109 ՏԱՐԻ… ԱՆԴԱԴԱՐ ԱՆԽՈՆՋ ՄԻՇՏ ԲԱ՜ՐՁՐ ՄԻՇՏ ՅԱՌԱ՜Ջ

Աշ­խար­հի վրայ ա­մէն ինչ ժա­մա­նա­կա­ւոր է եւ իս­կա­կան յաղ­թա­նա­կը՝ այս ժա­մա­նա­կա­ւոր ըն­թաց­քին մէջ, կա­րե­լի չա­փով գո­յու­թիւ­նը եր­կար ա­տեն պահ­պա­նել եւ կա­րե­նալ գո­յա­տե­ւե՛լն է։ Եւ երբ այս ի­րո­ղու­թիւ­նը կ՚ըն­դու­նինք, ա­պա ու­րեմն պէտք է ըն­դու­նին նաեւ, թէ՝ հաս­տա­տու­թեան մը եւ մա­նա­ւա՛նդ նուի­րա­կան ծա­ռա­յու­թիւն մա­տու­ցա­նող հաս­տա­տու­թեան մը իր գո­յու­թիւ­նը ամ­բողջ 109 տա­րի, ան­դա­դար պահ­պա­նե­լը եւ ան­խոնջ կեր­պով գո­յա­տե­ւելն ալ՝ իս­կա­կան ի­մաս­տով՝ յաղ­թա­նակ մըն է։

Եւ ա­մէն յաղ­թա­նակ շնոր­հա­ւո­րե­լի է, քա­նի որ մարդ­կա­յին ար­ժա­նի­քին, աշ­խա­տու­թեան, զօ­րա­ւոր կամ­քի եւ կո­րո­վի ար­տա­յայ­տու­թիւնն է։ Ան­շուշտ երբ այդ աշ­խա­տու­թեան նպա­տա­կը միտ­քեր լու­սա­ւո­րել, հո­գի­ներ ազ­նուաց­նել է՝ յաղ­թա­նա­կին ար­ժէ­քը ա՛լ ա­ւե­լի գնա­հա­տան­քի ար­ժա­նի կ՚ըլ­լայ։

Այս ուղ­ղու­թեամբ ա­մէն աշ­խա­տանք, ա­մէն ծա­ռա­յու­թիւն ար­ժէք կը ստա­նայ։ Բայց ա՛լ ա­ւե­լի ար­ժէք կը ստա­նան ա­նոնք, որ նուի­րա­կան ո­գիով, մար­դա­սի­րա­կան բարձր նպա­տակ­նե­րով եւ ան­կեղծ զգա­ցում­նե­րով կը ներ­կա­յա­նան։ Ը­սել կ՚ու­զենք, կա՛ն աշ­խա­տու­թիւն­ներ, կա՛ն ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, ո­րոնց ա­ռաջ­նա­կարգ նպա­տա­կը մա՛րդն է՝ մար­դուն ար­ժա­նի­քը վեր բռնել՝ միտ­քեր լու­սա­ւո­րել եւ հո­գի­ներ ազ­նուաց­նե՛լ։ Եւ այն ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րը կամ աշ­խա­տու­թիւն­նե­րը՝ ո­րոնց ա­ռաջ­նա­կարգ նպա­տա­կը ո՛չ թէ ծա­ռա­յո­ղին, այլ եւ մա­նա­ւանդ ծա­ռա­յու­թիւն ստա­ցո­ղին բա­րի­քը եւ օ­գուտն է, ա­հա­ւա­սիկ այդ ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րը նուի­րա­կան են, սրբա­զան եւ ա­մէն գնա­հա­տան­քէ վե՛ր։

Եւ դար­ձեալ, կա՛ն ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, ո­րոնք յա­տուկ պատ­րաս­տու­թիւն՝ ու­սում եւ փոր­ձա­ռու­թիւն կը պա­հան­ջեն, լաւ է ը­սել՝ ստա­ցա­կան յատ­կու­թիւն­ներ, մաս­նա­գի­տու­թիւն կը պա­հան­ջեն։ Այդ մա­սին բնա­կան յատ­կու­թեան զար­գա­ցու­մը կը բա­ւէ ծա­ռա­յու­թիւ­նը մա­տու­ցա­նե­լու։

