ԲԱ­ՐՈ­ՅԱ­ՊԷՍ ԿԱ­ՏԱ­ՐԵ­ԼԱ­ԳՈՐ­ԾՈ­ՒԻԼ

Մար­դիկ միշտ նպա­տակ ու­նե­ցած են բա­րո­յա­պէս կա­տա­րե­լա­գոր­ծուիլ՝ ան­թե­րի ու զօ­րա­ւոր ըլ­լալ։ Մար­դուս հա­մար ըն­դո­ծին զգա­ցում մըն է այս, քա­նի որ ան իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թե­նէն իսկ կո­չուած է յա­ռաջ­դի­մե­լու, զար­գա­նա­լու եւ բա­րե­փո­խուե­լո՛ւ։ Եւ քա­նի որ մարդ հո­գի է ե՛ւ մար­մին, ու­րեմն որ­քան մարմ­նա­պէս, ֆի­զի­քա­պէս, նոյն­քան ալ հո­գե­պէս, բա­րո­յա­պէս կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու, զար­գա­նա­լու, բա­րե­փո­խուե­լու պա­հանջ­քը ու­նե­ցած է միշտ։ Մարդ աշ­խա­տե­լու, գոր­ծե­լու, ար­տադ­րե­լու եւ թէ՛ ի­րեն եւ թէ՛ իր շուր­ջին­նե­րուն կեր­պով մը օգ­տա­կար ըլ­լա­լու պար­տա­կա­նու­թիւնն ու պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւ­նը կը կրէ իր ու­սե­րուն վրայ։

Ժան Ժագ Ռու­սօ, բա­րո­յա­կան գո­ղեր կը նկա­տէ՝ ա­նաշ­խատ, ա­նօ­գուտ եւ ծոյլ մար­դի­կը՝ ո­րոնք ո՛չ մէկ օ­գուտ կ՚ա­պա­հո­վեն ըն­կե­րու­թեան։ Ա­մուլ մար­դը ա­նօ­գուտ մարդ է, եւ ո­րե­ւէ պատ­րուակ ըն­դու­նե­լի չէ այդ մա­սին, քա­նի որ ա­մէն մարդ իր կա­րո­ղու­թեան եւ տա­րո­ղու­թեան չա­փով պէտք է մաս­նակ­ցի ըն­կե­րա­յին կեան­քի պա­հանջք­նե­րուն եւ տկա­րու­թիւն մը զօ­րաց­նէ, թե­րու­թիւն մը կա­տա­րե­լա­գոր­ծէ…։

Յա­ճախ կը յի­շենք ու կը կրկնենք սա ի­րո­ղու­թիւ­նը, թէ մար­դիկ հա­ւա­սար չեն ստեղ­ծուած, պար­զա­պէս ա­նոր հա­մար որ մէ­կը միւ­սին պա­կա­սը ամ­բող­ջաց­նէ, զօ­րա­ւո­րը տկա­րին օգ­նէ ու զօ­րաց­նէ։ Այս կը նշա­նա­կէ «ի­րե­րօգ­նու­թիւն», քա­նի որ իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ ու­նի իւ­րա­յա­տուկ կա­րո­ղու­թիւն­ներ, տար­բեր աս­տի­ճա­նի տա­րո­ղու­թիւն եւ ա­ռա­ւե­լու­թիւն ու թե­րու­թիւն՝ ո­րոնք ի­րար­մով պի­տի ամ­բող­ջա­ցուին։

Ար­դա­րեւ ա­մէն մարդ իր նմա­նին լրա­ցու­ցիչն է, ինչ­պէս՝ կին-մար­դը՝ այր-մար­դուն, ո­րոնք զի­րար կ՚ամ­բող­ջաց­նեն եւ կ՚ըլ­լայ «կա­տա­րեալ մա՛րդ»։

­Սի­րե­լի՜­ներ այս կը նշա­նա­կէ, որ իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ պէտքն ու պա­հանջ­քը ու­նի մէկ ու­րի­շին, իր նմա­նին, որ­պէս­զի գո­յա­պահ­պա­նէ իր էու­թիւ­նը եւ գո­յա­տե­ւէ իր երկ­րա­յին կեան­քը։ Եւ սա­կայն այս բնա­կան ե­րե­ւոյ­թը, մարդ պէտք չէ շա­հա­գոր­ծու­թեան վե­րա­ծէ. ա­մէն մէ­կը պէտք է իր կա­րե­լին ը­նէ իր անձ­նա­կան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րով ու տա­րո­ղու­թեամբ։

