար։

Ար­դա­րեւ, ա­ղօթ­քի ձեռ­նա­մուխ ըլ­լա­լու հա­մար նախ եւ ա­ռաջ պէտք է ու­շադ­րու­թիւն ու­նե­նալ։

Սա­կայն այս ու­շադ­րու­թիւ­նը ո՛չ թէ մտքի ար­տա­քին կեդ­րո­նա­ցում՝ մտա­սե­ւե­ռում է ո­րե­ւէ ա­ռար­կա­յի կամ գա­ղա­փա­րի վրայ, այլ՝ ներ­քին հո­գե­ւոր ու­շադ­րու­թիւն է։ Ուս­տի մենք կը հա­ւա­տանք, որ Աս­տուած ներ­կա՛յ է եւ կը լսէ ա­մէն խօսք, գի­տէ մեր միտ­քե­րը եւ կը տես­նէ մեր սրտի խո­րե­րը։ Աս­տուած ան­ժա­մա­նակ է եւ ա­մե­նա­տե՛ս։

Աս­տուած կա­րե­լի չէ բո­վան­դա­կել ո­րե­ւէ տեղ, եւ ու­րեմն հնա­րա­ւոր չէ՛ կեդ­րո­նա­նալ Աս­տու­ծոյ վրայ։ Ինչ­պէս ը­սինք, Աս­տուած ան­ժա­մա­նակ է. նաեւ՝ ա­մէ­նուր, ինչ­պէս նաեւ՝ մեր ներսն է. «Եր­կին­քի ար­քա­յու­թիւ­նը ձեր ներսն է» կ՚ը­սէ Տէ­րը։ Հե­տե­ւա­բար այդ ար­քա­յու­թեան ձեռք­բե­րու­մը ո՛չ թէ «ար­տա­քին փո­փո­խու­թիւն» մըն է, այլ՝ «ներ­քին ճշմար­տու­թեան բա­ցա­յայ­տո՛ւմ»։­

Եւ հե­տե­ւա­բար ա­ղօ­թա­կան ու­շադ­րու­թիւ­նը բո­լո­րո­վին ներ­քին ե­րե­ւոյթ է եւ նախ եւ ա­ռաջ կը նշա­նա­կէ՝ «ար­տա­քին թա­փա­ռում­նե­րէ, մո­լո­րում եւ դե­գե­րում­նե­րէ հա­ւա­քել միտ­քը եւ խոր­հուրդ­նե­րը՝ Աս­տու­ծոյ հետ հա­ղոր­դա­կից ըլ­լա­լու հա­մար»։­

Ա­ղօթ­քի ժա­մա­նակ, ա­մէն մէկ խօսք, ա­մէն մէկ խնդրուածք կամ գո­հու­թիւն պէտք է ա­ռա­քուի ուղ­ղա­կի՛ Աս­տու­ծոյ՝ մե­ծա­գոյն ու­շադ­րու­թեամբ։

Ար­դա­րեւ պէ՛տք է ա­մե­նայն զգու­շու­թեամբ հե­տե­ւիլ ա­ղօթ­քի խօս­քե­րուն, այդ մտադ­րու­թեամբ ար­տա­սա­նել ա­մէն մէկ խօսք, թէ ի՛նչ կ՚ը­սես Աս­տու­ծոյ. միտ­քը, խոր­հուրդ­նե­րը, զգա­յու­թիւն­նե­րը եւ մար­դուս ամ­բողջ էու­թիւ­նը պէտք է ձայ­նա­կից ըլ­լան ա­ղօթ­քի խօս­քե­րուն՝ ա­մէն մէկ բա­ռին, ու­րիշ կեր­պով ը­սե­լով՝ հո­գիի բո­լոր զօ­րու­թիւն­նե­րով պէ՛տք է ա­ղօ­թել։ Քա­նի դեռ մեր միտ­քը ցրուած է, մեր սրտի խոր­հուրդ­նե­րը՝ անյս­տակ եւ պղտոր, իսկ զգա­յու­թիւն­նե­րով կառ­չած ենք այս աշ­խար­հի հա­ճոյք­նե­րուն, մենք հե­ռո՛ւ ենք ճշմա­րիտ ա­ղօթ­քի մա­տոյց­նե­րէն։

Ա­ղօթ­քի մը ար­դիւ­նա­բե­րու­թիւ­նը կա­խում ու­նի ա­ղօ­թո­ղին մտամ­փո­փու­մէն, մտքի կեդ­րո­նա­ցու­մէ՛ն…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 22, 2016, Իս­թան­պուլ