Բայց կա՛ն նաեւ ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, որ ա­ւե­լի տար­բեր, ա­ւե­լի տար­րա­կան յատ­կու­թեան կը կա­րօ­տին, ըն­դո­ծին ա­ռա­ւե­լու­թիւն­ներ, յատ­կու­թիւն­ներ կը պա­հան­ջեն։ Թե­րեւս ժա­ռան­գա­կան, թե­րեւս աս­տուա­ծա­տուր շնորհ մը, բա­ցա­ռիկ նկա­րա­գիր մը, բնու­թիւն մը՝ որ եր­բեք ստա­ցա­կան չէ՛։ Ա­հա­ւա­սիկ ճիշդ եւ ու­ղիղ բա­ռը՝ «կո­չո՛ւմ», որ կը պա­հան­ջէ այդ ծա­ռա­յու­թիւ­նը։

Այս ի­մաս­տով կա՛ն ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, որ կա­րե­լի չէ ի­րա­կա­նաց­նել ստա­ցա­կան ու­ժե­րով՝ ու­սու­մով միայն, փոր­ձա­ռու­թեամբ միայն, այլ յատ­կա­պէ՛ս կը պա­հան­ջէ ըն­դո­ծին զօ­րու­թիւն, ուժ, հմտու­թիւն։ Հմտու­թիւն մը՝ որ կա­րե­լի չէ ձեռք ձգել ու­րիշ ո­րե­ւէ կեր­պով բայց միա՛յն բնա­տուր շնորհ­քով։ Կան ծա­ռա­յու­թիւն­ներ, որ կար­ծես ո­րոշ մար­դիկ միայն ստեղ­ծուած են գոր­ծադ­րե­լու, ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար եւ ա­նոնք են միա՛յն որ կրնան կա­տա­րել այդ ծա­ռա­յու­թեան պար­տա­կա­նու­թիւ­նը։

Ա­մէն ծա­ռա­յու­թիւն ու­նի իր հա­րա­զատ գոր­ծադ­րո­ղը։ Իւ­րա­քան­չիւր անձ ու­նի իր ծա­ռա­յու­թեան ա­ռար­կան եւ ե­թէ ան­յար­մար ծա­ռա­յող­ներ մա­տու­ցա­նել փոր­ձեն ծա­ռա­յու­թիւն մը՝ ա­տի­կա օ­գու­տէ ա­ւե­լի վնա՛ս կը պատ­ճա­ռէ ծա­ռա­յու­թիւ­նը ըն­դու­նող ան­հա­տին կամ հա­ւա­քա­կա­նու­թեան։

Եւ կեան­քի մէջ ի­րա­պէ՛ս օգ­տա­կար կը հան­դի­սա­նան ա­նոնք, ո­րոնք ի­րենց յար­մար ծա­ռա­յու­թիւն մը կը մա­տու­ցա­նեն։

Ան­շուշտ մեր այս խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը եր­բեք չի՛ նուաս­տաց­ներ ու­սու­մի եւ փոր­ձա­ռու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը կեան­քի պատ­րաս­տու­թեան նկատ­մամբ։

Ա­նու­րա­նա­լի՛ է ուս­ման եւ փար­ձա­ռու­թեան դե­րը. ա­նոնք շա՜տ բան կու տան եւ շատ բան կ՚ա­ւելց­նեն մար­դուս մտա­ւոր եւ հո­գե­ւոր կեան­քին վրայ։ Բայց մեր ը­սա­ծը այն է, որ բան մը ա­ւելց­նե­լու հա­մար, նա­խա­պէս «բան» մը պէտք է գո­յու­թիւն ու­նե­նայ, բան մը զար­գաց­նե­լու հա­մար «նա­խա­նիւթ» մը ըլ­լա­լու է, ինչ­պէս շէնք մը կը բարձ­րա­նայ ա­մուր հի­մի վրայ։ Շէն­քի վրայ որ­քան յարկ դի­զուի՝ փուլ կու գայ, ե­թէ ա­նի­կա հիմ չու­նի։ Այդ­պէս ալ, գո­նէ կարգ մը ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րու հա­մար «բնա­տուր յատ­կու­թիւն» պէտք է, ո­րուն վրայ ու­սու­մը եւ փոր­ձա­ռու­թիւ­նը ի­րա­պէս շատ եւ կա­րե­ւոր ար­ժէք­ներ կրնայ ա­ւելց­նել։