Այս ի­մաս­տով «ու­րիշ»ի մը վստա­հիլ, պէտք չէ՛ ամ­լու­թեան պատ­ճառ դառ­նայ, պէտք չէ որ վստա­հու­թիւ­նը շա­հա­գոր­ծուի եւ ծու­լու­թեան, ան­գոր­ծու­թեան եւ ա­նաշ­խա­տու­թեան ա­ռիթ դառ­նայ։ Ան­հա­տը պէտք է գի­տակ­ցու­թիւ­նը ու­նե­նայ, թէ ինչ­պէս որ ինք կը վստա­հի ու­րի­շի մը, ու­րիշ մըն ալ նոյն­պէս կը վստա­հի ի­րեն։ Բնա­կան է այս։

Ու­րեմն պար­տա­կա­նու­թիւն­ներ պէտք է հա­ւա­սա­րակշ­ռուին ի­րա­ւունք­նե­րով եւ փո­խա­դար­ձա­բար՝ ի­րա­ւունք­ներ պէտք է նե­րա­դաշ­նա­կուին պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րով։ Եւ ա­հա­ւա­սիկ ա՛յս է «պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թիւն»ը՝ որ մարդս կը կա­տա­րե­լա­գոր­ծէ, կ՚ազ­նուաց­նէ, կը զար­գաց­նէ, ա­ռա­քի­նու­թիւն­նե­րով կ՚օժ­տէ եւ մէկ խօս­քով կը կա­տա­րե­լա­գոր­ծէ։ Ար­դա­րեւ պարտ­քե­րու եւ ի­րա­ւունք­նե­րու հա­ւա­սա­րակշ­ռու­թեան կա­րո­ղու­թիւ­նը կ՚են­թադ­րէ «պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան գի­տակ­ցու­թիւն»՝ որ ինք­նին ա­ռա­քի­նու­թիւն մըն է…։

Ը­սինք, որ մարդ պէտք չէ շա­հա­գոր­ծէ վստա­հու­թիւ­նը։ Ուս­տի «յա­ջող մարդ», կա­տա­րեալ մարդ ըլ­լա­լու հա­մար, ան­հա­տը պէ՛տք է իր յոյ­սը դնէ իր անձ­նա­կան ու­ժե­րուն, կա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն եւ զօ­րու­թեան վրայ, քա­նի որ ան­հա­տը ի՛նք ա­մե­նա­լա­ւը գի­տէ ու կը պաշտ­պա­նէ ինք­զինք։

Սի­րե­լի՜ բա­րե­կամ­ներ, իմ անձ­նա­կան հա­մո­զումս այն ե­ղած է, թէ՝ երբ մարդ իր անձ­նա­կան ու­ժե­րով կա­տա­րե­լա­գոր­ծուիլ փոր­ձէ շատ ա­ւե­լի ար­դիւ­նա­ւոր կ՚ըլ­լայ, նախ մարդ ինք­նի­րեն պէտք է վստա­հի, ա­պա­ւի­նի եւ յե­տոյ ե­թէ տա­կա­ւին թե­րու­թիւն­ներ ու­նե­նայ՝ ա­նոնք լրաց­նե­լու հա­մար պէտք է ու­րիշ­նե­րուն վստա­հե­լիու­թեան դի­մէ։

Ա­մէն բա­նի մէջ, ա­մէն ա­տեն մի­միայն «ու­րիշ»ի վստա­հիլ՝ մարդս «մա­կա­բոյծ»ի մը կը վե­րա­ծէ եւ կը նմա­նի այն բոյ­սին կամ կեն­դա­նիին՝ որ կ՚ապ­րի ու­րիշ բոյ­սի կամ կեն­դա­նիի մը վրայ եւ ա­նոր հիւ­թո­վը կը սնա­նի։ Այս­պի­սի­ներ ըն­կե­րու­թեան մէջ կ՚ա­նուա­նուին «ձրիա­կեր պնա­կե­լէզ»ներ՝ ո­րոնք ա­տե­լի են ա­մէն շրջա­նա­կի մէջ։ Ուս­տի «ու­րիշ»ի մը վստա­հի­լը՝ ու­րի­շի մը կռթնե­րով ապ­րե­լու հետ պէտք չէ՛ շփո­թել։ Ինչ­պէս վե­րը յի­շե­ցինք, Ռու­սօ այս վեր­ջին­նե­րը կը կո­չէ «բա­րո­յա­կան գող»եր…։

Վեր­ջա­պէս ը­սինք, որ մարդ կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու հա­մար պէտք ու­նի ա­մէն բա­նէ ա­ռաջ ինք­զինք ճանչ­նա­լու՝ ծա­նօ­թա­նա­լու, գիակ­ցե­լու իր թե­րու­թիւն­նե­րուն, տկա­րու­թիւն­նե­րուն եւ ան­կա­տա­րու­թիւն­նե­րուն։ Իսկ ինք­զինք ճանչ­նա­լու կարպն է՝ ներ­հա­յե­ցո­ղու­թիւ­նը, ինք­նաքն­նու­թիւ­նը։

Եւ որ­պէս­զի ինք­նաքն­նու­թիւ­նը ար­դիւ­նա­ւոր եւ շի­տակ ըլ­լայ, մարդ պէտք է ա­ռան­ձին ըլ­լայ, գո­նէ մի­ջոց մը ան­ջա­տուի ար­տա­քին ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րէ, հե­ռա­նայ իր ա­մէ­նօ­րեայ շրջա­պա­տէն, մէկ խօս­քով՝ ա­ռանձ­նա­նայ։ Ա­ռանձ­նու­թիւ­նը մարդս կ՚անդ­րա­դարձ­նէ իր իսկ էու­թեան։ Ար­տա­քին-ըն­կե­րա­յին ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րէ մեր­կա­ցած ան­հա­տը կրնայ դէ­մառ­դէմ մնալ իր «Ես»ին հետ, իս­կա­կան, ներ­քին հա­րա­զատ «անձ»ին հետ եւ տես­նել՝ այն ինչ որ կա­րե­լի չէր ե­ղած տես­նել բազ­մու­թեան մէջ, քա­նի որ մարդ «ար­տա­քին աշ­խարհ»ը դի­տե­լու ա­տեն, միշտ զանց կ՚առ­նէ «ներ­քին աշ­խարհ»ը՝ ու­րի­շը դի­տե­լու տեղ ան­գամ մըն ալ ինք­զինք դի­տե­լու կա­րե­ւո­րու­թիւնն ու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը օ­տար գա­ղա­փար­ներ կը մնան եւ կու գայ ա­տեն մը՝ որ ինք­նի­րեն կը հարց­նէ. «Ո՞վ եմ ես…», ո­րուն պա­տաս­խա­նը ա­նո­րոշ կը մնայ միշտ։ Եւ երբ մարդ չի գի­տեր, թէ «ո՞վ» է, ա­պա ու­րեմն ինչ­պէ՞ս կրնայ գիտ­նալ իր «ան­ծա­նօթ»ին պա­կաս­նե­րը, տկա­րու­թիւն­նե­րը, ան­կա­տա­րու­թիւն­նե­րը։ Ուս­տի մար­դիկ շատ ա­ւե­լի՛ կը ճանչ­նան, կամ ճանչ­նալ կը կար­ծեն «ու­րիշ»նե­րը, քան ի­րենք զի­րենք։ Եւ ո՜ր­քան ի­մաս­տա­լից է Սուրբ Բար­սեղ Կե­սա­րա­ցիի պա­տուէ­րը. «Նա­յիր քեզ»։ Այս կ՚են­թադ­րէ ինք­նա­ճա­նա­չու­թիւն, որ սկիզբն է կա­տա­րե­լու­թեան՝ ո­րուն կը ձգտի մարդ։ Ուս­տի ինք­նա­ճա­նա­չու­մը ինք­նա­գի­տակ­ցու­թեան, իր որ­պի­սու­թեան ճա­նաչ­ման սկզբնա­կէտն է՝ ո­րով մարդ կը կա­տա­րե­լա­գոր­ծուի։ Ինք­նա­գի­տակ­ցու­թիւ­նը մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պա­տուու­թեան անհ­րա­ժեշտ գոր­ծօնն է։

Բո­լոր այս ան­կեղծ խորհր­դա­ծու­թիւն­նե­րը եւ կեան­քի փոր­ձա­ռու­թիւ­նը մե­զի ցոյց կու տայ, թէ՝ զօ­րա­նա­լու եւ կա­տա­րե­լա­գոր­ծուե­լու հա­մար, մարդ պէտք է ա­տեն ա­տեն ա­ռանձ­նա­նայ եւ քննէ ինք­զինք…։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յու­նիս 15, 2016, Իս­թան­պուլ