Ար­դա­րեւ հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թիւն­ներ՝ ա­ւե­լի եւս նուի­րում, ա­ւե­լի՛ եւս անձ­նուի­րում կը պա­հան­ջեն, զո­հո­ղու­թեան ո­գին ա­ւե­լի՛ տի­րա­կան պէտք է ըլ­լայ հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րու մէջ՝ ուր ա­ռաջ­նա­կարգ նպա­տակն է՝ զուտ ծա­ռա­յու­թիւն եւ հան­րու­թեան բա­րիքն ու օ­գու­տը։

Արդ, սի­րե­լի՜ ըն­թեր­ցող բա­րե­կամ­ներ, ո՞վ կրնայ ու­րա­նալ կամ մեր­ժել, թէ իր իս­կա­կան էու­թեամբ եւ հե­տապն­դած նպա­տա­կով, ընդ­հա­նուր կազ­մու­թեամբ եւ անխ­տիր ա­մէն ծա­ռա­յո­ղի նուի­րա­կա­նու­թեամբ՝ մամ­լոյ ծա­ռա­յու­թիւ­նը «հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թիւն» է, այ­լա­պէս ո՞վ կրնայ պնդել, թէ՝ մամ­լոյ ծա­ռա­յու­թիւ­նը նուի­րա­կան ո­գի չի պա­հան­ջեր, ի՛նչ որ բնա­տուր ազ­նիւ զգա­ցում մըն է։ Այս ի­մաս­տով, մամ­լոյ ծա­ռա­յու­թիւ­նը հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թի՛ւն մըն է եւ յա­տուկ զգայ­նու­թեան եւ պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան բարձր գի­տակ­ցու­թիւն կը պա­հան­ջէ։ Զգայ­նու­թիւն՝ գոր­ծի՛ն, եւ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն՝ ծա­ռա­յու­թիւն ըն­դու­նող­նե­րուն, ըն­թեր­ցող­նե­րուն եւ հե­տապն­դող­նե­րո՛ւն։ Եւ այդ զգայ­նու­թիւ­նը եւ պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան զգա­ցու­մը եւ գի­տակ­ցու­թիւ­նը ստա­ցա­կան չեն, այլ՝ բնա­տուր եւ բնա­ձիր։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ այս զգա­ցում­նե­րու մէջ կը դի­մա­ւո­րենք «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի նոր տա­րեշր­ջա­նը՝ ծա­ռա­յու­թեան, նուի­րու­մի, անձ­նա­զո­հու­թեան տա­րի մը եւս։ Պահ մը հարց­նենք մենք մե­զի, խոր­հինք եւ ջա­նանք ան­կեղ­ծու­թեամբ պա­տաս­խա­նել.

«ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ը իր հիմ­նադ­րու­թեան ա­ռա­ջին օ­րէն իսկ, եւ դա­րէ մը ա­ւե­լի, ե­թէ ձեռն­հաս, բնա­տուր ձիր­քե­րով օժ­տուած, հմուտ եւ մա­նա­ւա՛նդ իր պա­տաս­խա­նա­տուու­թեա­նը կա­տա­րեալ գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նե­ցող անձ­նուէր ան­ձե­րու ձեռ­քը յանձ­նուած չըլ­լար, ա­նոնց ներ­կա­յու­թիւ­նը չվա­յե­լէր, ար­դեօք մին­չեւ մեր օ­րե­րուն կրնա՞ր հաս­նիլ եւ այ­սօ­րուան դիր­քը պա­հել եւ տե­ւա­կա­նաց­նել։

Ար­դա­րեւ, մտա­ծում մը, գա­ղա­փար մը, եւ ա­նոնց կի­րար­կու­թիւ­նը՝ գործ մը կա­րե­նալ պահ­պա­նե­լու, ա­նոնց կա­րե­նալ տէր կանգ­նե­լու եւ բնա­կա­նա­բար ա­նոնք տե­ւա­կա­նաց­նե­լու՝ յա­ւեր­ժաց­նե­լու, ե­թէ ո՛չ միակ, բայց ա­ռա­ջին պայ­մանն է՝ զօ­րա­ւոր եւ հաս­տատ հա­մո­զում ու­նե­նալ՝ ան­կեղծ զգա­ցում­նե­րով հա­ւա­տա՛լ մտա­ծու­մին, գա­ղա­փա­րին եւ կա­տա­րուած գոր­ծին, ա­նոնց ճշդու­թեան, ստու­գու­թեան։ Եւ ու­նե­նալ սկզբունք՝ ո­րուն հա­ւա­տա­րիմ մնալ՝ միտ­քը եւ գա­ղա­փա­րը գոր­ծադ­րե՛լ ա­ռանց տա­րու­բե­րե­լու, ա­ռանց վա­րա­նե­լու, ա­ռանց տա­տամ­սե­լու։ Ար­դա­րեւ երկմ­տու­թիւ­նը ա­մե­նա­մեծ ար­գելքն է յա­ռաջ­դի­մու­թեան եւ դէ­պի լոյս, դէ­պի պայ­ծա­ռու­թիւն քա­լե­լու։ Սկզբուն­քի տէր ըլ­լալ եւ չտա­րուիլ վնա­սա­բեր հո­վե­րու ա­ւե­րիչ եւ քան­դիչ հո­սանք­նե­րէ՝ մնալ միշտ իր պատ­նէ­շին վրայ, չհա­կիլ, չծռիլ եւ չկքիլ ա­մէն տե­սակ հա­կա­դիր գա­ղա­փար­նե­րու հա­րուած­նե­րով։ Միշտ վե՛ր, միշտ բարձր պա­հել ա­մէն ա­ռա­քի­նի եւ ազ­նիւ ար­ժէք, «ա­նա­չա­ռու­թիւն»ը, «ար­դա­րու­թիւն»ը, «ուղ­ղամ­տու­թիւն»ը, «ան­կա­շա­ռու­թիւն»ը եւ ան­շուշտ այս բո­լո­րին գլխա­ւո­րը՝ «մար­դա­սի­րու­թի՛ւն»ը։

Այս ար­ժէք­նե­րուն հա­ւա­տա­րիմ ա­մէն հաս­տա­տու­թիւն կրնայ իր գո­յու­թիւ­նը եր­կար ժա­մա­նակ պա­հել եւ գո­յա­տե­ւել։

Ա­հա­ւա­սիկ, «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի ա­ւե­լի քան դար մը իր գո­յու­թիւ­նը պահ­պա­նած եւ գո­յա­տե­ւած ըլ­լա­լուն գաղտ­նի՛­քը, թա­քուն խոր­հուր­դը իր դա­րա­ւո՜ր յաղ­թա­նա­կին, սե­րուն­դէ՜ սե­րունդ…։

Ան­շուշտ այս յաղ­թա­նա­կը ար­դիւնքն է նախ­կին սե­րունդ­նե­րուն՝ ո­րոնք կրցած են փո­խան­ցել ի­րենց շնորհ­նե­րը յա­ջորդ սե­րունդ­նե­րուն, որ գրե­թէ նոյն ո­գիով, նոյն ե­ռան­դով, նոյն աշ­խու­ժու­թեամբ կրե­ցին եւ կը կրեն սե­րունդ­ներ՝ ա­նոնք ալ ի­րենց յա­ջորդ­նե­րուն փո­խան­ցե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թեամբ այն բո­լոր սկզբունք­նե­րը, որ կան­գուն կը պա­հեն «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ը։

Երբ այս խան­դա­վա­ռուած զգա­ցում­նե­րով կ՚ող­ջու­նենք «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի նոր տա­րեշր­ջա­նը, կ՚ու­զենք օ­րի­նակ մը տալ այս յա­ջոր­դա­կա­նու­թեան՝ ապ­րուած ի­րո­ղու­թիւն մը յի­շե­լով։

Ար­տա­շէս Գալ­փաք­ճեան, մեր մեծ­հայ­րը, իր կեան­քի վեր­ջին օ­րե­րուն, հի­ւանդ, իր ան­կող­նին մէջ կը գրէ ե­ղեր իր ա­մէ­նօ­րեայ յօ­դուած­նե­րը եւ կը յանձ­նէ ե­ղեր իր որ­դիին՝ Գրի­գոր Գալ­փաք­ճեա­նի՝ մեր հօր, որ­պէս­զի յանձ­նէ «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի խմբագ­րա­տու­նը, այն ա­տեն՝ «Ճա­ղա­լօղ­լու»ի զա­ռի­վե­րին վրայ։ Եւ հայրս կը պատ­մէր, օր մը այ­լեւս չէ կրցեր ամ­բող­ջաց­նել իր յօ­դուա­ծը մեր մեծ­հայ­րի­կը. այ­լա­պէս բա­ռե­րը ա­նըն­թեռ­նե­լի, քա­նի որ ան այն­քան ու­ժաս­պառ՝ որ տո­ղե­րը միայն գի­ծե­րու ե­րե­ւոյթ մը կը պար­զէին, ինչ­պէս կը պատ­մէր մեր հայ­րը։ Եւ ար­դէն մի քա­նի օր յե­տոյ իր հո­գին ա­ւան­դեր է մեր մեծ­հայ­րի­կը…։ Սա­կայն հե­տաքրք­րա­կա­նը այն էր, որ կը պատ­մէր մեր հայ­րը, կէս մնա­ցած յօ­դուա­ծը ինք, հայրս ամ­բող­ջա­ցու­ցեր եւ հաս­ցու­ցեր է Խմբագ­րա­տուն։

Եւ ա­ւե­լի հե­տաքրք­րա­կա­նը այն է որ, տա­րի­ներ վերջ երբ մեր հայրն ալ երբ կը շա­րու­նա­կէր յօ­դուած­ներ ստո­րագ­րել «ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ»ի այս սիւ­նակ­նե­րուն մէջ, երբ օր մը ան ալ ա­ւան­դեց իր հո­գին, իր գրու­թիւն­նե­րը ամ­փո­փած թղթած­րա­ծին մէջ հան­դի­պե­ցանք նոյն­պէս ա­նա­ւարտ յօ­դուա­ծի մը… եւ պատ­մու­թիւ­նը ան­գամ մը եւս կրկնուե­ցաւ, այս տրուպ գրի­չը ջա­նա­լով ամ­բող­ջաց­նել այն յօ­դուա­ծը՝ հաս­ցուց Խմբագ­րա­տուն եւ ամ­բող­ջա­ցած յօ­դուա­ծը հրա­տա­րա­կուե­ցա՛ւ։

Եւ ա­հա­ւա­սիկ, այս տրուպ գրի­չը դեռ կը ջա­նայ ամ­բող­ջաց­նել ի­րեն փո­խան­ցուած ան­գին գա­ղա­փար­նե­րը, ար­ժէք­նե­րը՝ փոր­ձե­լով «գրել» այս սուղ սիւ­նակ­նե­րուն մէջ…։

Բա­րե­բախ­տա­բար ա­նոր ալ կէս թո­ղած մէկ գրու­թիւ­նը ամ­բող­ջաց­նող­ներ պի­տի ըլ­լան՝ Գրի­գո­րը եւ Ա­րա­րա­տը…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Հոկ­տեմ­բեր 24, 2016, Իս­թան­պուլ